2012-02-22 პასექი და ეგვიპტიდან გასვლა მაკა თაქთაქიშვილი
მეათე სასჯელი, რომელიც უფალმა ფარაონს გაუგზავნა, თავისი შინაარსით განსხვავდებოდა პირველი ცხრისაგან. დამსახურებულმა სასჯელებმა ვერ დაარწმუნა ფარაონი ჭეშმარიტი უფლის არსებობაში. პირიქით, ყოველ ჯერზე უფრო „უსასტიკდებოდა გული“ ფარაონს. დადგა ჟამი საბოლოო განაჩენისა, მაგრამ ვიდრე იგი აღსრულდებოდა, მთელ ერს მნიშვნელოვანი რიტუალი უნდა ჩაეტარებინა. რიტუალი, რომელიც განწმენდდა ისრაელის ხალხს უღმერთობის გამო ჩადენილი ცოდვებისაგან, დაეხმარებოდა მათ საბოლოოდ დაეტოვებინათ წარსულში წარმართი ეგვიპტელების ზეგავლენა და დაეწყოთ განახლებული, ჭეშმარიტებაზე ორიენტირებული ცხოვრება, ისრაელიანთა ისტორიის ახალი წელთაღრიცხვა.
„უთხრა უფალმა მოსეს და აარონს ეგვიპტის ქვეყანაში: თვეთა დასაბამი იყოს თქვენთვის ეს თვე, პირველი თვე იყოს იგი თქვენთვის წელიწადის თვეებში. ასე უთხარით ისრაელის მთელს საზოგადოებას: ამ თვის მეათე დღეს მამის სახლზე თითოეულმა თითო კრავი ან თიკანი დაიგულოს. ერთი კრავი ან თიკანი სახლზე“ (გამ.12:1-3). საუბარია ნისანის თვეზე, რაც აქადეველთა კალენდარის მიხედვით, დაახლოებით, აპრილს აღნიშნავს და სიმბოლოა გაზაფხულის — როგორც ბუნების, სამყაროს განახლების, გამოღვიძებისა და ისრაელის, როგორც ერის განახლების, რელიგიური თვალსაზრისით — ახლიდან დაბადების.
უფალი ზედმიწევნით ასწავლის მოსეს, როგორ უნდა მოიქცნენ ისრაელიანნი ამ ღამეს: „თუ კრავის შესაჭმელად მცირეა სახლი, შეუამხანაგდნენ ერთმანეთს კარის მეზობლები და სულადობის მიხედვით აიყვანონ კრავი. ვარაუდი იქონიეთ, ვის რამდენის შეჭმა შეუძლია“ (გამ.12:4). კრავი არ უნდა იყოს წყალში მოხარშული ან ნახევრადშემწვარი, „იმავე ღამეს შეჭამონ ცეცხლზე შემწვარი ხორცი და ხმიადი; მწარე ბალახი შეატანონ“ (გამ.12:8). ხმიადი, ანუ საფუარის გარეშე გამომცხვარი პური სისუფთავის, სიწმინდის, მამამთავრების მიერ განვლილი მართალი ცხოვრების სიმბოლოა. გავიხსენოთ, ხმიადს აბრაამიცა და ლოტიც მიირთმევდნენ („გაიქცა აბრაამი კარავში სარასთან და უთხრა: აბა, საჩქაროდ სამი სეა გამტკიცული ფქვილი მოზილე და ხმიადები დააცხვე“ (დაბ.18,6); (დაბ.19:3). და თუ გავითვალისწინებთ, რომ უფალი პასექის დღესასწაულის რიტუალს კარნახობს მოსეს, მაშინ შეგვიძლია დავასკვნათ, რომ აბრაამიცა და ლოტიც ერთგვარად, თავისებურად აღნიშნავდნენ პასექს. ისიც საგულისხმოა, რომ საფუარი წინა წლის მოსავლიდან მზადდება, ხოლო ეს მოსავალი ეგვიპტესთან იყო დაკავშირებული. და კიდევ, უფუარი ხმიადი მწყემსების საჭმელია, ხოლო ისრაელიანები სწორედ მწყემსებად ჩავიდნენ ეგვიპტეში.
პასექის ღამის ვახშმის კიდევ ერთი კომპონენტი — მწარე ბალახი, სიმბოლურად, ეგვიპტეში გადატანილი ტანჯვისა და წამების სახსოვარია.
„საღი, მამალი, ერთწლიანი უნდა იყოს კრავი ან თიკანი“ (გამ.12:5). ამ ღამეს ყველაზე უცოდველი, უსუსური ცხოველი — კრავი ან თიკანი, თავის თავზე იღებს ადამიანების ცოდვებს, ეწირება მათ ბოროტებას, უგუნურებას, უღმერთობას და ჩუქნის მათ განახლებულ სიცოცხლეს.
„ამ თვის მეთოთხმეტე დღემდე შეინახონ; მერე დაკლას ისრაელის მთელმა საზოგადოებამ საღამოხანს. აიღონ მისი სისხლი და სცხონ იმ სახლის ორთავე წირთხლსა და კარისთავს, სადაც შეუდგებიან ჭამას“ (გამ.12:7). სახლის კარის სისხლით მონიშვნა მეათე სასჯელს უკავშირდება. ზედმიწევნით ზუსტად უნდა მოინიშნოს ისრაელიანთა სახლები, რათა მათ არ შეეხოს უფლის რისხვა. „სისხლი გქონდეთ ნიშნად სახლებზე, სადაც ცხოვრობთ; დავინახავ სისხლს და გვერდს აგივლით. არ მოგეკარებათ დამღუპველი სენი, როცა ეგვიპტელთა შემუსვრას დავიწყებ“ (დაბ.12:13). გადმოცემის თანახმად, სისხლით ყველა ისრაელიანის სახლის კარი მოინიშნა და აგრეთვე იმ ეგვიპტელებისა, რომლებმაც ჭეშმარიტი ღმერთი აღიარეს და ისრაელიანებს თანაუგრძნობდნენ. კრავის სისხლი მათი გადარჩენის ნიშანიც იყო.
„ამგვარად ჭამეთ: წელზე სარტყელი გერტყათ, ფეხზე გეცვათ, ჯოხი გეჭიროთ ხელში. აჩქარებით ჭამეთ. საუფლო პასექია ეს“ (გამ.12:11) — ისრაელიანები მზად უნდა იყვნენ ეგვიპტედან გასასვლელად, რადგან აღსრულების ჟამს არ ექნებათ ჩაცმისა და სამგზავროდ მზადების დრო. „წელზე სარტყელის შემორტყმა“, ახალი აღქმის მიხედვითაც, სიფხიზლეს, მზადყოფნას აღნიშნავს („დე, იყოს თქვენი წელი მოსარტყლული... იყავით იმ კაცთა მსგავსნი, რომელნიც მოელიან თავიანთ ბატონს, როდის დაბრუნდება ქორწილიდანო, რათა დარეკვისთანავე გაუღონ კარი“ (ლუკ.12:35-36) — აფრთხილებს იესო თავის მოსწავლეებს).
ამ ღამეს აწესებს უფალი პასექის დღესასწაულს. პასექი (ებრაულად ფესახი) კრავს, გამომსყიდველ მსხვერპლს ეწოდება, რომელიც უნდა შეიჭამოს ყველა ისრაელიანის ოჯახში ყოველი წლის ნისანს, ეგვიპტედან გამოსვლის აღსანიშნავად. „სამახსოვროდ დაითქვით ეს დღე, იდღესასწაულეთ იგი საუფლო დღესასწაულად თაობიდან თაობაში. სამარადისო წესად დაიდეთ ეს დღესასწაული“ (გამ.12:14). იმ დროდან მოყოლებული დღემდე, პასექის დღესასწაული, მსოფლიოს სხვადასხვა ქვეყნებში მიმოფანტული ებრაელებისათვის, ყველაზე წმინდა საუფლო დღესასწაულია და უფლის მიერ დაწესებული წესის მიხედვით სრულდება.
გააცნო მოსემ უხუცესებს უფლის სიტყვა, ადიდეს მათ უფალი და სასწრაფოდ გაეშურნენ დავალების აღსასრულებლად. „...როგორც უბრძანა უფალმა მოსეს და აარონს, ისე აღასრულეს“ (გამ.12:28).
შუაღამისას ჩამოიარა უფალმა ეგვიპტის ქალაქები და სოფლები და „...მოაკვდინა უფალმა ყოველი პირმშო ეგვიპტის ქვეყანაში, ტახტზე მჯდომარე ფარაონის პირმშოდან დილეგში მჯდარი პატიმრის პირმშომდე და პირუტყვის ყოველი პირველმოგებული“ (გამ.12:29).
გლოვისა და შიშის ზარმა ჩამოჰკრა ეგვიპტეში, „ფეხზე დადგნენ იმ ღამით ფარაონი, მისი მორჩილები და მთელი ეგვიპტე; შეიქნა დიდი გლოვა ეგვიპტეში, რადგან არ იყო სახლი, სადაც მკვდარი არ ჰყოლოდათ“ (გამ.12:30). დამარცხდა და შეიმუსრა ეგვიპტის ყველა „ღმერთი“. მხოლოდ ფარაონიღა დარჩა, როგორც სიმბოლო უკანასკნელი ღმერთისა (ფარაონი დედამიწაზე მზის უმაღლეს ღვთაებას ამონ-რას განასახიერებდა, მისი მემკვიდრე კი — ღვთაება გორს). პირმშოების მოკვდინებამ სასოწარკვეთაში ჩააგდო ფარაონი და მისი ხალხი. მაშინ კი, ვეღარ გაუძლო ფარაონმა ტანჯვას, ღამითვე იხმო მოსე და აარონი, „...უთხრა: ადექით და გაეცალეთ ჩემს ხალხს შენც და ისრაელიანებიც. წადით, ემსახურეთ უფალს, როგორც ამბობდით. თქვენი ცხვარ-ძროხაც წაიყვანეთ, ...წადით და მეც დამლოცეთ“ (გამ.12:31). სასწრაფოდ დატოვეს ისრაელიანებმა ეგვიპტელთა ქვეყანა. ეგვიპტელების სურვილიც ასეთი გახლდათ, „...რადგან ფიქრობდნენ, ამოვწყდებითო ყველანი“ (გამ.12:33).
„დაიძრნენ ისრაელიანები რამსესიდან სუქოთისკენ — ბავშვებს გარდა ექვსასი ათასამდე ქვეითი კაცი“ (გამ.12:37). ისრაელიანელთა საერთო რაოდენობა დაახლოებით ორ მილიონზე მატ ადამიანს შეადგენდა. „თან გაჰყვა მათ უამრავი ჭრელი ხალხი, ცხვარ-ძროხა, ურიცხვი საქონელი“ (გამ.12:38). გადმოცემის თანახმად, აქ იყვნენ სხვა რჯულის მონები და ეგვიპტელი მორწმუნეები, ქურუმები და დიდგვაროვნები. ყველა, ვინც ჭეშმარიტი ღმერთი იწამა, უფალს მიენდო და ისრაელიანებს გამოჰყვა.
ეგვიპტიდან გამოსვლით ზუსტად აღსრულდა უფლის მიერ აბრაამისთვის მიცემული პირობა — „უთხრა უფალმა აბრამს: იცოდე, მდგმურად იქნება შენი შთამომავლობა სხვის ქვეყანაში; დამორჩილებული და დაჩაგრული ეყოლებათ ოთხას წელს. იმ ხალხს კი, ვისი მორჩილნიც შეიქნებიან, მე განვსჯი; შემდგომ ამისა დიდძალი ქონებით გამოვლენ უკან“ (დაბ.15:13-14). მართლაც, მათი ჩაგვრა ეგვიპტეში ოთხას ოცდაათ წელს გრძელდებოდა. მიუხედავად ისრაელიანთა დამონებული მდგომარეობისა, ისინი ეგვიპტიდან გამარჯვებულნი გამოვიდნენ.
„როცა გაუშვა ფარაონმა ხალხი, არ წაუყვანია იგი უფალს ფილისტიმელთა ქვეყნის გზით, თუმცა მოკლე იყო ეს გზა. რადგან იფიქრა ღმერთმა, სინანულს არ შეეპყრო ხალხი ომის დანახვისას და ეგვიპტეში არ დაბრუნებულიყო. შემოატარა ღმერთმა ხალხი უდაბნოს გავლით მეწამული ზღვისკენ; დარაზმულნი ამოვიდნენ ისრაელიანები ეგვიპტიდან“ (გამ.13:17-18). როდესაც ადამიანი უფლის დახმარებით ტოვებს ბნელეთს, ანუ სიმბოლურ ეგვიპტეს, მას არ ძალუძს მძიმე განსაცდელის გამკლავება, რადგან ჯერ კიდევ სუსტია თავის რწმენაში და უფლის მფარველობას საჭიროებს. ამიტომაც აარიდა უფალმა თავისი ხალხი ბოროტ ძალებს და შემოვლითი გზით წაიყვანა.
ერთი მეტად მნიშვნელოვანი ანდერძი უნდა შეესრულებინა მოსეს — პირობა, რომელიც სიკვდილის წინ იოსებმა ჩამოართვა ისრაელიანებს — „თან წამოიღო მოსემ იოსების ძვლები, რადგან ფიცით ჰყავდა დაფიცებული იოსებს ისრაელიანები: როცა ღმერთი მოგხედავთ, წაიყოლეთო აქედან ჩემი ძვლები“ (გამ.13:19).
დაიძრნენ სუქოთიდან და დაიბანაკეს ისრაელიანებმა უდაბნოს ბოლოს, ეთამში. „წინ მიუძღოდა მათ უფალი, დღისით ღრუბლის სვეტში გზის საჩვენებლად, ღამით ცეცხლის სვეტში გზის გასანათებლად...“ (გამ.13:21).
|