2012-03-14 განვითარებისა და სწავლის თეორიები მოკლე ინფორმაცია იმ ავტორების შესახებ, რომელთა ნააზრევის ცოდნაც მასწავლებლის
პროფესიული სტანდარტით არის განსაზღვრული
მარია მონტესორი
(1870-1952)
მონტესორის სკოლა
მარია მონტესორი, იტალიელი ჰუმანისტი, პედაგოგი, პირველი ექიმი ქალი მე-19 საუკუნის იტალიაში, ცნობილია, როგორც ახალი პედაგოგიური მეთოდიკის ავტორი. 1898 წლიდან მონტესორი გონებრივი ჩამორჩენილობის მქონე ბავშვების სკოლის დირექტორი იყო. ამ პერიოდში დაიწყო მან თავისი თეორიის პრაქტიკაში დანერგვა და სწავლების მეთოდების შემუშავება, რომელიც დღეს ცნობილია მონტესორის თეორიის სახელით. ამ პერიოდის მოღვაწეობის შედეგი იყო ის, რომ გონებრივი ჩამორჩენილობის მქონე 8 წლის მოსწავლეებმა წარმატებით ჩააბარეს გამოცდები წერა-კითხვაში და საშუალოზე მაღალი ქულებიც მიიღეს. მაშინ „მონტესორის სასწაულზე“ მთელი იტალია ალაპარაკდა. 1907 წელს მონტესორიმ რომში დააარსა სკოლა „ბავშვების სახლი“ ყველა ტიპის ბავშვისათვის. მონტესორის სამჯერ მიანიჭეს ნობელის პრემია პედაგოგიკაში განსაკუთრებული წვლილისა და მსოფლიოში ბავშვთა უფლებების დაცვის გამო. დღეს მონტესორის სკოლა და მისი მეთოდი მთელ მსოფლიოშია გავრცელებული.
მონტესორის მიაჩნდა, რომ სწავლებამ ხელი უნდა შეუწყოს ბავშვის „სპონტანურ თვითგანვითარებას“. ეს შესაძლებელია მხოლოდ მაშინ, თუ გავითვალისწინებთ ბავშვის ფსიქიკური განვითარების კრიტიკულ პერიოდებს, რომლებიც განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია ამა თუ იმ უნარის ჩამოყალიბებისათვის. მაგ.: მეტყველების განვითარებისათვის ასეთი პერიოდია 1-3 წელი, როდესაც ბავშვი ცალკეული სიტყვების წარმოთქმას იწყებს, შემდეგ კი სიტყვების ფრაზაში გაერთიანებას. მონტესორის მიხედვით, პედაგოგმა უნდა იცოდეს ბავშვის ბუნებრივი განვითარების კრიტიკული მნიშვნელობის მქონე პერიოდების თავისებურებანი. ეს აუცილებელია სწავლისათვის ბავშვის მოტივირებისა და მისი განვითარების სტიმულირებისათვის. 3-დან 6 წლამდე ასაკი კი, განსაკუთრებული პერიოდია ბავშვის ცხოვრებაში. ამ დროს ბავშვი სწავლობს დამოუკიდებლობას და შეიცნობს გარშემო არსებულ სამყაროს.
სწავლების პრინციპია ბავშვის პოტენციური შესაძლებლობების გაგება, მისი განვითარების სტიმულირება და დამოუკიდებლობის ხელშეწყობა — ბავშვის ცნობისმოყვარეობის, ინტერესისა და დამოუკიდებლობის წახალისება.
ბავშვებს ბუნებრივი სწრაფვა აქვთ ახლის სწავლისა და გარემოს შემეცნებისადმი. მასწავლებლის დანიშნულებაა ისეთი საკლასო გარემოს შექმნა, რომელიც ხელს შეუწყობს და წაახალისებს ბავშვის ამ ბუნებრივ მოთხოვნილებას და სწავლას ხალისიანს გახდის.
მონტესორის სასწავლო პროგრამა „ბავშვების სახლი“ განკუთვნილია 3-დან 6 წლამდე ბავშვების ადრეული განვითარების სტიმულირებისათვის. სხვადასხვა ასაკის ბავშვები ერთ საკლასო სივრცეში იმყოფებიან, რომლის მოწყობასაც მონტესორი დიდ მნიშვნელობას ანიჭებდა. მისი შეხედულებით, თავისთავად არ არსებობს ზარმაცი, ინტერესების არმქონე, მიუღებელი და გამომწვევი ქცევის მქონე ბავშვი. ეს პრობლემები ჩნდება მაშინ, როცა გარემო არ ითვალისწინებს ბავშვის საჭიროებებს.
მონტესორის სწავლების მეთოდი გულისხმობს:
— ბავშვზე დაკვირვებას წინასწარ მოწყობილ გარემოში; წინასწარ მოწყობილ სასწავლო გარემოში იგულისხმება სასწავლო ოთახი, რომლის სივრცის რეორგანიზაცია ადვილადაა შესაძლებელი სასწავლო მიზნებიდან გამომდინარე. ასევე მოწესრიგებულადაა განლაგებული მრავალფეროვანი სამუშაო მასალები სხვადასხვა სირთულის დავალებების შესასრულებლად.
— დაკვირვების საფუძველზე, ბავშვისათვის სასწავლო გეგმის შემუშავებას განვითარების სენსიტიური პერიოდის გათვალსწინებით.
— სწავლებაში შეგრძნების ყველა არხის გამოყენებას: მხედველობა, სმენა, ყნოსვა, შეხება, კინესთეტიკური შეგრძნებები.
— ბავშვისათვის მისაწვდომი სწავლების ტემპის შერჩევასა და პორტფოლიოს გამოყენებას მიღწევების შეფასებისათვის.
— სხვადასხვა ასაკობრივი ჯგუფის ბავშვების ერთ კლასში სწავლებას, მაგ. 3-6 წლის, 7-9 წლის და ა.შ.
მონტესორის სწავლების პრინციპებია:
მოსწავლის დამოუკიდებლობა და ინიციატივა. მონტესორის პროგრამა ისეა აგებული, რომ ცენტრალურია მოსწავლის ინტერესი და პოტენციური შესაძლებლობა. სასწავლო გეგმის მიხედვით, წინასწარ მომზადებული სხვადასხვა სირთულის დავალებებიდან და განსხვავებული მასალებიდან მოსწავლე თვითონ, თავისი ინიციატივით, ირჩევს დავალებას. დავალებები ისეა აგებული, რომ აუცილებლად ახლავს თან ვიზუალური ან სიტყვიერი მინიშნებები, რაც ბავშვს საშუალებას აძლევს, თვითონ შეამოწმოს გადაწყვეტის სისწორე, იპოვოს შეცდომა და გაასწოროს. ამას მონტესორი თვითმაკორეგირებელ მასალებს უწოდებს. მასწავლებლის როლი კლასში არის არა მზა ცოდნის გადაცემა, არამედ ბავშვების წარმართვა, მათი ინტერესების სტიმულირება და დახმარება დავალების შესრულების პროცესში.
პრობლემის გადაწყვეტაზე ორიენტირებული სწავლება. სასწავლო გეგმით გათვალისწინებულია ისეთი დავალებები, რომლებიც მოითხოვს გადაწყვეტის გზის პოვნას ან სხვა მასალის გამოყენებას პრობლემის გადასაწყვეტად.
სენსორული სწავლება გულისხმობს სასწავლო პროცესში ისეთი მასალების გამოყენებას, რომლებსაც მოსწავლის მხრიდან არა მხოლოდ მხედველობითი და სმენითი შეგრძნებებისა და აღქმის გამოყენება სჭირდება, არამედ შეხების, კუნთების და მყესების, ყნოსვის შეგრძენებებისაც. დავალებები ისეა აწყობილი, რომ საჭიროებს სხვადასხვა შეგრძნების მონაწილეობას, ხოლო მასალები განსხვავებული ფერის, ფორმის, სიდიდისა და ფაქტურისაა. პრობლემის გადაწყვეტისას შეგრძნებების ერთდროული მონაწილეობა მნიშვნელოვანია გარემოს შესამეცნებლად, განსაკუთრებით 3-დან 6 წლამდე ასაკში.
მოძრაობის თავისუფლება. მონტესორის კლასის სივრცე ისეა ორგანიზებული, რომ ბავშვებს თავისუფლად შეუძლიათ მოძრაობა დავალების არჩევისას, დავალებისათვის საჭირო მასალების შესარჩევად, ჯგუფური აქტივობებისათვის. კლასში ადვილად გადასაადგილებელი მაგიდები და სკამებია, კედლებთან კი მაგიდები და დაბალი, ღია კარადებია, სადაც აწყვია ყველა საჭირო მასალა. კლასი ისეა მოწყობილი, რომ ბავშვებისათვის შესაძლებელია ინდივიდუალური და ჯგუფური მუშაობა. 3-6 წლის ბავშვებისათვის საკლასო სივრცე უფრო ღიაა და ძირითადი აქტივობები ხალიჩაზე ხორციელდება.
გამოცდების ეროვნული ცენტრის
კვლევის დეპარტამენტი
|