2013-02-14
კომპლექსური ცვლილებები კანონმდებლობის ფარგლებში უნდა განხორციელდეს
განათლების სისტემის ერთ-ერთი ხარვეზი სპორტული აღზრდაცაა. სამწუხაროდ, საგანმანათლებლო სფეროს უკლებლივ ყველა სეგმენტში – საბავშვო ბაღებში, სკოლებსა თუ უმაღლეს სასწავლებლებში ამ მხრივ კატასტროფული ვითარებაა. ცნობისათვის – სპორტში ჩაბმულ მოსწავლეთა რაოდენობა 6 პროცენტიც არაა, რაც საგანგაშო ციფრია. არადა, დასავლურ სამყაროში ფიზიკური აღზრდა ბავშვობიდან იწყება, რითაც თავშივე უყრიან საფუძველს ჯანსაღი, ჯანმრთელი საზოგადოების მიღებას. დასავლეთისთვის ეს ძალზე მნიშვნელოვანია – ჯანმრთელი პიროვნება ხომ, უპირველესად, ქვეყნის თავდაცვისუნარიან მოქალაქეს ნიშნავს. თან, საზოგადოებაში რაც უფრო მეტია ჯანმრთელი ადამიანი, სახელმწიფოსაც მით ნაკლები ეხარჯება სოციალური დაცვის პროგრამებზე. სამწუხაროდ, სპორტის ამგვარი გათავისებისგან ჯერ კიდევ ძალზე შორს ვართ.
ახალ მთავრობას, ბევრ სხვა იმედთან ერთად, ამ სფეროს მოწესრიგებაც უკავშირდება. მით უფრო, ძალიან ბევრი პრობლემა საკანონმდებლო ხარვეზებითაა გამოწვეული. კურიოზია, მაგრამ ფაქტია – დღევანდელი კანონი არანაირ შეღავათს არ აძლევს სპორტში ჩაბმულ მოსწავლეებსა თუ სტუდენტებს. უკვე არაერთი ფაქტი იყო იმისა, როცა სპორტული შეკრებებით თუ შეჯიბრებებით გამოწვეული გაცდენებისთვის ისინი ფულადი თანხით დაჯარიმდნენ ან კიდევ უარესი – იმავე კლასში თუ კურსზე დატოვეს. ასეთი შეუსაბამობის გამო პრობლემა უფრო შორსაც მიდის და ბევრი მოზარდი თავს ანებებს სპორტს. დღევანდელი კანონმდებლობით, სპორტისა და სწავლის შეუთავსებლობა შეუძლებელია და ის არანაირ შეღავათს არ აძლევს სპორტსმენს.
საინტერესოა, რა რეფორმები იგეგმება ამ კუთხით. მით უფრო, რომ სპორტისა და ახალგაზრდობის საქმეთა სამინისტროს დღევანდელი ხელმძღვანელობიდან ბევრი, წლების განმავლობაში, მუშაობდა ამ თემაზე. ჩვენი დღევანდელი რესპონდენტი, მინისტრის მოადგილე თამაზ თევზაძეა, რომელსაც ზურგს საერთაშორისო გამოცდილებაც უმაგრებს – წლების განმავლობაში ევროსაბჭოს შესაბამის კომისიაში მუშაობდა სპორტის ექსპერტად და კარგად იცნობს დასავლურ გამოცდილებას. მასთან საუბარი მოსწავლე სპორტსმენთა თემით დავიწყეთ, მიეცემათ თუ არა მათ შეღავათი ტურნირებსა თუ შეკრებებზე, ზოგადად მზადების პერიოდში გაცდენილი გაკვეთილებისთვის.
– უახლოეს ხანებში იგეგმება თუ არა ამ კუთხით კანონში რაიმე ცვლილება?
– ეს საკითხი მართლაც დგას – შეხვედრებზე ამ თემას ფედერაციები ყოველთვის წამოჭრიდნენ ხოლმე. ბუნებრივია, ეს პრობლემა დაკავშირებულია განათლების სამინისტროსთან და მათთან უკვე შეხვედრაც გვქონდა, კონკრეტულად – მინისტრ გიორგი მარგველაშვილთან. იქ სხვა საკითხებთან ერთად ესეც დაისვა, ანუ პროცესი დაიძრა, რასაც გადაწყვეტილების მიღება უნდა მოჰყვეს. ცხადია, ეს უცებ არ გადაიჭრება, რადგან დაკავშირებულია კანონმდებლობასთან, თუმცა, მათი მხრიდანაც არის პრობლემის მოგვარებისათვის მზადყოფნა. არსებობს ევროპული, დასავლური გამოცდილება და მათი გათვალისწინებით საჭიროა ოპტიმალური ვარიანტის მოძებნა. საკითხის მოგვარებაში, სპორტის სპეციალისტებთან ერთად, იურისტები და განათლების სისტემის წარმომადგენლებიც უნდა ჩაერთონ. ეს უფრო განათლების სამინისტროს კომპეტენციაა, ჩვენი როლი კი იმით შემოიფარგლება, რომ ხელი უნდა შევუწყოთ მოსწავლე სპორტსმენებს. მათ ხომ უკვე უწევთ ევროპისა და მსოფლიო პირველობებზე გამოსვლა, სასწავლო-საწვრთნელ შეკრებებში მონაწილეობა. ცალკე საკითხია ტალანტების მოძიების პროგრამა, რაც აუცილებელია, ასეთები კი, შეიძლება, რამდენიმე თვითაც იყვნენ შეკრებაზე ან სულაც საზღვარგარეთ გაიგზავნონ მოსამზადებლად. გადასაწყვეტია, როგორ უნდა აუნაზღაურდეს მათ გაცდენილი საათები – ექსტერნის წესით თუ სხვა სახით.
– ვიდრე ეს პრობლემა კანონის დონეზე გადაწყდება, მანამ ხომ არაა გათვალისწინებული რაიმე დროებითი, შუალედური გადაწყვეტილების მიღება, რომ სპორტსმენები არ დაზარალდნენ?
– ჯერჯერობით, ასეთი შუალედური რგოლი არ იგეგმება. ეს კომპლექსური საკითხია, რომელიც ერთი უწყების ან ერთი მინისტრის დონეზე არ გადაწყდება. შეიძლება, კომისიაც კი შეიქმნას ყველა დეტალის შესასწავლად და გადაწყვეტილებამდე უნდა მივიდეთ.
– უცხოეთის ქვეყნებში როგორ წყდება ეს პრობლემა, არსებობს რამე კონკრეტული სტანდარტი?
– მიდგომა ყველგან ინდივიდუალურია. გამოცდილება ბევრია და სხვადასხვანაირი, მაგრამ ამოსავალი წერტილი ისაა, რომ ყველაფერი გადაწყდეს კანონმდებლობის ფარგლებში. ზოგ ქვეყანაში სპორტული კლუბები ქირაობენ მასწავლებლებს, რომლებიც მოსწავლეებს ამეცადინებენ სასკოლო პროგრამებში და მერე ექსტერნის წესით აბარებენ სკოლაში. ცხადია, ეს დაკავშირებულია ფინანსურ ხარჯებთან. გამონაკლისის სახით, ზოგან, ისევ კანონმდებლობიდან გამომდინარე, მოსწავლეს, თუ ის ქვეყნის ტერიტორიაზე ემზადება სპორტული შეჯიბრებისთვის, თავისუფალ დროს შეუძლია, იმ დასახლებულ პუნქტში მდებარე სკოლაში მივიდეს და იქ დაესწროს გაკვეთილებს. ეს სტუდენტებსაც ეხებათ.
სხვათა შორის, სწორედ ახლა არიან ჩვენი სპეციალისტები უცხო ქვეყნების კანონმდებლობის გაცნობით დაკავებულები, რომლებმაც უნდა დადონ დასკვნები. ევროპული გამოცდილება მთლიანად კანონმდებლობაზეა მიბმული – იქ ყველაფერი სამართლებრივი კუთხით წყდება.
– საქართველოში ვერც სტუდენტობისა და სპორტსმენობის შეთავსება ხერხდება, რაც გადაჭრილია დასავლეთში. იქ რა გზით მიაღწიეს ამას?
– იქ ეს საკითხი მარტივადაა გადაჭრილი – ეროვნული ნაკრების წევრი, რომელიც ემზადება ევროპის, მსოფლიოს პირველობის ან ოლიმპიადისთვის, ამ საქმით დაკავების პერიოდში არ სწავლობს. ამ დროს ის პროფესიონალია, რომელიც სპორტთან დაკავშირებულია კონტრაქტით და ესაა მისი სამუშაო, მაგრამ ამ პერიოდში მას უნარჩუნდება სტუდენტის სტატუსი. ბევრ ქვეყანაში ოლიმპიურ კომიტეტს აქვს პოსტ-კარიერული პროგრამა, რომელიც სპორტიდან წასულ წამყვან, ელიტარულ ათლეტთა დასაქმებასთან ერთად სწავლასაც ითვალისწინებს. ამდენად, სპორტსმენს შეუძლია, კარიერის დასრულების შემდეგ ისწავლოს და დაეუფლოს სასურველ პროფესიას.
– სპორტის გაკვეთილებზეც გკითხავთ. იმთავითვე აშკარა იყო ამ მეთოდის ხარვეზები, თუმცა, მიზეზთა გამო, ღიად ვერ ლაპარაკობდნენ. ამ მხრივ თუ იგეგმება ცვლილებები?
–ეს საკითხიც აქტუალურია. სკოლებში რომ უნდა იყოს ფიზაღზრდის გაკვეთილები, ამაზე ორი აზრი არ არსებობს, ხოლო სახელად რას დავარქმევთ – ფიზაღზრდის გაკვეთილს, სპორტისას თუ სხვას, ეს არაა იმდენად აქტუალური. მთავარია, შინაარსი როგორი იქნება. უმნიშვნელოვანესია, ჯანმრთელი თაობა მივიღოთ და ახალგაზრდობა ბავშვობიდანვე „მოვწამლოთ“ სპორტით, ამ სიტყვის კარგი გაგებით, რადგან ეს მავნე ჩვევებისა და ნეგატიური მოვლენების აცილების პრევენციაა. დაწყებით კლასებში ფიზაღზრდის გაკვეთილები იმ ელემენტებზე უნდა იყოს დაფუძნებული, რაც მოქნილობას, ძალას, სისწრაფეს გაუძლიერებს. ეს კომპონენტები გარკვეულ ასაკობრივ ეტაპებს ექვემდებარება, რაც საერთაშორისო სპორტული ფედერაციების სამედიცინო კომისიებს მეცნიერულ დონეზე აქვთ შესწავლილი და ამაზე ეროვნულ ფედერაციებს ინფორმაცია უნდა ჰქონდეთ. ბავშვის ზრდა, ფუნქციონალური მომზადება კარგად იცის პედიატრიამ და ზოგადად – ჯანდაცვის სფერომაც. ჩემი მოსაზრებით, დაბალ კლასებში აქცენტი უნდა გაკეთდეს სახალისო-გართობით ელემენტებზე, ყველაფერი უნდა დაუკავშირდეს მოძრაობას. სხვათა შორის, ეს ეხება საბავშვო ბაღებსაც. შესაბამისად, მეთოდოლოგიის შემუშავებაზე ერთად უნდა იმუშაონ ფიზაღზრდის სპეციალისტებმა, პედიატრებმა, ფსიქოლოგებმა. ამ სამუშაოს გარკვეული ნაწილი შესრულებულია და გარკვეული რეკომენდაციებიც დამუშავებულია.
ჩემი აზრით, სწავლების პირველ საფეხურზე, ანუ V-VI-კლასელები უკვე იმ ასაკში არიან, რომ ამ სახალისო სპორტიდან შეიძლება გადავიდნენ მინი-სპორტზე – მინი-კალათბურთზე, მინი-ხელბურთზე, ჭიდაობის ილეთების შესწავლაზე და სხვ., რათა გაჩნდეს სპორტის საწყისები. მეორე ეტაპზე – VII-IX კლასი – უნდა იყოს საშეჯიბრო სისტემა თავად სკოლის შიგნით, სკოლებს, რაიონებს, რეგიონებს და ა.შ. შორის. აქ ლაპარაკი იქნება არა პროფესიულ სპორტზე, არამედ საშეჯიბრო სისტემაზე, რომლითაც ბავშვები სპორტის გაკვეთილებიდან გადავლენ დიდ სპორტზე, ოღონდ გასათვალისწინებელია ინფრასტრუქტურა. სამწუხაროდ, ამ მხრივ არასახარბიელო მდგომარეობაა.
სწავლის მესამე საფეხურზე, ანუ X-XII კლასებში უკვე იწყება პროფესიული ორიენტაციის განსაზღვრა ბავშვისთვის. იქ გამოჩნდება, წავა თუ არა ის სპორტის განხრით, სკოლის გარეთაც დაკავდება თუ არა სპორტით ანუ წავა თუ არა რომელიმე სექციაში, სპორტულ კლუბში და ა.შ. თუ ამ სტრუქტურებში გაწევრიანდება, მას მოტივაცია და სტიმულიც გაუჩნდება, რომ კლუბის სახელით გამოვიდეს საქართველოს, ქალაქის, რაიონის, სკოლის ჩემპიონატში. ეს მოზარდთა გარკვეულ ნაწილს საკუთარი შესაძლებლობების გამოვლენის სურვილს გაუძლიერებს, რათა ტალანტიდან, მონაცემებიდან გამომდინარე დაკავებული იყოს მაღალი მიღწევების სპორტით. მთავარია, განათლებისა და სპორტის სამინისტროებმა უზრუნველვყოთ ყველა ბავშვის ჩაბმა სპორტში, კონკრეტული სახეობების არჩევანი კი მათი საქმეა. ამას სკოლა ბოლომდე ვერ უზრუნველყოფს, სკოლის გარეთ კი ამის წინაპირობა კლუბური სისტემაა, რომელიც სპორტის განვითარების თანამდევი სისტემაა.
– თანამედროვე მოთხოვნებს ვერც საუნივერსიტეტო სპორტი პასუხობს და დიდ სპორტს ისეთ შევსებას ვერ აძლევს, როგორც დასავლეთში. ამ კუთხით თუ უნდა ველოდოთ ცვლილებას?
–გასულ წლებში ეს სფერო მართლაც მხოლოდ უნივერსიადებით და საშეჯიბრო სისტემით შემოიფარგლებოდა, რასაც ზოგ უმაღლეს სასწავლებელში შიდა პირველობებიც ემატებოდა, მაგრამ სისტემა არ არსებობდა. საბედნიეროდ, საუნივერსიტეტო სპორტში ახალი ხალხი მოვიდა, რომლებიც საუნივერსიტეტო სპორტის კონცეფციაზე მუშაობენ – გამიხარდა, ეს ახალგაზრდები ასეთ თემებზე რომ ფიქრობენ. კონსულტაციების დონეზე მათ გავუზიარე ჩემი გამოცდილება და ხედვა, რა მიმართულებით უნდა წავიდეს და რა უნდა იყოს სახელმწიფოს პრიორიტეტი ამ კუთხით. საერთაშორისო საუნივერსიტეტო ფედერაციების, რომლებიც მსოფლიო უნივერსიადებს ატარებენ (რაც დიდ სპორტზეა აქცენტირებული), წესდებებშიც ჩადებულია მიმართულება – „სპორტი ყველასათვის“. ამ შემთხვევაში – სტუდენტებისთვის, თუმცა ასაკი შეზღუდულია. მთავარი მიზანია სტუდენტთა ჩაბმა სპორტში და ცხოვრების ჯანსაღი წესის დამკვიდრება. ჩვენც ამის გადმოღება გვინდა, რომ სტუდენტები აქტიურად ჩაებან სპორტში, მაქსიმალურად მოწყდნენ ქუჩას და იყვნენ ჯანმრთელები. დიდ სპორტში მათი გადასვლა კი მხოლოდ მაშინ მოხდება, თუ გაერთიანებული იქნებიან მაღალ მიღწევებზე ორიენტირებულ კლუბში ანუ ეროვნულ დონეზე. პროფესიულ სპორტში გადასვლაც აქედან ხდება. აქედან გამომდინარე, საუნივერსიტეტო ფედერაციის მთავარი ამოცანა უნდა იყოს მასობრიობის განვითარება, სტუდენტთა ჩართვა სპორტში. ფედერაციამ უნდა უზრუნველყოს უნივერსიტეტებში შიდა პირველობების ჩატარება. ამ შემთხვევაში, უნივერსიტეტი, ფაქტობრივად, კლუბად გვევლინება, ეს კი უნივერსიტეტებს შორის შეჯიბრების საჭიროებას წარმოშობს. აი, სტუდენტური ლიგები და საქართველოს პირველობებიც თუ ჩატარდება, საქმე ბევრად წაიწევს წინ. ოღონდ აქ ისევ ინფრასტრუქტურის პრობლემასთან მივდივართ, რისი საშუალება აქვთ უმაღლეს სასწავლებლებს.
– დასასრულს, სპორტის უნივერსიტეტზეც გკითხავთ, რომლის აღდგენაც გადაწყვეტილია. მოესწრება წლეულსვე სტუდენტთა მიღება?
– სამწუხაროდ, წლეულს აკრედიტაციის გავლას ვერ ვასწრებთ. შესაბამისად, ვერც მისაღები გამოცდები ჩატარდება და უნივერსიტეტი პირველ ნაკადს მხოლოდ გაისად მიიღებს, 2014 წელს. სხვა მხრივ ყველა ადრინდელი გადაწყვეტილება უცვლელია და მუშაობა მიმდინარეობს.
ესაუბრა
ირაკლი თავაძე
|
