2013-11-28
გერმანელებმა იციან, რომ მათი უფლებები იქ მთავრდება, სადაც შენი უფლებები იწყება
რუბრიკის სტუმარია მანია ხუციშვილი
ესაუბრა მაკა ყიფიანი
— გამარჯობა მანია, გაგვაცანი შენი ბიოგრაფია.
— დავიბადე 1974 წელს თბილისში. 1991 წელს დავამთავრე რუსთავის 21-ე საშუალო სკოლა; 1996 წელს კი — თბილისის ივანე ჯავახიშვილის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ფილოლოგიის ფაკულტეტი და უცხო ენების მეორადი განყოფილება. ამჟამად ბერლინის ჰუმბოლდტის სახელობის უნივერსიტეტის სტუდენტი-მაგისტრანტი ვარ.
— ბერლინის ჰუმბოლდტის სახელობის უნივერსიტეტი ერთ-ერთი უძველესი სასწავლებელია, საინტერესოა მისი ისტორია...
— უნივერსიტეტი, სადაც ვსწავლობ, ვილჰელმ ფონ ჰუმბოლდტის (1767-1835) ინიციატივითაა დაარსებული და 1946 წლიდან მისივე სახელს ატარებს (ვილჰელმი დაიბადა ოჯახში, რომელიც პრუსიის სამეფო კართან იყო დაახლოებული — მისი ძმა, ალექსანდრე, მეფე ფრიდრიხ ვილჰელმ მეორეს ნათლული იყო). მან და მისმა ძმამ შესანიშნავი დაწყებითი განათლება მიიღეს შინ. ალექსანდრე უფრო საბუნებისმეტყველო დარგებით იყო გატაცებული, ვილჰელმს კი ენა, კულტურა, პოლიტიკური თეორიები და სახალხო განათლების პრობლემები აღელვებდა. იგი მეგობრობდა გოეთესთან, შილერთან და სხვა მრავალ, არა მხოლოდ გერმანელ, ინტელექტუალთან. გერმანული კლასიკის ცენტრალური საყრდენი — ჰუმანიზმი, რომელიც ადამიანის შესაძლებლობების განვითარების მაქსიმუმზე და მის გაკეთილშობილებაზე იყო ორიენტირებული, ვილჰელმისა და მისი თანამედროვეების თვალსაწიერში მოექცა და ახალი ჰუმანიზმის ფორმით კვლავ აქტუალური გახდა. ძველი ფილოლოგიის სწავლულმა, ფრიდრიხ ავგუსტ ვოლფმა ახალი ჰუმანიზმის კონცეფცია შემდეგნაირად ჩამოაყალიბა: „იგი მოიცავს ყველაფერს, რის შედეგადაც სულისა და გონების ყოველი ძალა ერთ მშვენიერ ჰარმონიაში შეიკვრება და ადამიანს შინაგანი და გარეგანი გაკეთილშობილებისაკენ უბიძგებს“. სწორედ ამ განსაზღვრებამ მიიყვანა ვილჰელმ ჰუმბოლდტი განათლების ახლებურ თეორიასთან. მან შეიმუშავა განათლების განსხვავებული კონცეპტი, ე.წ. „ჰუმანისტური გიმნაზიის“ სახით, სადაც ბერძნულსა და ლათინურ ენებს ცენტრალური ადგილი მიუჩინა და რომელიც მე-19 საუკუნის გერმანიის უნივერსიტეტებში მისაღებ მნიშვნელოვან წინაპირობადაც კი იქცა.
ჰუმბოლდტი განათლებას ძალზე მნიშვნელოვან როლს ანიჭებდა. მიუხედავად იმისა, რომ დიდგვაროვან წრეს მიეკუთვნებოდა, განათლება საერთო სახალხო პროექტად დასახა და მთელი ცხოვრების მანძილზე ეძებდა განათლების ხელმისაწვდომობის მისაღწევ გზებს.
მისი „განათლების იდეალი“ მოიცავდა თეორიული და პრაქტიკული სწავლების ერთიანობას, რაც დღესაც ძალზე აქტუალურია. მისი რეფორმების დაგვირგვინება კი, სწორედ ამ შეხედულებაზე დაფუძნებული, მისივე ინიციატივით, ბერლინში 1809 წელს დაარსებული, ფრიდრიხ-ვილჰელმის სახელობის უნივერსიტეტი გახდა.
უნივერსიტეტის დაარსების იდეას წინ უძღოდა ინტენსიური დისკუსიები საზოგადოებაში. ჰუმბოლდტზეც, თავის მხრივ, დიდი გავლენა ჰქონდა იოჰან გოტლიბ ფიხტესა და ფრიდრიხ შლაიერმახერის იდეებს. 1810 წელს მან გიმნაზიის მასწავლებლის მომზადების მოდელიც შეიმუშავა, რომელიც თავისი არსით სცილდებოდა იმ დროისათვის გავრცელებული განმანათლებლური პედაგოგიკის ჩარჩოებს. ჰუმბოლდტის ხედვით, ადამიანის ცენტრი ენაა. სწორედ ენის ზედმიწევნითი შესწავლით პოულობს ადამიანი თავის თავს და აღწევს ჭეშმარიტ თავისუფლებას.
დიდხანს შეიძლება საუბარი ჰუმბოლდტის იდეების გარშემო, მაგრამ განსაკუთრებით აღსანიშნავია მისი ინტერესი ენებთან მიმართებაში. ყოველმხრივ განსწავლული მეცნიერი ათამდე ენას ფლობდა და სხვა ათამდე ენას იკვლევდა, მათ შორის, აბორიგენთა, კოპტურს, ძველეგვიპტურს, სანსკრიტს, ჩინურს და სხვ. ასევე აქტიური მეცნიერი იყო მისი ძმაც. ამბობენ, არც ერთ სხვა და-ძმას იმდენი გავლენა არ მოუხდენია მეცნიერებაში, როგორც ეს ჰუმბოლდტებმა მოახერხესო. სხვათა შორის, ალექსანდრეს რჩევით, 1843 წელს ბერლინის პროფესორმა ორიენტალისტიკის დარგში, გეორგ როზენმა საქართველოში ლინგვისტურ-ეთნოგრაფიული კვლევა ჩაატარა —კავკასიის ენების, მათ შორის, მეგრულის, აფხაზურის, ოსურის მოკლე აღწერა მოგვცა და მათი კოდიფიკაციაც (თითოეულ ფონეტიკურ ბგერას შესაბამისი გრაფიკული ასო მიუჩინა) მოახდინა ქართული ანბანის მეშვეობით.
— რა პროფესიას ეუფლები და რამ განაპირობა არჩევანი?
— ენა, ენის რაობა და მისი ფუნქცია ყოველთვის მაინტერესებდა, ჰუმბოლდტის უნივერსიტეტმა კიდევ უფრო მეტად გააძლიერა ეს ინტერესი. თავდაპირველად ისტორიის და სკანდინავიური ენების შესწავლა გადავწყვიტე, მაგრამ ჩემში ერთ-ერთმა ძლიერმა საბჭოთა დროის გავლენამ, კერძოდ, რუსულის ცოდნამ, გეზი შემაცვლევინა და ასე გავხდი რუსული და სკანდინავიური ენების ფაკულტეტის სტუდენტი.
ამჟამად ენობრივი პოლიტიკის საკითხებს ვიკვლევ. საქართველოსა და სკანდინავიის, კერძოდ, ნორვეგიის ენობრივ პოლიტიკას ვადარებ ერთმანეთს. ენობრივი პოლიტიკა ქვეყნის კულტურის პოლიტიკაზეა გადაჯაჭვული. პირველ რიგში, იგი დაფიქსირებულია კონსტიტუციაში, მაგრამ საჭიროა მთელი რიგი ღონისძიებები იმისათვის, რომ მოცემული კანონი წარმატებით განხორციელდეს. საერთოდ, რაც მოკლედ და ლაკონურადაა გადმოცემული, მით უფრო მოქნილია. იგი ერთგვარი შეზღუდვაცაა — როცა რაიმეს იცავს, იმავდროულად რაღაცასაც ზღუდავს. ახალი კანონი ჩნდება მაშინ, როცა ჩნდება პრობლემა, რის მოწესრიგებასაც კანონი გვპირდება. ენობრივი პოლიტიკის გატარება საჭიროებს მთელ რიგ ადმინისტრაციულ ღონისძიებებს, პირველ რიგში კი — თანხების მობილიზებას. იგი მოიცავს ისეთ სფეროებს, როგორიცაა, საგანმანათლებლო დაწესებულებები (სკოლა, უნივერსიტეტი), ხელოვნება, კულტურა, ლიტერატურა, ენობრივი უმცირესობანი და სხვ. ენობრივი პოლიტიკა შეიძლება იარაღადაც გადაიქცეს. იგი არსებობს მაშინაც, როდესაც სახელმწიფო არაა შემდგარი ან სხვა სახელმწიფოს გავლენის ქვეშ იმყოფება.
— როგორ ხდება სტიპენდიების და გრანტების მოპოვება უნივერსიტეტში.ზოგიერთ ქვეყანაში სტიპენდიები გამოიყოფა საკონკურსო საწყისებზე (ნიჭიერი სტუდენტებისთვის) უშუალოდ სასწავლო დაწესებულების მიერ, რა პრივილეგიებითა და შეღავათებით სარგებლობენ წარჩინებული სტუდენტები?
— რამდენადაც ვიცი, არც ძველი მაგისტრის და არც ახალი ბაკალავრიატისა და მასტერის პროგრამა სწავლის პროგრამის სრულ სტიპენდიებს ქართველ სტუდენტებზე არ ითვალისწინებს. არსებობს სოკრატესა და ერაზმუსის ერთ ან ორსემესტრიანი სტიპენდიები, რომლებიც სტუდენტებს სასწავლებლების გაცვლით პროგრამაში მონაწილეობისას ეხმარება. თანაც ეს სტიპენდიები ევროკავშირის ქვეყნების სტუდენტებზეა გათვლილი, რაც იმას ნიშნავს, რომ ისინი ევროგაერთიანების საერთო ფონდიდან ფინანსდება. თუკი შენი მშობლები ევროგაერთიანების რომელიმე ქვეყნის სახელმწიფო გადასახადებს იხდიდნენ, მაშინ გზა ხსნილი გაქვს. საზოგადოდ, უმაღლეს განათლებას ევროპაში მშობლები აფინანსებენ, თუმცა არის სახელმწიფოს მიერ გამოყოფილი დამხმარე სტიპენდიებიც მატერიალურად ნაკლებად შეძლებული ფენისათვის, მაგრამ აქაც სახელმწიფო აფინანსებს თავის მოქალაქეს. უცხოელთათვის სტიპენდია იშვიათობაა. იგი არასოდეს ფარავს სწავლის სრული კურსის ხარჯს. არსებობს კვლევის გარკვეული მონაკვეთის დაფინანსების შესაძლებლობები, მაგრამ იგი ყოველთვის უკავშირდება რაიმე მეცნიერული საკითხის კვლევას ან რომელიმე კონკრეტულ პროექტს.
— ჰუმბოლდტის სახელობის უნივერსიტეტში, თავის დროზე, ძალიან ბევრი ცნობილი ადამიანი სწავლობდა და ასწავლიდა, მათ შორის იყვნენ ქართველებიც. რა შეგიძლია მიამბო მათ შესახებ?
— თითქმის ყველა პროფესორი, ვინც ასწავლიდა და ასწავლის, განსაკუთრებულია და მათი გამოყოფა მიჭირს. ისინი ინტენსიურად მუშაობენ როგორც თეორიულად, ასევე პრაქტიკულადაც. ამას მოწმობს მათ მიერ გამოქვეყნებული ნაშრომები, შექმნილი პრაქტიკული დანიშნულების საგნები, აღმოჩენები და ა.შ. რამდენიმე ისტორიულ პიროვნებაზე შევჩერდები. პოეტი ჰაინრიხ ჰაინე, 1829 წელს, ამ სასწავლებლის სტუდენტი გახდა. 1841 წლიდან აქ ასწავლიდნენ ძმები გრიმები, მათი დაარსებულია აქვე გერმანისტიკის ინსტიტუტი. 29-მდე ნობელის პრემიის მფლობელი, სხვადასხვა დარგში, სწორედ ამ კამპუსის კურსდამთვრებული ან მასწავლებელი იყო. ბერლინის პირველი ქალბატონი დოქტორიც ამ უნივერსიტეტმა განსწავლა. ჰუმბოლდტის მიერ დაარსებულ უნივერსიტეტში ძალიან ბევრი ქართველიც სწავლობდა და ასწავლიდა: ივანე ჯავახიშვილი აქ ისტორიისა და ფილოსოფიის კურსს ისმენდა. თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტზე, რომლის დაარსებაში მასაც დიდი წვლილი მიუძღვის, ჰუმბოლდტმა და გერმანულმა საუნივერსიტეტო ტრადიციამ საგრძნობი გავლენა იქონია. ერთი თვალის შევლებითაც აშკარაა ამ ორი უნივერსიტეტის პომპეზური ფოიეების არქიტექტურული მსგავსება. საინტერესოა, ჰქონდათ თუ არა თბილისის უნივერსიტეტის არქიტექტორ-მშენებლებს, სიმონ კლდიაშვილსა და ნიკოლოზ ცხვედაძეს, ნანახი ბერლინის უნივერსიტეტი. 100-150 წლის წინ სამეცნიერო წამყვანი ენა გერმანული იყო. კონსტანტინე გამსახურდიამ სადოქტორო შრომა ჰუმბოლდტის უნივერსიტეტში წარადგინა. აქვე, ორიენტალისტიკის ფაკულტეტზე ასწავლიდა პროფესორი მიხეილ (მიხაკო) წერეთელი. იგი ლურსმული დამწერლობის და ძველი აღმოსავლეთის ერთ-ერთი საუკეთესო მკვლევარი იყო. ამასთან, 1919 წელს საქართველოს პირველი დემოკრატიული რესპუბლიკის პირველი ელჩი შვედეთში, რომელიც მოგვიანებით ცისფერყანწელმა არისტო ჭუმბაძემ შეცვალა.
— რა შეგიძლია გვიამბო სასწავლო პროგრამების, ლექციებისა და საუნივერსიტეტო ბიბლიოთეკების შესახებ
— ბერლინის ჰუმბოლდტის უნივერსიტეტს თერთმეტი ფაკულტეტი აქვს. მე ფილოსოფიის ფაკულტეტზე ვსწავლობ, კერძოდ, პირველ საგნად — ჩრდილოეთ ევროპის ინსტიტუტში, მეორე საგნად კი — სლავისტიკის ინსტიტუტში. ჩემი სასწავლო პროგრამა ძველი, ტრადიციული მაგისტრის პროგრამაა, რასაც რამდენიმე თვეში სრულად ჩაანაცვლებს ბაკალავრისა და მასტერის პროგრამები. ეს უკანასკნელნი, ბოლონიის შეთანხმების შედეგად, ევროპული ქვეყნების თითქმის ყველა უნივერსიტეტში განხორციელდა, მათ შორის საქართველოშიც. ყველა ინსტიტუტს აქვს თავისი ვიწრო პროფილის, თუმცა ძალიან მდიდარი ბიბლიოთეკა, რომელიც აღჭურვილია დიგიტალური ტექსტებითაც. ამავდროულად, უნივერსიტეტში არის მედიოთეკა (ხმოვანი და გამოსახულებიანი სასწავლო მასალა, მათ შორის ფილმებიც) და ერთ-ერთი საუკეთესო ცენტრალური ბიბლიოთეკა, რომელიც ღამის 00 საათამდე და გამოსასვლელ დღეებშიც კი ემსახურება სტუდენტებს.
— სასწავლო პროგრამით ხომ არ მოგიწია სასწავლებლიდან სხვა ქვეყანაში წასვლა, კერძოდ სად?
— უშუალოდ სასწავლო პროგრამით ნორვეგიაში ვიყავი და ამისთვის სტიპენდიაც მივიღე, დავათვალიერე პოლონეთიც. მოგზაურობა ძალიან მიყვარს, თუკი ამის შესაძლებლობა მეძლევა, ყოველთვის სიამოვნებით ვალაგებ სამოგზაურო ჩანთას.
— სწავლის პარალელურად გაქვს თუ არა მუშაობის შესაძლებლობა?
— გამონაკლისების გარდა, ქართველების უმეტესობას უცხოეთში მუშაობა უწევს, თანაც საკმაოდ დატვირთულად, რაც განათლების პროცესს, რა თქმა უნდა, ძალიან აფერხებს. ძნელია, ისე გაანაწილო დრო და საკუთარი რესურსები, რომ სწავლის პროცესი დაგეგმო და ზედმიწევნით შეასრულო. თუმცა, შესაძლებლობები კარგი განათლებისათვის აქ გაცილებით მეტია.
— მიამბე, როგორ ცხოვრობენ გერმანელი ახალგაზრდები, რა არის მათთვის პრიორიტეტული, სად და როგორ ატარებენ თვისუფალ დროს?
— საზოგადოდ, გერმანელები ძალიან დისციპლინირებული, მეგობრული და ყურადღებიანი ხალხია. მათ თავშეკავებულობას ხშირად გულგრილობად აღიქვამენ ხოლმე, თუმცა, როდესაც გერმანელს დაუმეგობრდები, ეს მითები მაშინვე იფანტება. მათი დისტანციურობა იმით აიხსნება, რომ პატივს სცემენ შენს პიროვნებას და ზედმეტად არ გაწუხებენ, უბრალოდ იციან, რომ მათი უფლებები მთავრდება იქ, სადაც იწყება შენი. ხვეწნა-მუდარა ან დაძალება ქართული ფენომენია, რომელსაც, დემოკრატიულობის თვალსაზრისიდან გამომდინარე, მე პირადად, ნეგატიურად ვაფასებ — ორივე შემთხვევაში კომუნიკაცია დარღვეულია. ერთი მხარე ცდილობს, მეორეს თავს მოახვიოს თავისი ინტერესები, ან ერთ მხარეს ჰგონია, რომ მეორე მხარეს არ შეუძლია ადეკვატურად გამოხატოს საკუთრი სურვილი და თავად წყვეტს, რა არის მისთვის კარგი ან ცუდი.
საქართველოში დისკუსიასთან მწყრალად არიან. ადამიანები ერთმანეთს მხოლოდ უკიდურეს, ხშირად მხოლოდ კონფლიქტურ ან გამოუვალ შემთხვეაში ესაუბრებიან. ასეთი გამოთქმაც არსებობს: „გახდა, რა, სალაპარაკო!“ ჩვენს საზოგადოებაში ლაპარაკისთვის მინიჭებული ნეგატიური კონოტაცია (მნიშვნელობა) შემთხვევითი არაა. სამწუხაროდ, ეს ჯერ ცარიზმისა და შემდეგ საბჭოთა ტოტალიტარიზმის დამღაა, რაც ჯერ ისევ მძიმედ გვაწევს.
გერმანელებს ძალიან უყვართ მოგზაურობა. აქ უმაღლესი სკოლის მისაღები გამოცდები სკოლის დამთავრებისთანავე ბარდება და მას „აბიტურს“ ეძახიან. გამოცდებში მიღებულ ქულათა ჯამით განისაზღვრება მომდევნო წლებში უმაღლეს სასწავლებლებში მიღების წარმატება. დაამთავრებენ თუ არა სკოლას გერმანელები, მოიკიდებენ ზურგჩანთას და მოგზაურობენ მსოფლიოს გარშემო, უმეტესად სხვადასხვა სოციალური პროგრამების ეგიდით. სწავლობენ უცხო ენებს, არ ვგულისხმობ ინგლისურს, რადგან მას აქ 30-40 წლის ქვემოთ ისედაც თითქმის ყველა ფლობს. მოგზაურობით რომ გულს იჯერებენ, იწყებენ განათლებას. პროფესიული განათლება, რამდენადაც ის სოციალური სისტემის მოწყობის ნაწილია, მხოლოდ გერმანელების პრივილეგიაა, უნივერსიტეტი კი — ინტერნაციონალურია. ახალგაზრდების ცხოვრება აქ ძალიან ჯანსაღია. საერთოდ, რაც უფრო შეძლებულ ფენას მიეკუთვნება ადამიანი, მით უფრო მეტად ზრუნავს იგი თავის ჯანმრთელობაზე, მოხუციც და ახალგაზრდაც. ამ მხრივ, ბერლინი პირდაპირ არაჩვეულებრივი ქალაქია. გარდა იმისა, რომ მას აქვს უამრავი კულტურული და საგანმანათლებლო დაწესებულება, 2500-მდე დიდსა და პატარა გამწვანებულ პარკსაც ითვლის. შეიძლება შუა ქალაქშიც კი გადააწყდეთ ჩვენებურ აგარაკებს, სადაც ბერლინელები ზაფხულობით მზეს ეფიცხებიან, სოსისებს წვავენ, მეგობრებთან ერთად ან სულაც მარტო ლუდს წრუპავენ და ხეხილს და ბოსტნეულს უვლიან. ქალაქის გარეუბანში რამდენიმე ტბაცაა, რაც ზაფხულის სიცხისაგან თავის დაღწევის ერთ-ერთი კარგი საშუალებაა. პოპულარული გადაადგილების საშუალება ველოსიპედია, თუმცა, საზოგადოებრივი ტრანსპორტი, ცალკეული გამონაკლისების გარდა, საათივითაა აწყობილი და მისი საშუალებით ბერლინის ნებისმიერი ადგილის მონახულება შეიძლება. ბერლინს რამდენიმე უნივერსიტეტი და უმაღლესი სასწავლებელი აქვს, რომლებიც ქსელს ქმნიან. სტუდენტებს შეუძლიათ მონაწილეობა მიიღონ სხვა უმაღლესი დაწესებულების მიერ ორგანიზებულ სპორტულ ღონისძიებებშიც, ისარგებლონ ბიბლიოთეკებით და სხვ. მე პირადად თავისუფალ დროს ვვარჯიშობ იოგას ან დავრბივარ. კარგა ხანს წყლის ტანვარჯიშით ვიყავი გატაცებული. ბერლინში უამრავი მუზეუმიცაა. ნეფერტიტიც აქ არის. როდესაც დრო მაქვს, სიამოვნებით შევუვლი ხოლმე და ვტკბები მისი სილამაზით.
— დაბოლოს, საზღვარგარეთ ცხოვრობ და ალბათ ხშირად ფიქრობ სამშობლოზე. შორიდან, მართლა უკეთესი ჩანს ჩვენი ქვეყანა, ვიდრე სინამდვილეშია?
— რა არის სამშობლო?! გეოგრაფიული ადგილი, სადაც დავიბადე და მივიღე პირველადი სოციალიზაცია. იმას, რასაც საქართველოში სამშობლოს ეძახიან, მე უბრალოდ დაბადების ადგილს დავარქმევდი. სამშობლო ჩემთვის წარმოსახვაში არსებობს და ერთ კონკრეტულ ადგილზე არაა მიჯაჭვული. ჩემი სამშობლო ჩემი მეგობრები და თანამოაზრეებია, რომლებიც მსოფლიოში არიან გაფანტულნი. ზოგი ვიპოვე, ზოგს გამოვემშვიდობე, ზოგს ალბათ დავკარგავ და ზოგიც ჯერ არ მიპოვია. როდესაც შენი ქვეყნის გარეთ ხარ, გაცილებით უკეთ ხედავ მის ცუდ და კარგ მხარეებს. გეოგრაფიული საქართველო სხვა ბევრ ქვეყანაზე არც უარესია და არც უკეთესი, თუკი სხვა ქვეყნებთან შედარებას მოვახდენთ. ბუნებრივი სიმდიდრეებით იგი მართლაც დაჯილდოებულია (წყლის, ტყის და ენერგიის, მათ შორის, მზის რესურსები, ადგილმდებარეობა, ბუნება საზოგადოდ), მაგრამ ეს ბუნების საჩუქარია, რომელიც ქართველმა ისე უნდა გამოიყენოს, რომ ყველას ერგოს და ამ საერთო სახალხო ბედნიერებაში ყველამ თანაბრად შეძლოს მონაწილეობა.
ჩვენ მოსაცილებელი გვაქვს ძალიან ბევრი პრობლემა, რომელიც ბალასტის სახით დაგვიგროვდა და ხან ერთ მხარეს გადაგვაქანებს და ხან მეორე. მათ მოგვარებას ჩვენ მაგივრად ვერავინ შეძლებს. სანამ რეგიონალურ კონფლიქტებს მოვაგვარებდეთ, ჩვენივე საზოგადოების შიგნით შევიხედოთ — ძალადობა ისეა ფესვგადგმული, რომ ამას ვერც კი ვაცნობიერებთ. ჩვენთან არსებობს ჯგუფები: სუსტთა და ძლიერთა, მდიდართა და ღარიბთა, რელიგიური ნიშნით, ეროვნული და ენობრივი ნიშნით, კანის ფერით, რასით, კუთხური წარმომავლობით და სქესის თვალსაზრისითაც. გათიშულია კომუნიკაცია ქალებსა და მამაკაცებს შორის.
მუდმივად ვაწესებთ უმკაცრეს წესებს, რაღაც არამიწიერ იდეალებს დავდევთ. მერე მათ ვერც ვასრულებთ და ვერც ვუტოლდებით. ვაშენებთ ძეგლებს და მონუმენტებს, რომელთა ფონზე, ისედაც პატარები, კიდევ უფრო ვპატარავდებით და ჩვენს სამართლიან წუხილს, რომ ცხოვრებას ფეხი ვერ ავუწყვეთ და ის ჩვენგან დამოუკიდებლად მიმდინარეობს, ხან ღვინოში და ხანაც მონანიებაში ვიკლავთ. ეს კომუნიზმის მძლავრი იდეოლოგიის წნეხის შედეგია. ჩვენ ჯერ ისევ ვერ გავრკვეულვართ, საით მივდივართ.
ის, რაც ჩვენი ტრადიციები გვგონია და ვცდილობთ სახეშეუცვლელი ფორმით გადავცეთ მომავალ თაობას, სინამდვილეში სულაც არაა წმინდა ქართული. „წმინდა“ არაფერია, ტრადიცია კულტურის ნაწილია და იგი ყოველთვის განიცდის მეზობელი სახელმწიფოების გავლენას გაცვლა-გამოცვლისა და კონტაქტების შედეგად. ტრადიციაცა და ჩვეულებებიც დიდი სისწრაფით იცვლება. საგრძნობი ცვლილებისათვის 10 წელიც კი კმარა.
ერთ რამეზეც უნდა შევთანხმდეთ, ადამიანი, რომელსაც საკუთარ თავზე სიცილი და კრიტიკის მოსმენა არ შეუძლია, განწირულია. ამის შესახებ, ცხოვრების გამოცდილებიდან გამომდინარე, ბევრი გამონათქვამი არსებობს. ამ წუთს ერთი ასეთი მახსენდება, სამუელ ბატლერს ეკუთვნის: „მხოლოდ ბრძენი დასცინის საკუთარ თავს, გიჟი კი — სხვებს“. საზოგადოდ, თვითკმაყოფილება გადაგვარებისაკენ მიმავალი ყველაზე მოკლე გზაა და არც ეს უნდა დაგვავიწყდეს. ხშირად ისმის ხოლმე კითხვა: რა დაგვაყენებს სწორ გზაზე? ვფიქრობ, საკუთარი თავის კრიტიკა და ცოტა სიცილიც, სიზარმაცის დაძლევა, წიგნების კითხვა და განათლება, დისკუსია და თანაგრძნობა. ნორვეგიულ-დანიური წარმოშობის ავტორმა, აკსელ სანდემუსმა (1899-1965) თავის ცნობილ რომანში „ლტოლვილი თავის ნაკვალევს სერავს“ „10 მცნებით“ ასე გააკრიტიკა საზოგადოება:
1. ნუ დაიჯერებ, რომ რამეს წარმოადგენ.
2. ნუ დაიჯერებ, რომ შენ იმდენივე ხარ, რაც ჩვენ.
3. ნუ დაიჯერებ, რომ შენ ჩვენზე ჭკვიანი ხარ.
4. ნუ გეგონება, რომ შენ ჩვენზე უკეთესი ხარ.
5. ნუ გეგონება, რომ შენ მეტი იცი, ვიდრე ჩვენ.
6. ნუ გეგონება, რომ შენ ჩვენზე აღმატებული ხარ.
7. ნუ გეგონება, რომ შენ რამის თავი გაქვს.
8. ნუ გაიცინებ ჩვენზე.
9. ნუ გეგონება, რომ შენ ყურადღების ცენტრი ხარ.
10. ნუ გეგონება, რომ შენ ჩვენთვის რაიმეს სწავლება შეგიძლია.
ეს პოსტულატები, კარგა ხანია, სკანდინავიური ქვეყნების ქცევის კოდექსად იქცა. ვგონებ, ჩვენთვისაც სასარგებლო იქნებოდა ამ ღირებულებებზე დაფიქრება.
|
