გამოდის 1998 წლიდან
2013-12-05
TIMSS 2011 — ფაქ­ტო­რე­ბი, რომ­ლე­ბიც გავ­ლე­ნას ახ­დენს მოს­წავ­ლე­თა მიღ­წე­ვებ­ზე მა­თე­მა­ტი­კა­ში

ია კუტალაძე
შეფასებისა და გა­მოცდების
ერ­ოვ­ნული ცენ­ტ­რ­ი­ს
კვლევისა და საგნობრივი
დე­პარტამენტის ხელმძღვანელი

პირველი ნაწილი

მა­თე­მა­ტი­კი­სა და სა­ბუ­ნე­ბის­მეტყ­ვე­ლო საგ­ნე­ბის სწავ­ლი­სა და სწავ­ლე­ბის სა­ერ­თა­შო­რი­სო კვლე­ვა (TIMSS), მა­თე­მა­ტი­კა­ში მოს­წავ­ლე­თა მიღ­წე­ვე­ბის შე­ფა­სე­ბას­თან ერ­თად, იმ ფაქ­ტო­რებს შე­ის­წავ­ლის, რომ­ლე­ბიც გავ­ლე­ნას ახ­დე­ნენ მოს­წავ­ლე­თა მიღ­წე­ვებ­ზე. კვლე­ვის ფარ­გ­ლებ­ში, ხდე­ბა მა­თე­მა­ტი­კი­ს სწავ­ლი­სა და სწავ­ლე­ბის ეროვ­ნუ­ლი, სო­ცი­ა­ლუ­რი და სა­გან­მა­ნათ­ლებ­ლო კონ­ტექ­ს­ტის ანა­ლი­ზი. ამ მიზ­ნით კვლე­ვა­ში რამ­დე­ნი­მე კითხ­ვა­რი იყო გა­მო­ყე­ნე­ბუ­ლი: მა­თე­მა­ტი­კის სას­წავ­ლო გეგ­მის კითხ­ვა­რი; მოს­წავ­ლის კითხ­ვა­რი; მა­თე­მა­ტი­კის მას­წავ­ლებ­ლის კითხ­ვა­რი; სკო­ლის კითხ­ვა­რი (დი­რექ­ტო­რე­ბი­სათ­ვის). ამ კითხ­ვა­რე­ბის სა­შუ­ა­ლე­ბით შე­იკ­რი­ბა კვლე­ვის­თ­ვის მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი ინ­ფორ­მა­ცია, გა­ნი­საზღ­ვ­რა ფაქ­ტო­რე­ბი, რომ­ლე­ბიც მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი აღ­მოჩ­ნ­და მა­თე­მა­ტი­კის სწავ­ლა-სწავ­ლე­ბის პრო­ცე­სი­სათ­ვის. ამ­ჯე­რად სწო­რედ იმ ფაქ­ტო­რე­ბის მოკ­ლე აღ­წე­რას წარ­მო­გიდ­გენთ.
ეროვ­ნუ­ლი და სა­ზო­გა­დო­ებ­რი­ვი კონ­ტექ­ს­ტი. ქვე­ყა­ნა­ში სა­ხელ­მ­წი­ფო დო­ნე­ზე გა­ნათ­ლე­ბის პრი­ო­რი­ტე­ტუ­ლო­ბის ერთ-ერ­თი მნიშ­ვნ­ე­ლო­ვა­ნი ინ­დი­კა­ტო­რი გა­ნათ­ლე­ბა­ზე გა­წე­უ­ლი სა­ხელ­მ­წი­ფო ხარ­ჯია. ყვე­ლა­ზე მა­ღა­ლი შე­დე­გე­ბის მქო­ნე ქვეყ­ნებს შო­რის გა­ნათ­ლე­ბა­ზე გა­წე­უ­ლი ხარ­ჯე­ბი მა­ღა­ლია მთლი­ან ში­და პრო­დუქ­ტ­თან ან სა­ხელ­მ­წი­ფო ბი­უ­ჯეტ­თან მი­მარ­თე­ბა­ში. სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში გა­ნათ­ლე­ბა­ზე გა­მო­ყო­ფი­ლი და­ფი­ნან­სე­ბა მნიშ­ვ­ნე­ლოვ­ნად ჩა­მორ­ჩე­ბა არა მხო­ლოდ ევ­რო­პის, გან­ვი­თა­რე­ბუ­ლი ქვეყ­ნე­ბი­სა და აღ­მო­სავ­ლეთ ევ­რო­პის ყო­ფილ კო­მუ­ნის­ტურ ქვეყ­ნებ­სა და ბალ­ტი­ის ქვეყ­ნე­ბის სა­შუ­ა­ლო მაჩ­ვე­ნე­ბელს, არა­მედ ყო­ფი­ლი საბ­ჭო­თა ქვეყ­ნე­ბის, ასეე, და­ბა­ლი და სა­შუ­ა­ლო შე­მო­სავ­ლე­ბის მქო­ნე ქვეყ­ნე­ბის სა­შუ­ა­ლო მაჩ­ვე­ნე­ბელ­საც.
ქვე­ყა­ნა­ში არ­სე­ბუ­ლი ეკო­ნო­მი­კუ­რი მდგო­მა­რე­ო­ბა და გა­ნათ­ლე­ბა­ზე გა­წე­უ­ლი ხარ­ჯე­ბი გავ­ლე­ნას ახ­დენს სა­ჭი­რო რე­სურ­სე­ბის ხელ­მი­საწ­ვ­დო­მო­ბა­სა და, შე­სა­ბა­მი­სად, მოს­წავ­ლე­თა მიღ­წე­ვებ­ზე.
მწი­რი შე­მო­სავ­ლი­სა და და­ბა­ლი სო­ცი­ა­ლურ-ეკო­ნო­მი­კუ­რი სტა­ტუ­სის მქო­ნე ოჯა­ხე­ბის დი­დი რა­ო­დე­ნო­ბა ქვეყ­ნის სო­ცი­ა­ლურ-ეკო­ნო­მი­კუ­რი გან­ვი­თა­რე­ბის ერთ-ერთ ინ­დი­კა­ტო­რად შე­იძ­ლე­ბა მი­ვიჩ­ნი­ოთ; სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში მოს­წავ­ლე­თა 43-45% სწავ­ლობს სკო­ლებ­ში, სა­დაც 25% ან მე­ტი ეკო­ნო­მი­კუ­რად ხელ­მოკ­ლე ოჯა­ხე­ბი­და­ნაა. TIMSS 2011-ის მი­ხედ­ვით, რაც უფ­რო ნაკ­ლე­ბი მოს­წავ­ლეა სკო­ლა­ში ეკო­ნო­მი­კუ­რად ხელ­მოკ­ლე ოჯა­ხი­დან, მით უფ­რო მა­ღა­ლია მოს­წავ­ლის მიღ­წე­ვის სა­შუ­ა­ლო მაჩ­ვე­ნე­ბე­ლი.
და­საქ­მე­ბა და უმუ­შევ­რო­ბა ასე­ვე შე­იძ­ლე­ბა გან­ვი­ხი­ლოთ ქვეყ­ნის ეკო­ნო­მი­კუ­რი გან­ვი­თა­რე­ბის ერთ-ერთ ინ­დი­კა­ტო­რად. სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში კვლე­ვა­ში ჩარ­თულ მოს­წავ­ლე­თა მშობ­ლე­ბის და­საქ­მე­ბის მაჩ­ვე­ნე­ბე­ლი და­ბა­ლია. TIMSS 2011-ის მო­ნა­ცე­მე­ბით, მა­გა­ლი­თად, მე-4 კლა­სელ მოს­წავ­ლე­თა და­ახ­ლო­ე­ბით 34% იმ ოჯა­ხე­ბი­და­ნაა, სა­დაც არც ერ­თი მშო­ბე­ლი არ მუ­შა­ობს (1998 წლის შემ­დეგ უმუ­შევ­რო­ბის დო­ნე სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში გა­ი­ზარ­და — 12.4%-დან 16.3%-მდე, 2010 წლის მდგო­მა­რე­ო­ბით. ამ ფაქ­ტო­რე­ბის გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბით, უმუ­შევ­რო­ბის დო­ნე კი­დევ უფ­რო სა­გან­გა­შოა. მე­ტიც, ეროვ­ნულ-დე­მოკ­რა­ტი­უ­ლი ინ­ს­ტი­ტუ­ტის (NDI) მი­ერ ჩა­ტა­რე­ბუ­ლი კვლე­ვის თა­ნახ­მად, 16161 გა­მო­კითხუ­ლი­დან 67% თავს უმუ­შევ­რად მი­იჩ­ნევს (www.ndi.org). რა­საკ­ვირ­ვე­ლია, ეს ციფ­რი არა­აქ­ტი­ურ მუ­შა­ხელ­საც მო­ი­ცავს და ისეთ ადა­მი­ა­ნებ­საც, რომ­ლე­ბიც სა­მუ­შა­ოს არ ეძე­ბენ). ამას­თან, იმ ბავ­შ­ვე­ბის მიღ­წე­ვე­ბი, რო­მელ­თა მშობ­ლე­ბიც სრულ ანაზღა­უ­რე­ბად გა­ნაკ­ვეთ­ზე მუ­შა­ო­ბენ, გა­ცი­ლე­ბით მა­ღა­ლია, ვიდ­რე იმ ბავ­შ­ვე­ბი­სა, რო­მელ­თა მხო­ლოდ ერ­თი მშო­ბე­ლი მუ­შა­ობს ან ორი­ვე მშო­ბე­ლი უმუ­შე­ვა­რია.
მოს­წავ­ლე­თა მიღ­წე­ვებ­ში დი­დი წვლი­ლი შე­აქვს ქვეყ­ნის კულ­ტუ­რულ და სო­ცი­ა­ლურ ფაქ­ტო­რებ­საც. მა­თე­მა­ტი­კის სწავ­ლე­ბა­ზე გავ­ლე­ნას ახ­დენს მო­სახ­ლე­ო­ბის ღი­რე­ბუ­ლე­ბე­ბი (რამ­დე­ნად აფა­სე­ბენ მა­თე­მა­ტი­კას და მის მნიშ­ვ­ნე­ლო­ბას სა­ზო­გა­დო­ე­ბა­ში), დე­მოგ­რა­ფი­უ­ლი მა­ხა­სი­ა­თებ­ლე­ბი და მა­თე­მა­ტი­კის სწავ­ლე­ბი­სა და ეფექ­ტუ­რი სას­წავ­ლო გა­რე­მოს შექ­მ­ნის­თ­ვის აუცი­ლე­ბე­ლი რე­სურ­სე­ბის ხელ­მი­საწ­ვ­დო­მო­ბა. თა­ვის მხრივ, ქვეყ­ნის ეროვ­ნულ და სა­ზო­გა­დო­ებ­რივ კონ­ტექსტს, ცხა­დია, მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი გავ­ლე­ნის მოხ­დე­ნა შე­უძ­ლია მა­თე­მა­ტი­კი­სა და სა­ბუ­ნე­ბის­მეტყ­ვე­ლო საგ­ნე­ბის სწავ­ლი­სათ­ვის ეფექ­ტუ­რი კონ­ტექ­ს­ტის შექ­მ­ნა­ზე, აუცი­ლე­ბე­ლი რე­სურ­სე­ბის ხელ­მი­საწ­ვ­დო­მო­ბა­სა და რა­ო­დე­ნო­ბა­ზე.
ოჯა­ხის სა­გან­მან­თ­ლებ­ლო რე­სურ­სი.
TIMSS 2011 ადას­ტუ­რებს ოჯა­ხის სა­გან­მან­თ­ლებ­ლო რე­სურ­სის (მშობ­ლე­ბის გა­ნათ­ლე­ბა, მშობ­ლე­ბის და­საქ­მე­ბა, წიგ­ნე­ბის რა­ო­დე­ნო­ბა ოჯახ­ში, სახ­ლ­ში კომ­პი­უ­ტე­რი­სა და ინ­ტერ­ნე­ტის ხელ­მი­საწ­ვ­დო­მო­ბა და სხვა) გავ­ლე­ნას მოს­წავ­ლე­თა მიღ­წე­ვებ­ზე. სა­ქარ­თ­ვე­ლოს შე­დე­გე­ბის მი­ხედ­ვით, მე-4 კლას­ში მოს­წავ­ლე­ებს, ოჯა­ხის სა­გან­მა­ნათ­ლებ­ლო რე­სურ­სის მა­ღა­ლი მაჩ­ვე­ნებ­ლით, თით­ქ­მის 100-ქუ­ლი­ა­ნი უპი­რა­ტე­სო­ბა აქვთ იმათ­თან შე­და­რე­ბით, ვი­საც ოჯა­ხის და­ბა­ლი სა­გან­მა­ნათ­ლებ­ლო რე­სურ­სი აქვთ; მე-8 კლას­ში სხვა­ო­ბა 130 ქუ­ლას შე­ად­გენს. აღ­სა­ნიშ­ნა­ვია, რომ ოჯა­ხის სა­გან­მა­ნათ­ლებ­ლო რე­სურ­სის მა­ღა­ლი ინ­დექ­სი (რე­სურ­სე­ბის დი­დი რა­ო­დე­ნო­ბა) ქარ­თ­ვე­ლი მე-4 კლა­სე­ლე­ბის 12%-ს აქვს, სა­შუ­ა­ლო — 80%-ს, და­ბა­ლი კი — 8%-ს. თი­თო­ე­უ­ლი კა­ტე­გო­რი­ის­თ­ვის მოს­წავ­ლე­თა მიღ­წე­ვე­ბი სა­გან­მა­ნათ­ლებ­ლო რე­სურ­სის ზრდის შე­სა­ბა­მი­სად მა­ტუ­ლობს.
მოს­წავ­ლე­თა შო­რის ოჯა­ხის სა­გა­ნა­მა­ნათ­ლებ­ლო რე­სურ­სით გა­მოწ­ვე­უ­ლი უთა­ნაბ­რო­ბა უნ­და ბა­ლან­ს­დე­ბო­დეს სკო­ლის მა­ღა­ლი სა­გან­მა­ნათ­ლებ­ლო რე­სურ­სი­თა და მხარ­და­ჭე­რით.
მა­თე­მა­ტი­კას­თან და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი ად­რე­უ­ლი აქ­ტი­ვო­ბე­ბი. სკო­ლამ­დე­ლი ასა­კის ბავ­შ­ვე­ბის მა­თე­მა­ტი­კუ­რი უნა­რე­ბი მნიშ­ვ­ნე­ლოვ­ნად იც­ვ­ლე­ბა სხვა­დას­ხ­ვა ქვეყ­ნის ფარ­გ­ლებ­ში და ძლი­ე­რად უკავ­შირ­დე­ბა ოჯა­ხის სო­ცი­ა­ლურ-ეკო­ნო­მი­კურ სტა­ტუსს (Clements&­ Sarama, 2009; West, Denton&­Germino-Hausken, 2000). პა­ტა­რე­ბი სახ­ლ­სა და ბაღ­ში მეტ-ნაკ­ლე­ბად სტრუქ­ტუ­რი­რე­ბულ, ად­რე­უ­ლი ასა­კის შე­სა­ფე­რის მა­თე­მა­ტი­კურ აქ­ტი­ვო­ბებ­ში ერ­თ­ვე­ბი­ან, რაც მა­თი ინ­ტე­რე­სის სტი­მუ­ლი­რე­ბა­სა და შე­საძ­ლებ­ლო­ბე­ბის გან­ვი­თა­რე­ბას ახ­დენს. ეს აქ­ტი­ვო­ბე­ბი მო­ი­ცავს: კუ­ბე­ბი­თა და კონ­ს­ტ­რუქ­ტო­რე­ბით თა­მაშს, თვლას­თან და­კავ­ში­რე­ბულ ლექ­სებ­სა და სიმ­ღე­რებს, სხვა­დას­ხ­ვა გე­ო­მეტ­რი­უ­ლი ფორ­მის შემ­ც­ვე­ლი თა­მა­შე­ბით გარ­თო­ბას და სხვა ტი­პის თა­მა­შებს, რომ­ლე­ბიც რა­ო­დე­ნობ­რივ აზ­როვ­ნე­ბას სა­ჭი­რო­ებს. სო­ცი­ა­ლუ­რი კა­პი­ტა­ლის თე­ო­რი­ის მი­ხედ­ვით, გა­ნათ­ლე­ბის სფე­რო­ში მოს­წავ­ლის წარ­მა­ტე­ბის ძლი­ერ ინ­დი­კა­ტორს სახ­ლ­სა და სკო­ლას შო­რის არ­სე­ბუ­ლი კავ­ში­რი წარ­მო­ად­გენს. ამის მი­ზე­ზია ის, რომ „უკე­თე­სად და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი“ ოჯა­ხე­ბი უფ­რო ეფექ­ტუ­რად უჭე­რენ მხარს შვი­ლებს და ადეკ­ვა­ტუ­რად ეხ­მა­რე­ბინ და­ვა­ლე­ბე­ბის შეს­რუ­ლე­ბა­ში. TჳმSS 2011-ის შე­დე­გე­ბი ცხად­ყოფს, რომ მშობ­ლის მხარ­და­ჭე­რა და ბავ­შ­ვის გა­ნათ­ლე­ბის ად­რე­უ­ლი აქ­ტი­ვო­ბე­ბი პო­ზი­ტი­უ­რად აისა­ხე­ბა მოს­წავ­ლე­თა მიღ­წე­ვებ­ზე.
TIMSS 2011-ის შე­დე­გე­ბის მი­ხედ­ვით, მოს­წავ­ლე­ებს, რო­მელ­თა სკო­ლა­ში შეს­ვ­ლი­სას კარ­გად გან­ვი­თა­რე­ბუ­ლი ჰქონ­დათ მარ­ტი­ვი არით­მე­ტი­კუ­ლი უნა­რე­ბი, 73-ქუ­ლი­ა­ნი უპი­რა­ტე­სო­ბა აქვთ, მათ­თან შე­და­რე­ბით, ვი­საც ნაკ­ლე­ბად ჰქონ­და ეს უნა­რე­ბი გან­ვი­თა­რე­ბუ­ლი. სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში ეს სხვა­ო­ბა შე­ად­გენს 64 ქუ­ლას. თუ სა­ერ­თა­შო­რი­სო მო­ნა­ცე­მებს გა­დავ­ხე­დავთ, არის გა­მო­ნაკ­ლი­სე­ბიც: მა­გა­ლი­თად, ჩრდი­ლო ირ­ლან­დი­ა­ში მოს­წავ­ლე­თა მხო­ლოდ 6% შე­დის სკო­ლა­ში კარ­გად გან­ვი­თა­რე­ბუ­ლი არით­მე­ტი­კუ­ლი უნა­რე­ბით, თუმ­ცა, მა­თე­მა­ტი­კა­ში მოს­წავ­ლე­თა მიღ­წე­ვე­ბის მი­ხედ­ვით შედ­გე­ნილ რე­ი­ტინ­გულ სი­ა­ში ჩრდი­ლო ირ­ლან­დია მე-6 ად­გილ­ზეა აზი­უ­რი ქვე­ყე­ნე­ბის შემ­დეგ, რაც, სა­ვა­რა­უ­დოდ, იმი­თაა გან­პი­რო­ბე­ბუ­ლი, რომ ამ ქვე­ყა­ნა­ში სკო­ლა მა­ღა­ლი სა­გან­მა­ნათ­ლებ­ლო რე­სურ­სით, მოს­წავ­ლე­თა სა­ჭი­რო­ე­ბე­ბის გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბი­თა და შე­სა­ბა­მი­სი მხარ­და­ჭე­რით აბა­ლან­სებს ამ ხარ­ვეზს.
სკო­ლამ­დე­ლი გა­ნათ­ლე­ბა. სკო­ლამ­დე­ლი გა­ნათ­ლე­ბა მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვან როლს ას­რუ­ლებს დაწყე­ბი­თი სკო­ლის­თ­ვის ბავ­შ­ვე­ბის მზა­ო­ბის ფორ­მი­რე­ბა­ში. TჳმSS 2011 წლის მო­ნა­ცე­მე­ბით, ქარ­თ­ვე­ლი ბავ­შ­ვე­ბის და­ახ­ლ­ოე­ბით 78%-ს (3 წე­ლი და მე­ტი — 42%, 1-დან სამ წლამ­დე — 29%, ერთ წელ­ზე ნაკ­ლე­ბი — 7%) მი­ღე­ბუ­ლი აქვს სკო­ლამ­დე­ლი გა­ნათ­ლე­ბა. მა­თი მიღ­წე­ვის სა­შუ­ა­ლო მაჩ­ვე­ნე­ბე­ლი 455-დან 458-მდე ვა­რი­რებს. სა­ერ­თა­შო­რი­სო მო­ნა­ცე­მე­ბის მი­ხედ­ვით, მკა­ფი­ო­დაა გა­მოკ­ვე­თი­ლი ტენ­დენ­ცია, რომ რაც უფ­რო მე­ტი დრო გა­ა­ტა­რა ბავ­შ­ვ­მა სა­ბავ­შ­ვო ბაღ­ში, მით უფ­რო მა­ღა­ლია მი­სი მიღ­წე­ვე­ბი. რაც, სა­ვა­რა­უ­დოდ, მო­ნა­წი­ლე ქვეყ­ნე­ბის უმე­ტე­სო­ბა­ში კარ­გად ორ­გა­ნი­ზე­ბუ­ლი სკო­ლამ­დე­ლი გა­ნათ­ლე­ბის სის­ტე­მით შე­იძ­ლე­ბა აიხ­ს­ნას.
სკო­ლის სა­გან­მა­ნათ­ლებ­ლო რე­სურ­სი. სკო­ლის სა­გან­მა­ნათ­ლებ­ლო რე­სურ­სი ხა­რის­ხი­ა­ნი სწავ­ლე­ბის ერთ-ერთ კრი­ტი­კულ კომ­პო­ნენტს წარ­მო­ად­გენს. სას­წავ­ლო გეგ­მის შეს­რუ­ლე­ბა­ზე ორი ტი­პის რე­სურ­სი ახ­დენს გავ­ლე­ნას: ზო­გა­დი სას­კო­ლო რე­სურ­სი და სა­გან­თან და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი სა­გან­მა­ნათ­ლებ­ლო რე­სურ­სი. მწი­რი რე­სურ­სე­ბი სას­წავ­ლო გეგ­მით გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბუ­ლი მიზ­ნე­ბის გან­ხორ­ცი­ე­ლე­ბას უშ­ლის ხელს.
მრა­ვალ­მა კვლე­ვამ და­ა­დას­ტუ­რა, რომ რაც უფ­რო მე­ტი რე­სურ­სი აქვს სკო­ლას, მით უფ­რო მა­ღა­ლია მოს­წავ­ლე­ე­ბის მიღ­წე­ვის დო­ნე. სას­კო­ლო რე­სურ­სე­ბის რა­ო­დე­ნო­ბა და ხა­რის­ხი სწავ­ლე­ბის მა­ღა­ლი დო­ნის გან­მ­საზღ­ვ­რე­ლი ელე­მენ­ტე­ბია (Greenwald, Hedges&Laine, 1996; Lee&Barro, 2001).
ბიბ­ლი­ო­თე­კე­ბი. ბიბ­ლი­ო­თე­კე­ბი მას­წავ­ლებ­ლებს მრა­ვალ­ფე­რო­ვა­ნი რე­სურ­სის გა­მო­ყე­ნე­ბი­სა და სწავ­ლე­ბის მე­თო­დე­ბის გა­უმ­ჯო­ბე­სე­ბის სა­შუ­ა­ლე­ბას აძ­ლევს. სა­ერ­თა­შო­რი­სო მო­ნა­ცე­მე­ბის მი­ხედ­ვით მა­თე­მა­ტი­კა­ში მიღ­წე­ვის დო­ნე პო­ზი­ტი­უ­რად უკავ­შირ­დე­ბა ბიბ­ლი­ო­თე­კის ზო­მას. სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში სკო­ლე­ბის მხო­ლოდ 2%-ში არ არის ბიბ­ლი­ო­თე­კა. ამას­თან, სკო­ლის ბიბ­ლი­ო­თე­კა­ში წიგ­ნე­ბის რა­ო­დე­ნო­ბა არ აისა­ხე­ბა ქარ­თ­ველ მოს­წავ­ლე­თა მიღ­წე­ვებ­ზე მა­თე­მა­ტი­კა­ში.
კომ­პი­უ­ტე­რე­ბი სკო­ლა­ში.  რად­გან ინ­ტერ­ნე­ტის სა­შუ­ა­ლე­ბით მრა­ვა­ლი სას­წავ­ლო მა­სა­ლა გახ­და ხელ­მი­საწ­ვ­დო­მი, კომ­პი­უ­ტე­რის სწავ­ლე­ბის მიზ­ნით გა­მო­ყე­ნე­ბამ შე­იძ­ლე­ბა ტექ­ნო­ლო­გი­ე­ბი სკო­ლის ერთ-ერთ უმ­ნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნეს რე­სურ­სად აქ­ცი­ოს. მა­თე­მა­ტი­კი­სა და სა­ბუ­ნე­ბის­მეტყ­ვე­ლო საგ­ნე­ბის სწავ­ლე­ბი­სას კომ­პი­უ­ტე­რის გა­მო­ყე­ნე­ბა დღი­თი დღე იზ­რ­დე­ბა. TIMSS 2011-ის მი­ხედ­ვით, სა­ერ­თა­შო­რი­სო სა­შუ­ა­ლო შე­დეგ­თან მი­მარ­თე­ბით, სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში კომ­პი­უ­ტე­რე­ბის ხელ­მი­საწ­ვ­დო­მო­ბის საკ­მა­ოდ მა­ღა­ლი მაჩ­ვე­ნე­ბე­ლი და­ფიქ­სირ­და. მე-4 კლას­ში სკო­ლა­ში კომ­პი­უ­ტე­რე­ბის გა­მო­ყე­ნე­ბის შე­საძ­ლებ­ლო­ბა ქარ­თ­ვე­ლი მოს­წავ­ლე­ე­ბის 98%-ს აქვს, მე-8 კლას­ში კი — 99%-ს. წიგ­ნი­ე­რე­ბის სა­ერ­თა­შო­რი­სო კვლე­ვის (PIRLS) მო­ნა­ცე­მე­ბის მი­ხედ­ვით, 2005 წელს, მოს­წავ­ლე­თა მხო­ლოდ 10%-სათ­ვის იყო ხელ­მი­საწ­ვ­დო­მი კომ­პი­უ­ტე­რი. ამ თვალ­საზ­რი­სით, სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში ვი­თა­რე­ბა არ­სე­ბი­თად შეც­ვ­ლი­ლია.
სა­ერ­თა­შო­რი­სო მო­ნა­ცე­მე­ბის მი­ხედ­ვით, იმ მე­ოთხეკ­ლა­სე­ლებს, რო­მელ­თა სკო­ლე­ბიც აღ­ჭურ­ვი­ლია კომ­პი­უ­ტე­რუ­ლი ტექ­ნო­ლო­გი­ე­ბით, 39-41 ქუ­ლით უფ­რო მა­ღა­ლი შე­დე­გე­ბი აქვთ მა­თე­მა­ტი­კა­ში, ვიდ­რე იმ მოს­წავ­ლე­ებს, რო­მელ­თა სკო­ლებ­ში კომ­პი­უ­ტე­რე­ბი არ არის ხელ­მი­საწ­ვ­დო­მი. მერ­ვეკ­ლა­სე­ლე­ბის შემ­თხ­ვე­ვა­ში, სხვა­ო­ბა უფ­რო დი­დია და შე­ად­გენს 71-76 ქუ­ლას. თუმ­ცა სკო­ლა­ში კომ­პი­უ­ტე­რის რა­ო­დე­ნო­ბა­სა და მოს­წავ­ლე­თა მიღ­წე­ვებს შო­რის კავ­ში­რის მკა­ფიო ტენ­დენ­ცია არ იკ­ვე­თე­ბა, არც მე-4 და არც მე-8 კლას­ში.
სა­ქარ­თ­ვე­ლოს შე­დე­გის მი­ხედ­ვით, იმ სკო­ლებ­ში, სა­დაც კომ­პი­უ­ტე­რე­ბის რა­ო­დე­ნო­ბა მე­ტია, მოს­წავ­ლე­თა მიღ­წე­ვე­ბი უფ­რო და­ბა­ლია.
კომ­პი­უ­ტე­რის ხელ­მი­საწ­ვ­დო­მო­ბა­სა და მა­თე­მა­ტი­კა­ში სა­შუ­ა­ლო მიღ­წე­ვას შო­რის ურ­თი­ერ­თ­კავ­ში­რის ინ­ტერ­პ­რე­ტი­რე­ბა საკ­მა­ოდ რთუ­ლია, რად­გან ის მჭიდ­რო კავ­შირ­შია სო­ცი­ა­ლურ-ეკო­ნო­მი­კურ დო­ნე­სა და სწავ­ლე­ბის პრაქ­ტი­კას­თან. კომ­პი­უ­ტერ­ზე ხელ­მი­საწ­ვ­დო­მო­ბას­თან ერ­თად, ცხა­დია, მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნია მი­სი გა­მო­ყე­ნე­ბა სწავ­ლა-სწავ­ლე­ბის პრო­ცე­სის ხელ­შე­საწყო­ბად. კომ­პი­უ­ტე­რე­ბის სწავ­ლე­ბის პრო­ცეს­ში შეზღუ­დულ ან არა­ე­ფექ­ტი­ან გა­მო­ყე­ნე­ბას გა­ნა­პი­რო­ბებს: ამ სფე­რო­ში მას­წავ­ლე­ბელ­თა გა­დამ­ზა­დე­ბი­სა და მხარ­და­ჭე­რის ნაკ­ლე­ბო­ბა, სას­წავ­ლო გეგ­მის შე­სატყ­ვი­სი კომ­პი­უ­ტე­რუ­ლი პროგ­რა­მე­ბის ნაკ­ლე­ბო­ბა. კომ­პი­უ­ტე­რე­ბის გა­მო­ყე­ნე­ბის გაზ­რ­და შე­საძ­ლე­ბე­ლია სა­გან­მა­ნათ­ლებ­ლო მიზ­ნე­ბით ინ­ტერ­ნეტ­ზე წვდო­მის უზ­რუნ­ველ­ყო­ფი­თაც.
მას­წავ­ლებ­ლის სა­მუ­შაო პი­რო­ბე­ბი. პე­და­გო­გი უზ­რუნ­ველ­ყო­ფი­ლი უნ­და იყოს კარ­გი სა­მუ­შაო პი­რო­ბე­ბით. მხო­ლოდ ასეთ შემ­თხ­ვე­ვა­ში ახერ­ხებს ის სწავ­ლა-სწავ­ლე­ბის პრო­ცე­სის ეფექ­ტი­ა­ნად წარ­მარ­თ­ვას. TIMSS 2011-ში მას­წავ­ლებ­ლე­ბი შემ­დე­გი ტი­პის სა­მუ­შაო პი­რო­ბე­ბის შე­სა­ხებ გა­მო­ი­კითხ­ნენ: სკო­ლის რე­მონ­ტის სა­ჭი­რო­ე­ბა; მოს­წავ­ლე­თა რა­ო­დე­ნო­ბით გა­დატ­ვირ­თუ­ლი საკ­ლა­სო ოთა­ხე­ბი; გა­დატ­ვირ­თუ­ლი სა­მუ­შაო გრა­ფი­კი; არა­ა­დეკ­ვა­ტუ­რი სა­მუ­შაო ოთა­ხი; არა­ა­დეკ­ვა­ტუ­რი სას­წავ­ლო მა­სა­ლე­ბი.
სა­ერ­თა­შო­რი­სო მო­ნა­ცე­მე­ბის მი­ხედ­ვით, იმ მოს­წავ­ლე­ებ­მა, რო­მელ­თა მას­წავ­ლებ­ლებ­საც თით­ქ­მის არ ჰქონ­დათ სა­მუ­შაო პი­რო­ბებ­თან და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი პრობ­ლე­მე­ბი, ყვე­ლა­ზე მა­ღა­ლი შე­დე­გე­ბი აჩ­ვე­ნეს რო­გორც მე-4, ისე­ვე მე-8 კლას­ში; სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში, რო­გორც მე-4, ისე­ვე მე-8 კლას­ში, იმ მოს­წავ­ლე­ებ­მა, რო­მელ­თა მას­წავ­ლებ­ლებ­საც ზო­მი­ე­რი პრობ­ლე­მე­ბი ჰქონ­დათ, აჯო­ბეს ნაკ­ლე­ბი პრობ­ლე­მე­ბის მქო­ნე პე­და­გოგ­თა მოს­წავ­ლე­ებს და მა­თაც, ვი­სი პე­და­გო­გე­ბიც მი­უ­თი­თე­ბენ, რომ სა­მუ­შა­ოს­თან და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი პრობ­ლე­მე­ბი არ აქვთ.
თუ კომ­პ­ლექ­სუ­რად გა­ვა­ა­ნა­ლი­ზებთ სას­კო­ლო რე­სურ­სებ­სა (ბიბ­ლი­ო­თე­კა, კომ­პი­უ­ტე­რუ­ლი ტექ­ნო­ლო­გი­ე­ბი და სხვა) და მოს­წავ­ლე­თა მიღ­წე­ვებს შო­რის კავ­შირს, ვნა­ხავთ, რომ სა­ერ­თა­შო­რი­სო ტენ­დენ­ცი­ე­ბის მი­ხედ­ვით, სას­კო­ლო რე­სურ­სე­ბის ნაკ­ლე­ბო­ბა კავ­შირ­შია მოს­წავ­ლე­თა მიღ­წე­ვებ­თან.
სკო­ლის კლი­მა­ტი. მიღ­წე­ვის მა­ღა­ლი დო­ნით გა­მორ­ჩე­უ­ლი ბავ­შ­ვე­ბი ჩვე­უ­ლებ­რივ ისეთ სკო­ლებ­ში სწავ­ლო­ბენ, რომ­ლებ­შიც დიდ მნიშ­ვ­ნე­ლო­ბას ანი­ჭე­ბენ: აკა­დე­მი­ურ წარ­მა­ტე­ბას, სას­წავ­ლო გეგ­მის ზუსტ მიზ­ნებს, ეფექ­ტურ მას­წავ­ლებ­ლებს, მოს­წავ­ლე­ე­ბის სურ­ვილს ის­წავ­ლონ კარ­გად და მშობ­ლე­ბის მხარ­და­ჭე­რას. პო­ზი­ტი­ურ სას­კო­ლო გა­რე­მო­ში სკო­ლას აქვს ეფექ­ტუ­რად გან­საზღ­ვ­რუ­ლი აკა­დე­მი­უ­რი პროგ­რა­მა, ჰყავს მოს­წავ­ლე­თა მი­მართ და­დე­ბი­თი და­მო­კი­დე­ბუ­ლე­ბის მქო­ნე თა­ნამშრომ­ლე­ბი, მას­წავ­ლებ­ლე­ბი, რომ­ლე­ბიც მუდ­მი­ვად ზრუ­ნა­ვენ თვით­გან­ვი­თა­რე­ბა­ზე. პო­ზი­ტი­ურ სას­კო­ლო გა­რე­მოს აძ­ლი­ე­რებს მას­წავ­ლე­ბელ­თა ურ­თი­ერ­თ­თა­ნამ­შ­რომ­ლო­ბა. პო­ზი­ტი­უ­რი სას­კო­ლო კლი­მა­ტის ჩა­მო­ყა­ლი­ბე­ბა­ში მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი წვლი­ლი შე­აქვს უსაფ­რ­თხო და მო­წეს­რი­გე­ბულ გა­რე­მოს, ასე­ვე, მმარ­თ­ველ გუნდს, მას­წავ­ლებ­ლებს, მოს­წავ­ლე­ებ­სა და მშობ­ლებს შო­რის კონ­ს­ტ­რუქ­ცი­ულ ურ­თი­ერ­თო­ბას, თი­თო­ე­უ­ლი მოს­წავ­ლი­სა და მას­წავ­ლებ­ლის პა­ტი­ვის­ცე­მას; ამ­გ­ვა­რი გა­რე­მო კი ხელს უწყობს მოს­წავ­ლე­თა მიღ­წე­ვე­ბის გა­უმ­ჯო­ბე­სე­ბას (Greenberg, Skidmore&Rhodes, 2004).
აკა­დე­მი­უ­რი წარ­მა­ტე­ბის­თ­ვის გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლი მნიშ­ვ­ნე­ლო­ბის მი­ნი­ჭე­ბა. TIMSS-ში მოს­წავ­ლის აკა­დე­მი­ურ წარ­მა­ტე­ბა­ზე გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლი მნიშ­ვ­ნე­ლო­ბის მი­ნი­ჭე­ბა­სა და მიღ­წე­ვას შო­რის საკ­მა­ოდ ძლი­ე­რი კავ­ში­რი და­ფიქ­სირ­და რო­გორც მე-4, ასე­ვე მე-8 კლა­სებ­ში. ეს ტენ­დენ­ცია იკ­ვე­თე­ბა სა­ქარ­თ­ვე­ლო­შიც.
სას­კო­ლო დის­ციპ­ლი­ნა და უსაფ­რ­თხო­ე­ბა. დის­ციპ­ლი­ნი­სა და უსაფ­რ­თხო­ე­ბის პრობ­ლე­მე­ბი ხელს უშ­ლის მიღ­წე­ვის მა­ღა­ლი დო­ნის ფორ­მი­რე­ბას. და­ცუ­ლო­ბის შეგ­რ­ძ­ნე­ბა ისეთ სკო­ლა­ში სწავ­ლის შე­დე­გად ჩნდე­ბა, რო­მელ­შიც ძა­ლი­ან ცო­ტა ქცე­ვი­თი და უსაფ­რ­თხო­ე­ბის პრობ­ლე­მაა და, შე­სა­ბა­მი­სად, სტა­ბი­ლუ­რი სას­წავ­ლო გა­რე­მოა. TIMSS 2011-ის შე­დე­გე­ბი­დან მკა­ფი­ოდ ჩანს, რომ რაც უფ­რო მე­ტა­დაა სკო­ლა­ში უსაფ­რ­თხო­ე­ბა და დის­ციპ­ლი­ნა და­ცუ­ლი, მით უფ­რო მა­ღა­ლია მოს­წავ­ლე­თა მიღ­წე­ვე­ბი. ქარ­თ­ვე­ლი მას­წავ­ლებ­ლე­ბის უმ­რავ­ლე­სო­ბის აზ­რით, სას­კო­ლო გა­რე­მო უსაფ­რ­თხო და მო­წეს­რი­გე­ბუ­ლია.
ქარ­თ­ვე­ლი მას­წავ­ლებ­ლე­ბი, უსაფ­რ­თხო­ე­ბი­სა და დის­ციპ­ლი­ნის თვალ­საზ­რი­სით, სკო­ლა­ში არ­სე­ბულ ვი­თა­რე­ბას უფ­რო პო­ზი­ტი­უ­რად აფა­სე­ბენ, ვიდ­რე სკო­ლის დი­რექ­ტო­რე­ბი, თუმ­ცა უსაფ­რ­თხო­ე­ბის ინ­დექ­სი დი­რექ­ტო­რე­ბის შე­ფა­სე­ბის შემ­თხ­ვე­ვა­შიც სა­ერ­თა­შო­რი­სო სა­შუ­ა­ლო­ზე მა­ღა­ლია.
აღ­სა­ნიშ­ნა­ვია, რომ TIMSS 2007 წლი­დან 2011 წლამ­დე, რო­გორც მე-4, ისე­ვე მე-8 კლას­ში შე­იმ­ჩ­ნე­ვა უსაფ­რ­თხო­ე­ბის მა­ღა­ლი ინ­დექ­სის მქო­ნე სკო­ლე­ბის პრო­ცენ­ტუ­ლი რა­ო­დე­ნო­ბის კლე­ბის ტენ­დენ­ცია.
მოს­წავ­ლე­თა აბუ­ჩად აგ­დე­ბა (ბუ­ლინ­გი). ზო­გა­დად, აბუ­ჩად აგ­დე­ბა გუ­ლის­ხ­მობს აგ­რე­სი­ულ ან ნე­გა­ტი­ურ ქცე­ვას ფი­ზი­კუ­რად ან ფსი­ქო­ლო­გი­უ­რად ნაკ­ლე­ბად ძლი­ე­რი ადა­მი­ა­ნის მი­მართ (Caroll-Lind, 2009). სულ უფ­რო მე­ტი მო­ნა­ცე­მი არ­სე­ბობს იმის შე­სა­ხებ, რომ აბუ­ჩად აგ­დე­ბა სკო­ლებ­ში საკ­მა­ოდ გახ­ში­რე­ბუ­ლია, რაც უარ­ყო­ფით გავ­ლე­ნას ახ­დენს მოს­წავ­ლე­თა მიღ­წე­ვებ­ზე.
მოს­წავ­ლე­თა აბუ­ჩად აგ­დე­ბის სიხ­ში­რე კავ­შირ­შია მოს­წავ­ლე­თა და­ბალ მიღ­წე­ვებ­თან რო­გორც სა­ერ­თა­შო­რი­სო მო­ნა­ცე­მე­ბის მი­ხედ­ვით, ისე­ვე სა­ქარ­თ­ვე­ლო­შიც.
 ქარ­თ­ვე­ლი მე­ოთხეკ­ლა­სე­ლე­ბის 66% მი­უ­თი­თებს, რომ თით­ქ­მის არა­სო­დეს ან არა­სო­დეს ყო­ფი­ლა სკო­ლა­ში აბუ­ჩად აგ­დე­ბის ობი­ექ­ტი. ამ მო­ნა­ცე­მით, სა­ქარ­თ­ვე­ლო რე­ი­ტინ­გუ­ლი სი­ის ერთ-ერ­თი ლი­დე­რია (მხო­ლოდ სომ­ხეთს, აზერ­ბა­ი­ჯან­სა და შვე­დეთს აქვთ უკე­თე­სი შე­დე­გი). იგი­ვე ტენ­დენ­ცი­ე­ბი ფიქ­სირ­დე­ბა მერ­ვეკ­ლა­სელ­თა შემ­თხ­ვე­ვა­შიც.დასასრული შემდეგ ნომერში
მას­წავ­ლებ­ლე­ბი. იმ ფაქ­ტო­რე­ბის კვლე­ვი­სას, რომ­ლე­ბიც გავ­ლე­ნას ახ­დენს მა­თე­მა­ტი­კა­ში მოს­წავ­ლე­თა მიღ­წე­ვებ­ზე, გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლი ყუ­რადღე­ბა ექ­ცე­ვა მას­წავ­ლებ­ლე­ბის კვა­ლი­ფი­კა­ცი­ას, სწავ­ლე­ბის მე­თო­დო­ლო­გი­ას, მა­თე­მა­ტი­კუ­რი უნა­რის გა­უმ­ჯო­ბე­სე­ბი­სათ­ვის და­გეგ­მილ საკ­ლა­სო და კლას­გა­რე­შე აქ­ტი­ვო­ბებს.
TIMSS 2011-ში მო­ნა­წი­ლე მოს­წავ­ლე­ე­ბის მა­თე­მა­ტი­კის პე­და­გოგ­თა დე­მოგ­რა­ფი­უ­ლი მაჩ­ვე­ნებ­ლე­ბი ასე­თია:
— სქე­სი. სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში მა­თე­მა­ტი­კის მას­წავ­ლე­ბელ­თა შო­რის გა­მოკ­ვე­თი­ლი გენ­დე­რუ­ლი დის­ბა­ლან­სია. აშ­კა­რად ჭარ­ბობს ქა­ლი პე­და­გო­გე­ბის რა­ო­დე­ნო­ბა, მე­ოთხე კლას­ში მა­თე­მა­ტი­კის მას­წავ­ლე­ბელ­თა 97% ქა­ლია, მერ­ვე კლას­ში კი ქა­ლი მას­წავ­ლებ­ლე­ბის რა­ო­დე­ნო­ბა 90%-ია.
— ასა­კი. მე­ოთხე კლას­ში მას­წავ­ლე­ბელ­თა 21% 60 და მე­ტი წლი­საა. მერ­ვე კლას­ში კი ამ ასა­კის მას­წავ­ლე­ბელ­თა რა­ო­დე­ნო­ბა 29%-ს შე­ად­გენს. 30 წლამ­დე პე­და­გო­გე­ბის რა­ო­დე­ნო­ბა 5%-ს შე­ად­გენს რო­გორც მე-4, ასე­ვე მე-8 კლას­ში.
სა­მუ­შაო გა­მოც­დი­ლე­ბა. სა­ერ­თა­შო­რი­სო მო­ნა­ცე­მე­ბის მი­ხედ­ვით, მას­წავ­ლე­ბელ­თა გა­მოც­დი­ლე­ბის ზრდას­თან ერ­თად იზ­რ­დე­ბა მა­თი მოს­წავ­ლე­ე­ბის მიღ­წე­ვე­ბი მა­თე­მა­ტი­კა­ში. ეს ტენ­დენ­ცია იკ­ვე­თე­ბა რო­გორც მე-4, ისე­ვე მე-8 კლას­ში. სა­ქარ­თ­ვე­ლოს შემ­თხ­ვე­ვა­ში გან­ს­ხ­ვა­ვე­ბუ­ლი შე­დე­გე­ბი გვაქვს: მე-4 კლას­ში მიღ­წე­ვის ყვე­ლა­ზე მა­ღა­ლი მაჩ­ვე­ნე­ბე­ლი 5-დან 10 წლამ­დე სტა­ჟის მქო­ნე პე­და­გოგ­თა მოს­წავ­ლე­ებს აქვთ. მიღ­წე­ვის ყვე­ლა­ზე და­ბა­ლი დო­ნით კი 20 წელ­ზე მე­ტი გა­მოც­დი­ლე­ბის მქო­ნე პე­და­გოგ­თა მოს­წავ­ლე­ე­ბი გა­მო­ირ­ჩე­ვი­ან. მე-8 კლას­ში სა­უ­კე­თე­სო შე­დეგს იმ პე­და­გოგ­თა მოს­წავ­ლე­ე­ბი აჩ­ვე­ნე­ბენ, რო­მელ­თა სტა­ჟიც 10-დან 20 წლამ­დე (მოს­წავ­ლე­თა სა­შუ­ა­ლო მიღ­წე­ვა — 470), ან 5-დან 10 წლამ­დეა (მოს­წავ­ლე­თა სა­შუ­ა­ლო მიღ­წე­ვა — 463), თუმ­ცა სხვა­ო­ბა ამ ორ ჯგუფს შო­რის სტა­ტის­ტი­კუ­რად არა­არ­სე­ბი­თია.
მას­წავ­ლე­ბელ­თა გა­ნათ­ლე­ბა. TIMSS 2011 წლის მო­ნა­ცე­მე­ბის მი­ხედ­ვით, სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში, 2007 წელ­თან შე­და­რე­ბით, შე­იმ­ჩ­ნე­ვა მა­გის­ტ­რის ან უფ­რო მა­ღა­ლი (იგუ­ლის­ხ­მე­ბა დოქ­ტო­რის ხა­რის­ხი) ხა­რის­ხის მქო­ნე მას­წავ­ლე­ბელ­თა პრო­ცენ­ტუ­ლი წი­ლის კლე­ბის ტენ­დენ­ცია.
TIMSS-ის სა­ერ­თა­შო­რი­სო შე­დე­გე­ბის მი­ხედ­ვით, სა­უ­კე­თე­სო შე­დე­გებს (501) აჩ­ვე­ნე­ბენ ის მე­ოთხეკ­ლა­სე­ლე­ბი, რო­მელ­თა პე­და­გო­გებს პირ­ვე­ლა­დი გა­ნათ­ლე­ბა აქვთ მი­ღე­ბუ­ლი დაწყე­ბი­თი კლა­სე­ბის სწავ­ლე­ბა­ში. სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში სა­პი­რის­პი­რო შე­დე­გია: იმ პე­და­გო­გე­ბის მოს­წავ­ლე­ებ­მა, რო­მელ­თაც გა­ნათ­ლე­ბა აქვთ მი­ღე­ბუ­ლი დაწყე­ბი­თი კლა­სე­ბის სწავ­ლე­ბა­ში, ყვე­ლა­ზე და­ბა­ლი შე­დე­გე­ბი აჩ­ვე­ნეს. უკე­თე­სი მიღ­წე­ვე­ბი აქვთ იმ ბავ­შ­ვებს, რო­მელ­თაც ას­წავ­ლი­ან პე­და­გო­გე­ბი, რო­მელ­თა პირ­ვე­ლა­დი გა­ნათ­ლე­ბა მა­თე­მა­ტი­კაა.
მე-8 კლას­ში, სა­ერ­თა­შო­რი­სო მო­ნა­ცე­მე­ბის მი­ხედ­ვით, რა­ი­მე მკა­ფიო ტენ­დენ­ცია არ იკ­ვე­თე­ბა. სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში უკე­თე­სი შე­დე­გი აქვთ იმ მოს­წავ­ლე­ებს, რო­მელ­თა პე­და­გო­გებს გა­ნათ­ლე­ბა მი­ღე­ბუ­ლი აქვთ მა­თე­მა­ტი­კა­სა და მა­თე­მა­ტი­კის სწავ­ლე­ბა­ში.
2011 წელს მე-4 კლას­ში არ­სე­ბი­თად შემ­ცირ­და იმ მოს­წავ­ლე­თა პრო­ცენ­ტუ­ლი რა­ო­დე­ნო­ბა, რო­მელ­თა მას­წავ­ლებ­ლე­ბიც ჩარ­თულ­ნი იყ­ვ­ნენ პრო­ფე­სი­უ­ლი გან­ვი­თა­რე­ბის აქ­ტი­ვო­ბებ­ში. აღ­სა­ნიშ­ნა­ვია, რომ 2007 წლი­დან 2011 წლამ­დე ქარ­თ­ვე­ლი ბავ­შ­ვე­ბის მიღ­წე­ვე­ბი მერ­ვე კლას­ში უფ­რო არ­სე­ბი­თად გა­უმ­ჯო­ბეს­და (22 ქუ­ლა), ვიდ­რე მე-4 კლას­ში (12 ქუ­ლა). რად­გან სწავ­ლე­ბის დაწყე­ბი­თი სა­ფე­ხუ­რი უმ­ნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნე­სი ეტა­პია ბავ­შ­ვის სა­გან­მა­ნათ­ლებ­ლო კა­რი­ე­რა­ში, გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლი ყუ­რადღე­ბა სწო­რედ დაწყე­ბი­თი კლა­სე­ბის მას­წავ­ლე­ბელ­თა პრო­ფე­სი­ულ გან­ვით­რე­ბას უნ­და მი­ექ­ცეს.
მა­თე­მა­ტი­კის მას­წავ­ლე­ბელ­თა მი­ერ სა­კუ­თა­რი მომ­ზა­დე­ბის დო­ნის შე­ფა­სე­ბა. სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში იმ მე­ოთხეკ­ლა­სელ­თა რა­ო­დე­ნო­ბა, რო­მელ­თა მას­წავ­ლებ­ლე­ბიც მი­იჩ­ნე­ვენ თავს ძა­ლი­ან კარ­გად მომ­ზა­დე­ბუ­ლად, ას­წავ­ლონ ის სა­კითხე­ბი, რო­მელ­თა ცოდ­ნას ეფუძ­ნე­ბა TIMSS-ის ტეს­ტი, და­ახ­ლო­ე­ბით იგი­ვეა, რაც სინ­გა­პუ­რის, ავ­ს­ტ­რა­ლი­ის, ინ­გ­ლი­სის, ირ­ლან­დი­ის, ჰო­ლან­დი­ის, ჩრდი­ლო ირ­ლან­დი­ის ანა­ლო­გი­უ­რი მაჩ­ვე­ნე­ბე­ლი. ყვე­ლა ზე­მოთ ჩა­მოთ­ვ­ლილ ქვე­ყა­ნას, მოს­წავ­ლე­თა მიღ­წე­ვე­ბის მი­ხედ­ვით, სა­შუ­ა­ლო­ზე მა­ღა­ლი მაჩ­ვე­ნე­ბე­ლი აქვს. და­ახ­ლო­ე­ბით ანა­ლო­გი­უ­რი ტენ­დენ­ცი­ე­ბი იკ­ვე­თე­ბა მე-8 კლას­შიც.
მა­თე­მა­ტი­კის მას­წავ­ლე­ბელ­თა თვით­და­ჯე­რე­ბუ­ლო­ბა. TIMSS 2011-ში იკ­ვე­თე­ბა ტენ­დენ­ცია, რომ თვით­და­ჯე­რე­ბუ­ლი პე­და­გო­გე­ბის მოს­წავ­ლე­ე­ბის მიღ­წე­ვე­ბი უფ­რო მა­ღა­ლია, ვიდ­რე ნაკ­ლე­ბად თვით­და­ჯე­რე­ბუ­ლი პე­და­გო­გე­ბის მოს­წავ­ლე­ე­ბი­სა. სა­ქარ­თ­ვე­ლოს შე­დე­გე­ბი არ არის სა­ერ­თა­შო­რი­სო შე­დე­გის კონ­სის­ტენ­ტუ­რი, სა­ი­ლუს­ტ­რა­ცი­ოდ მე-4 კლა­სის მო­ნა­ცე­მებს მო­ვიყ­ვანთ: თვით­და­ჯე­რე­ბუ­ლი პე­და­გო­გე­ბის (95%) მოს­წავ­ლე­ე­ბის მიღ­წე­ვის სა­შუ­ა­ლო მაჩ­ვე­ნე­ბე­ლი 33 ერ­თე­უ­ლით ჩა­მორ­ჩე­ბა რამ­დე­ნად­მე თვით­და­ჯე­რე­ბუ­ლი პე­და­გო­გე­ბის (5%) მოს­წავ­ლე­ე­ბის მიღ­წე­ვის სა­შუ­ა­ლო მაჩ­ვე­ნე­ბელს.
ზო­გა­დად კი უნ­და აღი­ნიშ­ნოს, რომ ქარ­თ­ვე­ლი პე­და­გო­გე­ბი მა­ღა­ლი თვით­შე­ფა­სე­ბით გა­მო­ირ­ჩე­ვი­ან და საკ­მა­ოდ თვით­და­ჯე­რე­ბუ­ლე­ბი არი­ან. ამ მო­ნა­ცე­მის მი­ხედ­ვით უს­წ­რე­ბენ მოს­წავ­ლე­თა მიღ­წე­ვე­ბის მი­ხედ­ვით შედ­გე­ნი­ლი რე­ი­ტინ­გუ­ლი სი­ის ლი­დე­რებს: კო­რეა, სინ­გა­პუ­რი, ჰონ­კონ­გი, ტა­ი­ვა­ნი, იაპო­ნია.
მოს­წავ­ლე­თა და­მო­კი­დე­ბუ­ლე­ბა მა­თე­მა­ტი­კი­სად­მი. TIMSS-ის კვლე­ვე­ბის მი­ხედ­ვით მოს­წავ­ლე­ე­ბის მა­თე­მა­ტი­კი­სად­მი და­მო­კი­დე­ბუ­ლე­ბა­სა და ამ სფე­რო­ში მათ მიღ­წე­ვას შო­რის ძლი­ე­რი პო­ზი­ტი­უ­რი კავ­ში­რია. აღ­სა­ნიშ­ნა­ვია, რომ რო­გორც 2007 წლის კვლე­ვა­ში, ისე­ვე 2011 წელს, ქარ­თ­ველ მე­ოთხეკ­ლა­სე­ლებს მა­თე­მა­ტი­კის მი­მართ პო­ზი­ტი­უ­რი და­მო­კი­დე­ბუ­ლე­ბის ყვე­ლა­ზე მა­ღა­ლი მაჩ­ვე­ნე­ბე­ლი ჰქონ­დათ კვლე­ვა­ში მო­ნა­წი­ლე ქვეყ­ნებს შო­რის. იმ მე­ოთხეკ­ლა­სელ­თა მიღ­წე­ვა, რო­მელ­თაც მოს­წონთ მა­თე­მა­ტი­კა, 68 ერ­თე­უ­ლით აღე­მა­ტე­ბა იმ მოს­წავ­ლე­თა მიღ­წე­ვებს, რო­მელ­თაც ეს სა­გა­ნი არ მოს­წონთ. ზო­გა­დად, და­მო­კი­დე­ბუ­ლე­ბე­ბი დაწყე­ბი­თი სა­ფე­ხუ­რი­დან სა­შუ­ა­ლო სა­ფე­ხურ­ზე გა­დას­ვ­ლას­თან ერ­თად შე­და­რე­ბით უარ­ყო­ფი­თი ხდე­ბა (McLeod, 1994). ეს ტენ­დენ­ცია ვლინ­დე­ბა TIMSS 2011-ის შემ­თხ­ვე­ვა­შიც.
2007 წელს ქარ­თ­ველ მერ­ვეკ­ლა­სელ­თა 58% მი­უ­თი­თებ­და, რომ მოს­წონთ მა­თე­მა­ტი­კა, 2011 წლის მო­ნა­ცე­მე­ბით კი ასე­თი მოს­წავ­ლე­ე­ბის რა­ო­დე­ნო­ბა 42%-ს შე­ად­გენს. 2011 წელს იმ მერ­ვეკ­ლა­სელ­თა მიღ­წე­ვა, რო­მელ­თაც მოს­წონთ მა­თე­მა­ტი­კა, 58 ერ­თე­უ­ლით აღე­მა­ტე­ბა იმ მოს­წავ­ლე­თა მიღ­წე­ვებს, რო­მელ­თაც ეს სა­გა­ნი არ მოს­წონთ.
მო­ტი­ვა­ცია. მრა­ვა­ლი ქვეყ­ნის სას­წავ­ლო გეგ­მის ერთ-ერ­თი მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი მი­ზა­ნი მოს­წავ­ლე­ე­ბის­თ­ვის მა­თე­მა­ტი­კის მი­მართ და­დე­ბი­თი და­მო­კი­დე­ბუ­ლე­ბის ჩა­მო­ყა­ლი­ბე­ბაა. საგ­ნის მი­მართ ინ­ტე­რე­სი აღ­ვი­ძებს მოს­წავ­ლის სწავ­ლის მი­მართ მო­ტი­ვა­ცი­ას და ხელს უწყობს სიღ­რ­მი­სე­უ­ლი ცოდ­ნის მი­ღე­ბას.
TIMSS ადას­ტუ­რებს, რომ რაც უფ­რო დიდ მნიშ­ვ­ნე­ლო­ბას ანი­ჭე­ბენ მოს­წავ­ლე­ე­ბი მა­თე­მა­ტი­კას, მით უკე­თეს შე­დეგს აჩ­ვე­ნე­ბენ ისი­ნი ამ სა­გან­ში.
სა­ქარ­თ­ვე­ლოს მე-8 კლა­სელ­თა პრო­ცენ­ტუ­ლი რა­ო­დე­ნო­ბა, რომ­ლე­ბიც მა­თე­მა­ტი­კას დიდ მნიშ­ვ­ნე­ლო­ბას ანი­ჭე­ბენ, გა­ცი­ლე­ბით დი­დია სა­ერ­თა­შო­რი­სო სა­შუ­ა­ლო მაჩ­ვე­ნე­ბელ­ზე და მა­თე­მა­ტი­კას არამ­ნიშ­ვ­ნე­ლოვ­ნად მი­იჩ­ნევს სა­ქარ­თ­ვე­ლოს მე-8 კლა­სელ­თა მხო­ლოდ 7%.
თვი­თე­ფექ­ტუ­რო­ბა. მოს­წავ­ლეს შე­იძ­ლე­ბა და­დე­ბი­თი და­მო­კი­დე­ბუ­ლე­ბა ჰქონ­დეს მა­თე­მა­ტი­კის მი­მართ, სჯე­რო­დეს, რომ მა­თე­მა­ტი­კას მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი რო­ლი უკა­ვია ყო­ველ­დღი­ურ ცხოვ­რე­ბა­ში, ან მი­იჩ­ნევ­დეს, რომ ამო­ცა­ნე­ბის ამოხ­ს­ნა სა­სი­ა­მოვ­ნოა, მაგ­რამ სუ­ლაც არ იყოს დარ­წ­მუ­ნე­ბუ­ლი იმა­ში, რომ შე­უძ­ლია მო­ცე­მუ­ლი ამო­ცა­ნის გა­დაწყ­ვე­ტა. თვი­თე­ფექ­ტუ­რო­ბა გუ­ლის­ხ­მობს მოს­წავ­ლის რწმე­ნას, თვით­და­ჯე­რე­ბუ­ლო­ბას, რომ მას შე­უძ­ლია კონ­კ­რე­ტუ­ლი და­ვა­ლე­ბის შეს­რუ­ლე­ბა. TIMSS-ის შე­დე­გე­ბის მი­ხედ­ვით, მა­ღა­ლი თვი­თე­ფექ­ტუ­რო­ბი­სა და თვით­შე­ფა­სე­ბის მქო­ნე მოს­წავ­ლე­ე­ბი, რო­გორც წე­სი, უკე­თეს შე­დე­გებს აჩ­ვე­ნე­ბენ მა­თე­მა­ტი­კა­სა და ბუ­ნე­ბის­მეტყ­ვე­ლე­ბა­ში.
სა­ერ­თა­შო­რი­სო მო­ნა­ცე­მე­ბის მი­ხედ­ვით, 2011 წელს მე-4 კლა­სელ­თა მხო­ლოდ 34%-მა გა­მო­ხა­ტა თვით­და­ჯე­რე­ბუ­ლო­ბა სა­კუ­თარ მა­თე­მა­ტი­კურ შე­საძ­ლებ­ლო­ბებ­ში. მა­თი მიღ­წე­ვა უფ­რო მა­ღა­ლი აღ­მოჩ­ნ­და, ვიდ­რე მეტ-ნაკ­ლე­ბად თვით­და­ჯე­რე­ბუ­ლი მოს­წავ­ლე­ე­ბი­სა. მიღ­წე­ვის ყვე­ლა­ზე და­ბა­ლი მაჩ­ვე­ნე­ბე­ლი კი მათ ჰქონ­დათ, ვინც სა­კუ­თარ თავ­ში დარ­წ­მუ­ნე­ბუ­ლი არ იყ­ვ­ნენ.
მა­თე­მა­ტი­კა­ში თვით­და­ჯე­რე­ბუ­ლი მე-8 კლა­სე­ლე­ბი 90 ქუ­ლით უკე­თეს შე­დეგს აჩ­ვე­ნე­ბენ, ვიდ­რე მეტ-ნაკ­ლე­ბად თვით­და­ჯე­რე­ბუ­ლი მოს­წავ­ლე­ე­ბი და 143 ქუ­ლით უკე­თეს შე­დეგს, ვიდ­რე სა­კუ­თარ შე­საძ­ლებ­ლო­ბებ­ში და­ურ­წ­მუ­ნე­ბე­ლი მოს­წავ­ლე­ე­ბი.
TIMSS-ის 2011 წლის მო­ნა­ცე­მებ­ზე დაყ­რ­დ­ნო­ბით შე­იძ­ლე­ბა ით­ქ­ვას, რომ ისეთ საკ­ლა­სო გა­რე­მო­ში, სა­დაც მას­წავ­ლებ­ლე­ბი მხარს უჭე­რენ მოს­წავ­ლე­ებს და ცდი­ლო­ბენ, სა­კუ­თა­რი შე­საძ­ლებ­ლო­ბე­ბის რწმე­ნა და თავ­და­ჯე­რე­ბუ­ლო­ბა შეჰ­მა­ტონ, მოს­წავ­ლე­თა მიღ­წე­ვე­ბი უფ­რო მა­ღა­ლია.

25-28(942)N