2014-03-20 „ბავშვები საქართველოში კვლავაც ყველაზე ღარიბები არიან“
ლალი ჯელაძე
საქართველოში წელიწადში 5 წლამდე ასაკის 1000 ბავშვი იღუპება, აქედან 300 — კვების დეფიციტის გამო. არადა, არსებობს დაბალბიუჯეტიანი გადაწყვეტები, რომელსაც შეუძლია შეამციროს ბავშვთა სიკვდილიანობა და გააუმჯობესოს მდგომარეობა — ეს შეფასება გაეროს ბავშვთა ფონდის მონაცემებს ეყრდნობა.
საქართველოს მთავრობამ და გაეროს ბავშვთა ფონდმა (იუნისეფი), გაეროს ბავშვთა ფონდის ცენტრალური და აღმოსავლეთ ევროპისა და დსთ-ს ქვეყნების რეგიონალური დირექტორის, მარი-პიერ პუარიეს ოფიციალური ვიზიტისას, ერთობლივი სამოქმედო პროგრამა შეაფასეს.
ქვეყანაში სიღარიბის ზღვარს მიღმა მცხოვრები ბავშვების მაჩვენებელი, 2011 წლის 25 პროცენტიდან 2013 წელს 27 პროცენტამდე გაიზარდა, რამდენადაც სოციალური დანახარჯები უფრო სხვა ჯგუფებზე იყო მიმართული. ბოლო ორი წლის განმავლობაში ბავშვთა უკიდურესი სიღარიბე შემცირდა, მაგრამ კვლავ აღემატება დანარჩენი მოსახლეობის სიღარიბის დონეს. უთანასწორობის მხრივ, საქართველო მეორე ადგილზეა ევროპაში. ეს ის ძირითადი საკითხებია, რომლებიც მთავრობისა და იუნისეფის მიერ საქართველოში ბავშვთა მდგომარეობის განხილვისას დომინირებდა.
განათლებისა და მეცნიერების, შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის, იუსტიციის, სასჯელაღსრულების და პრობაციის და ფინანსთა მინისტრებმა და სახალხო დამცველმა, შესაბამის სფეროებში, ძირითად გამოწვევებსა და მიღწევებზე ისაუბრეს, განიხილეს რეკომენდაციები და შემდგომი ნაბიჯები.
„მთავრობამ მნიშვნელოვანი ნაბიჯები გადადგა ქვეყანაში სოციალური მდგომარეობის გაუმჯობესების მიზნით, მათ შორის უზრუნველყო ჯანმრთელობის უფასო დაზღვევა, გააორმაგა სოციალური შეღავათები. თუმცა, ჯერ კიდევ ძალიან ბევრი ბავშვია სოციალურად დაუცველი, ესენია: სიღარიბეში მცხოვრები ბავშვები, შეზღუდული შესაძლებლობების მქონე ბავშვები, ძალადობის მსხვერპლი ბავშვები და რთულად მისაწვდომ და კონფლიქტის შედეგად დაზარალებულ რეგიონებში მცხოვრები ბავშვები“ — აღნიშნა მარი-პიერ პუარიემ.
იუნისეფის მონაცემებით, დედათა სიკვდილიანობა ისევ ყველაზე მაღალია რეგიონში, ხოლო ხუთ წლამდე ბავშვთა სიკვდილიანობის მიხედვით, საქართველო მესამე ადგილზეა ევროპასა და ცენტრალურ აზიაში — სამჯერ აღემატება ევროპის საშუალო მაჩვენებელს. იუნისეფის განმარტებით, მართალია, უკიდურესი სიღარიბე შედარებით შემცირდა, მაგრამ ბავშვთა სიღარიბის მაჩვენებელი კვლავ აღემატება დანარჩენი მოსახლეობის სიღარიბის დონეს, რაც იმას ნიშნავს, რომ საქართველოში სოციალური დახმარების სისტემა საკმარისად არ ითვალისწინებს ბაშვების ინტერესებს — „ეს იმას ნიშნავს, რომ ღარიბი მოსახლეობისკენ მიმართული დახმარება, სხვა ჯგუფებზე იყო გამიზნული და არა ბავშვებზე. იუნისეფი მოუწოდებს საქართველოს მთავრობას (ჩვენ მათთან ერთად ვმუშაობთ), რომ სპეციალური შეღავათები ბავშვებთან დაკავშირებით იყოს შემოღებული, — აცხადებს იუნისეფის კომუნიკაციის პროგრამის ხელმძღვანელი მაია ქურციკიძე.
რაც შეეხება 5 წლამდე ბავშვთა სიკვდილიანობის მაჩვენებლის ზრდას, რომელიც საკვების დეფიციტითაა გამოწვეული, ამ მიმართულებით იუნისეფი აქტიურად თანამშრომლობს საქართველოს მთავრობასთან. სამთავრობო პროგრამის ერთ-ერთი კომპონენტი მიკროელემენტების დეფიციტის აღმოფხვრაა. ეს გულისხმობს პურის ფქვილის ფოლიუმის მჟავითა და რკინის მიკროელემენტებით გამდიდრების სავალდებულო წესის შემოღებას საკანონმდებლო დონეზე. ამ პრობლემის მოსაგვარებლად, საერთაშორისო გამოცდილებით, ეს ერთ-ერთი ყველაზე ეფექტური ჩარევაა.
საქართველოში, სიღარიბის გარდა, სერიოზული პრობლემაა განათლებასთან დაკავშირებით — 15 წლის ბავშვთა ორ მესამედს არ აქვს კითხვის, მათემატიკის და საბუნებისმეტყველო საგნების სათანადო ცოდნა და უნარი, რაც ყველაზე უარესი შედეგია ევროპაში. ეს მაჩვენებელი დაახლოებით სამჯერ მეტია, ვიდრე საშუალოდ ევროპაში. ბავშვთა ნახევარს, ღარიბთა 70 პროცენტს, არ მიუწვდება ხელი სკოლამდელ განათლებაზე, რაც მნიშვნელოვან გავლენას ახდენს ბავშვების სკოლისათვის მზაობისა და აკადემიური მოსწრების დონეზე. ამის მიზეზად განათლებისა და მეცნიერების მინისტრი თამარ სანიკიძე არასწორ სკოლამდელ განათლებასა და ამ მიმართულებით არგადადგმულ ნაბიჯებს ასახელებს: „ყურადღება უნდა მიექცეს სკოლებში განალების ხარისხის ამაღლებას. ეს არის ეროვნული სასწავლო გეგმის ნაწილი, რომლის რევიზია ახლა მიმდინარეობს“.
საქართველოში რვა წლის წინ დაწყებული ბავშვზე ზრუნვის რეფორმის შედეგად, ყველა ბავშვისათვის ოჯახური გარემოს უზრუნველყოფის თვალსაზრისით, ხელშესახები პროგრესია, თუმცა, შეზღუდული შესაძლებლობების მქონე ბავშვები არიან ძირითადად ის ბავშვები, რომლებიც ჯერ კიდევ რჩებიან სახელმწიფო სამზრუნველო დაწესებულებებში. საქართველოს მოსახლეობის 40 პროცენტი შეზღუდული შესაძლებლობების მქონე ბავშვების სტიგმატიზაციას ახდენს.
იუნისეფის ანგარიშის მიხედვით, მნიშვნელოვნად გაუმჯობესდა კანონთან კონფლიქტში მყოფი ბავშვების მდგომარეობაც. განახევრდა ბავშვების რაოდენობა ციხეებში. მიუხედავად ამისა, მართლმსაჯულების სისტემასთან შეხების მქონე ბავშვებს მაინც არ აქვთ სათანადო მოპყრობა და მომსახურება. იუნისეფის დახმარებით, პენიტენციალურ სისტემაში მოხვედრილი ყველა ბავშვისთვის ინდივიდუალურად იგეგმება სასჯელი. მათთვის სკოლის შენობა აშენდა და პირველად განცალკევდა სასწავლო კორპუსი საცხოვრებლისაგან. ამ ნაბიჯებს გაეროს ბავშვთა ფონდის რეგიონულმა დირექტორმა მაღალი შეფასება მისცა: „მინისტრებმა ნათლად წარმოაჩინეს მზადყოფნა, მიჰყვნენ რეკომენდაციებს, რათა შემცირდეს დედათა სიკვდილიანობა, გაუმჯობესდეს მართლმსაჯულების სისტემა, რომლის დროსაც მაქსიმალურად იქნება გათვალსიწინებული ბავშვების ინტერესები, ნებისმიერ ეტაპზე, კანონთან შეხებისას.“
კონკრეტული რეკომენდაციები, თუ როგორ გადაიჭრას არსებული პრობლემები, უკვე შესულია ადამიანის უფლებათა ეროვნულ გეგმაში. გაეროს ბავშვთა ფონდი მზადაა, უახლოესი თვეების განმავლობაში, დაეხმაროს საქართველოს მთავრობას ბავშვებისათვის მნიშვნელოვანი ცვლილებების გატარებაში.
„ჩვენ ასევე მოველით, რომ საქართველომ უფრო თამამი ქმედებები განახორციელოს შემდეგი მიმართულებებით: ფულადი შეღავათები ყველა ბავშვისათვის, მათ გარდა, ვისაც ეს არ სჭირდება; მიკრონუტრიენტული დანამატები ყველა ბავშვისათვის, 6-დან 24 თვემდე; მთავრობასა და არასამთავრობო სექტორს შორის ბავშვზე ზრუნვის სფეროში არსებული თანამშრომლობის კარგი მოდელის გათვალისწინება სხვა სფეროებისათვის, აივ/შიდსის ჩათვლით; მჭიდრო სამინისტროთაშორისი კოორდინაცია ბავშვთა დაცვისა და ბავშვთა უფლებების მონიტორინგის საქმეში,“ — აღნიშნა მარი-პიერ პუარიემ.
მაშინ, როცა ქვეყანა, შემოსავლების უთანასწორობის მიხედვით, ევროპაში მეორე ადგილს იკავებს, უკიდურესი სიღარიბის მაჩვენებელი მოსახლეობის 4 პროცენტს აწევს, ხოლო ბაშვების — 6-ს; 5 წლამდე ბაშვების გარდაცვალების ერთ-ერთი მიზეზი საკვების დეფიციტია და იუნისეფი აცხადებს, რომ საქართველოში ბავშვები კვლავ ყველაზე ღარიბები არიან — ბუნებრივია, მთავრობა სერიოზული გამოწვევების წინაშე დგას. ამ შეხვედრის შემდეგ, საქართველოს პარლამენტმა 2014 წლის პრიორიტეტად ბავშვები დაასახელა. პარლამენტის თავმჯდომარემ, დავით უსუფაშვილმა და ცენტრალური და აღმოსავლეთ ევროპისა და დსთ-ს ქვეყნებში გაეროს ბავშვთა ფონდის რეგიონულმა დირექტორმა, მარი-პიერ პუარიემ, ერთობლივ პრესკონფერენციაზე, ბავშვის უფლებათა დაცვის წელი ოფიციალურად გამოაცხადეს.
ეს ინიციატივა ადამიანის უფლებათა დაცვისა და სამოქალაქო ინტეგრაციის კომიტეტმა გასულ წელს წამოაყენა და დეკემბერში პარლამენტმა სამოქმედო გეგმაც დაამტკიცა. აღნიშნული ინიციატივის მიზანია კონკრეტული კანონების შემუშავება და პოლიტიკაზე ზეგავლენის მოხდენა, რათა ბავშვთა უფლებები სრულად იყოს გათვალისწინებული, დაცული და განხორციელებული.
ინიციატივის ფარგლებში, წლის განმავლობაში, მიიღება კანონები და ჩატარდება ღონისძიებები, როგორიცაა: საკომიტეტო მოსმენები და საჯარო განხილვები მნიშვნელოვან საკითხებზე, სამოქალაქო საზოგადოების, სამეცნიერო წრეების, ბავშვებისა და ახალგაზრდების მონაწილეობით.
ასევე დაიგეგმა ისეთი მნიშვნელოვანი საკანონმდებლო ინიციატივების მიღება, როგორიცაა: არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების კოდექსი; ფიზიკური დასჯის აკრძალვა და საკანონმდებლო ცვლილებები ძალადობისაგან ბავშვების დაცვის მიზნით; სკოლამდელი განათლების კანონი; ცვლილებები კანონში ფქვილის მიკროელემენტებით გამდიდრების შესახებ; შესწორებები კანონში სოციალური დახმარების შესახებ და შეტყობინებების პროცედურის შესახებ ბავშვთა უფლებების კონვენციის ფაკულტატური ოქმის რატიფიკაცია.
„ვულოცავ საქართველოს პარლამენტს, განსაკუთრებით ადამიანის უფლებათა დაცვისა და სამოქალაქო ინტეგრაციის კომიტეტს, ამ მნიშვნელოვან მოვლენას. ჩვენ გავაგრძელებთ პარტნიორობას პარლამენტთან, რათა ბავშვებისათვის რეალური ცვლილებები განხორციელდეს — აღნიშნა მარი-პიერ პუარიემ — პარლამენტის როლი უაღრესად დიდია ბავშვის უფლებათა დაცვის საკითხში. აუცილებელია ახალი კანონების შემუშავება და მიღება, მაგრამ ასევე გადამწყვეტია მონიტორინგი, რომ კანონები განხორციელდეს და ბავშვებისათვის სასიკეთო შედეგები მოიტანოს.“
2014 წელი ბავშვთა წელია! — მთავრობის ამ განცხადებას, იმედია, სერიოზული ქმედითი შედეგები მოჰყვება.
|