2014-03-27 ვერასდროს ვიფიქრებდი, რომ ხევსურ ბავშვებთან ვიმუშავებდი მეოცე საუკუნის 80-იანი წლების ბოლომდე, ბავშვების (განსაკუთრებით გოგონების) ერთ-ერთი საყვარელი გასართობი „მასწავლებლობანას“ თამაში ერთგვარად იმის მაჩვენებელიც იყო, რომ ბავშვებში ეს პროფესია პოპულარობით სარგებლობდა. Þოლო 20-25 წელია, ნელ-ნელა, ეს თამაში ჩვენი რეალობიდან გაქრა და დღეს არც „მასწავლებლობანას“ თამაშობენ და აღარც მასწავლებლობაზე ოცნებობენ. სამწუხაროდ, ეს პროფესია ჩრდილში მოექცა და არაპრესტიჟული გახდა. მიზეზთა კვლევა, ალბათ, შორს წაგვიყვანდა და ერთი საგაზეთო წერილი არც ეყოფოდა, პრობლემა გაცილებით სერიოზულ შესწავლას მოითხოვს.
დღეს შემოგთავაზებთ ჩვენი რედაქციის მიერ ჩატარებული გამოკითხვის შედეგებს. თბილისის საჯარო სკოლების 200 მეთორმეტეკლასელს მივმართეთ შეკითხვით — აირჩევთ თუ არა პედაგოგის პროფესიას? დადებითი პასუხი Èხოლოდ 7-მა გამოკითხულმა (5 გოგონა, 2 ბიჭი,) გასცა, უარყოფითი — 193-მა.
მათ, ვინც დადებითი პასუხი გასცა, დამატებით შეკითხვაზე უნდა ეპასუხათ — რომელი საგნის პედაგოგობას ისურვებდნენ? 4-მა გამოკითხულმა ქართული ენა და ლიტერატურა დაასახელა, ერთმა — ბიოლოგია, ერთმა — ქიმია ან რუსული, ერთმა — ინგლისური ენის ფილოლოგია (მხოლოდ უმაღლეს სკოლაში).
ფაქტია, რომ დღეს მასწავლებლის პროფესია დიდი პოპულარობით არ სარგებლობს, მაღალი აკადემიური მოსწრების სტუდენტები მუშაობას სხვა პროფესიით ამჯობინებენ, ასეთი ტენდენციის გაგრძელება კი სერიოზულ პრობლემას შეუქმნის ქვეყანას მასწავლებელთა კადრების დეფიციტის თვალსაზრისით. არადა, მასწავლებელს ძალიან დიდი როლი და მისია აკისრია ქვეყნის მომავლის შექმნაში. როგორ გავხადოთ მასწავლებლის პროფესია პოპულარული ახალგაზრდებში? ამისთვის ძალიან ბევრი ფაქტორია ასამოქმედებელი, თუმცა, გარკვეულწილად, პროპაგანდას ძალიან დიდი ძალა აქვს. ჩვენი გაზეთის მკითხველი საზოგადოების ის ნაწილია, რომელიც განათლების სისტემაში მიმდინარე პროცესებითაა დაინტერესებული, მათ შორის გარკვეული ნაწილი უჭირავთ ახალგაზრდებს, აბიტურიენტებს, ამიტომაც გადავწყვიტეთ ჩვენი რუბრიკა — პროფესია პედაგოგი — დავუთმოთ ახალგაზრდა მასწავლებლებს, რაც სწორედ პედაგოგის პროფესიის პოპულარიზებას შეუწყობს ხელს. რუბრიკას ერთი საოცარი ახალგაზრდის, 23 წლის მასწავლებლის, შუქია არაბულის ინტერვიუთი ვხსნით, რომელიც ხევსურ ბავშვებს ბარისახოს სკოლაში ინგლისურ ენასა და ლიტერატურას ასწავლის (ბარისახოს სკოლაში პირაქეთა ხევსურეთის 10-ზე მეტი სოფლის ბავშვი სწავლობს), ახალგაზრდა გოგონამ ყველაფერი გვერდზე გადადო, რაც მის თანატოლებს ასე იზიდავთ ქალაქში და ბარისახოს სკოლაში ხევსურ ბავშვებთან წასვლა არჩია. მისი მოწოდებები საუკეთესო მაგალითად შეიძლება გამოდგეს ნებისმიერი ახალგაზრდისთვის, რომელიც მასწავლებლობას პროფესიად აირჩევს. შუქია არაბული თავის „ერთ წუთს“ ერთ-ერთ ტელეკომპანიაზე, სწორედ ბარისახოს სკოლას უთმობს და მოუწოდებს თანატოლებს, ჩავიდნენ იქ და ასწავლონ — ჩვენი სკოლა განსაკუთრებულია იმიტომ, რომ ვაჟა-ფშაველას ინიციატივით დაარსდა, მისი ძმა აქტიური მასწავლებელი იყო და სკოლამ ძალიან ბევრი საინტერესო თაობა გამოუშვა. სამწუხაროდ, თანდათან მცირდება მოსწავლეების და მასწავლებლების რიცხვი. ძალიან გვიჭირს მასწავლებლების შოვნა და მინდა ახალგაზრდა მოხალისეებს შევთავაზო, მათ, ვინც ინგლისური იცის ან სხვა საგანი, მოვიდნენ ჩვენთან მასწავლებლად — ანაზღაურება იქნება ისეთივე, როგორც სხვაგან, მხოლოდ პირობები იქნება განსხვავებული, აქ ზამთარი გაცილებით მკაცრი იცის, ვიდრე სხვაგან, მაგრამ ეს ნამდვილად არ წარმოადგენს საშიშროებას. იმიტომ, რომ ჩვენ შეგვიძლია შეგიქმნათ პირობები, თუ თქვენ ჩვენს ბაშვებს ასწავლით და მათ გაკვეთილებს ჩაუტარებთ — ასე მოუწოდებს ის ვიდეორგოლით თანატოლებს. შუქია, დროებით, აღარ ასწავლის, რადგან მაგისტრატურაში ჩასაბარებლად ემზადება.
პორტრეტი
— რა ფერით დავხატო ჩემი თავი?
— მას, თქვენ ყველაზე კარგი ფერი ხართ.
— რომელი?
— ლურჯი.
ეს შუქია არაბულის პორტრეტია, რომელიც თავის მოსწავლეებთან ერთად დახატა, შემოქმედებითი პორტრეტი კი ვეცადეთ მისი ჩანაწერით წარმოგიდგინოთ.
დავამსხვრიოთ სტერეოტიპი
მასწავლებლის პროფესიის შესახებ
მასწავლებლობაზე არასოდეს მიფიქრია და მით უმეტეს ვერასდროს ვიფიქრებდი, რომ ხევსურ ბავშვებთან ვიმუშავებდი. მიუხედავად იმისა, რომ პასუხისმგებლობით მოვეკიდე ჩემს მოვალეობას, მასწავლებლობა უფრო მათთან ყოფნის საშუალება იყო, ვიდრე პროფესიული მოწოდება. თავიდან არ ვიცოდი, ეს როგორ უნდა გამეკეთებინა, მით უმეტეს, რომ რაც ადამიანის განვითარებას და მის მომავალს ეხება, ყველაზე საპასუხისმგებლო და მნიშვნელოვანია; თუმცა, სასწავლო პროცესი ჩემთვის იმდენად სასიამოვნო აღმოჩნდა, რომ ვერ წარმომედგინა, როგორ უნდა გამეკეთებინა ყველაფერი, რისი გაკეთებაც მინდოდა 45 წუთში, მაშინაც კი, როცა კლასში ორი ბავშვი მეჯდა.
სამწუხაროა, რომ სტანდარტულმა სასწავლო მეთოდმა, რომელიც გაკვეთილის ახსნით და დავალების მიცემით შემოიფარგლება და რომელსაც მეთოდს ვერც დავარქმევთ, ძალიან დიდხანს გააგრძელა არსებობა. დიდი სურვილი მაქვს, რომ სტერეოტიპი მასწავლებლის პროფესია, მალე გაქრეს. რატომღაც ითვლება, რომ ეს არის მოსაწყენი, არაახალგაზრდული პროფესია. დღეს ეს სპეციალობა პოპულარული არ არის, თუმცა ჩემთვის ერთ-ერთი ყველაზე საინტერესო და მრავალფეროვანია. დროთა განმავლობაში, დავრწმუნდი, რომ ეს მრავალფეროვნება უსაზღვრო საშუალებას იძლევა, ძალიან დიდ დადებით ენერგიას და სტიმულს გაძლევს მუდმივად ვითარდებოდე, მეტი მისცე და შენც მეტი სიყვარული მიიღო მოსწავლეებისგან.
პრობლემა
მიმაჩნია, რომ განათლება საქართველოში მთავარი პრობლემაა, რომელიც შემდეგ უამრავ სხვადასხვა სახის პრობლემას აჩენს ყველა დარგში და ქვეყნის განვითარებისთვის მნიშვნელოვან ყველა ასპექტში. საქართველოს რეგიონები ქვეყნის მთავარი მაცოცხლებელი ძალაა და საერთო განათლების დონეც რეგიონებზეა დამოკიდებული, აქ კი სავალალო მდგომარეობაა. რეგიონების მასწავლებლებს არ აქვთ საშუალება გაიღრმავონ ცოდნა და აიმაღლონ კვალიფიკაცია, თბილისში დაესწრონ ტრენინგებს, მიიღონ ინფორმაცია სასწავლო გეგმის სწორად განხორციელების შესახებ უშუალოდ კომპეტენტური პირებისგან. ჩემი აზრით, ტრენერები თავად უნდა ჩავიდნენ რეგიონებში, რაც ბევრად უფრო მარტივია და ადგილზე გაითვალისწინონ საჭიროებები. მიუხედავად იმისა, რომ ახალი სასწავლო გეგმა მომწონს, თუკი არ არსებობს კადრები, ვინც ამ გეგმას შესაბამისად განახორციელებს, მაშინ რა მნიშვნელობა აქვს გეგმა საერთოდ იარსებებს თუ არა. რამდენად ეფექტურიც არ უნდა იყოს თანამედროვე სასწავლო მეთოდები, თუ მასწავლებელმა არ იცის, როგორ გამოიყენოს ისინი, რაზე გააკეთოს მთავარი აქცენტები და საერთოდ, რა მიზანს ემსახურება მისი შრომა, მაშინ ყველაფერი ძნელდება.
იმისთვის, რომ რაღაც გააუმჯობესო, კარგად უნდა ერკვეოდე პრობლემაში
სასწავლო გეგმას ყველა რეგიონს ცალ-ცალკე ვერ მოარგებ, მაგრამ განხორციელების სტრატეგია შესაძლებელია, ყველა რეგიონში სხვადასხვა იყოს, მათი პრობლემების გათვალისწინებით. ვფიქრობ, იმისთვის, რომ რაღაც გააუმჯობესო, ჯერ ძალიან კარგად უნდა ერკვეოდე პრობლემაში. ყველა კუთხეს საკუთარი თავისებურებები აქვს. მაგალითად, ხევსურეთში ყველა ბიჭს ჯარში წასვლა უნდა, ამას ვერ გავიგებდი, იქ რომ არ მეცხოვრა. ამ ინფორმაციიდან გამომდინარე, მეგობრებმა გადავწყვიტეთ, კანფეტების გაგზავნის მაგიერ, ხშირად ჩავიყვანოთ იქ სხვადასხვა პროფესიის წარმატებული ადამიანები, რათა ბავშვებს წარმოდგენა ჰქონდეთ სხვადასხვა სფეროზე. ეს საჭიროებების სწორად განსაზღვრაა იმისთვის, რომ ენერგია, რესურსი და დრო მიზნობრივად დაიხარჯოს.
ამ ყველაფრის გათვალისწინებით, ვფიქრობ, მთელი აქცენტი მასწავლებლების პროფესიული უნარ-ჩვევების განვითარებაზე უნდა გაკეთდეს; ძალიან დიდი დრო უნდა დაეთმოს მასწავლებლებში მრავალფეროვანი აზროვნების ხელშეწყობას ახალი და საინტერესო მეთოდების შემუშავებისთვის. უნდა გამახვილდეს ყურადღება ბავშვის პიროვნული ჩამოყალიბების ხელშეწყობაზე. ჩემი წარმოდგენით, მასწავლებლის მთავარი დანიშნულებაა ხელი შეუწყოს ბავშვის, როგორც პიროვნების სრულფასოვან ჩამოყალიბებას; ყველაფერი, რასაც ის ბავშვს სკოლაში ასწავლის, სამყაროს აღქმას და ამ სამყაროში მის სრულფასოვან ადამიანად ჩამოყალიბებას უკავშირდება.
მაგალითად, მე მჯერა, რომ თუ ბუნების მასწავლებელი სწორად აუხსნის ბავშვს ბუნებრივი გარემოს მნიშვნელობას, ის არასოდეს დაანაგვიანებს ბუნებას, რადგან ეცოდინება მისი ქმედების ყველა მოსალოდნელი შედეგი — ეს არის ცოდნა. არავისთვის არ არის ახალი, რომ გიყვარს ის, რაც კარგად იცი და კარგად იცი ის, რაც კარგი მეთოდით, საფუძვლიანად გასწავლეს.
არის სიტყვები, რომლებიც აღარ გამოდგება, თუმცა არც არასოდეს ჰქონია შედეგი
ჩემმა გამოცდილებამ მიმახვედრა, რომ მთავარია არა ის, თუ რა წერია წიგნში, არამედ ის, თუ როგორ მიაწოდო ბავშვს ეს ყველაფერი ისე, რომ დააინტერესო, გააოცო, საკუთარი თვალით აჩვენო და ყოველდღიურობაში აგრძნობინო. არის ვალდებულებები, რომლებიც მეც მეზარება, თუმცა მაინც ვაკეთებ, იმიტომ რომ გააზრებული მაქვს მისი საჭიროება; რატომ გვიკვირს რომ ბავშვი ზარმაცობს — მან არ იცის რაში სჭირდება ეს ყველაფერი, ახალგამოჩეკილი ბარტყივითაა და თუნდაც ავუხსნათ განათლების მნიშვნელობა, ვერ გაიგებს, მას ეს არ აინტერესებს. საჭიროა, რომ სწავლა მის ცხოვრებაში თამაშის მსგავს, სასიამოვნო პროცესად ვაქციოთ, რომელიც ბუნებრივად, დისკომფორტის გარეშე მისი ყოველდღიურობის შემადგენელი ნაწილი იქნება. ისევე, როგორც თამაშის დროს არ უჩნდება კითხვა, რატომ თამაშობს, სწავლაც ბუნებრივ, ორგანულ მოვლენად უნდა ვუქციოთ და არა რაღაც ბუნდოვანი დანიშნულების მქონე უსიამოვნო პროცესად. „იმეცადინე!“ და „ნუ ზარმაცობ!“ — არის სიტყვები, რომლებიც აღარ გამოდგება, თუმცა არც არასოდეს ჰქონია შედეგი. მასწავლებელმა რომ საკუთარ თავს მოუწოდოს იმ სიხშირით, რა სიხშირითაც მოსწავლეებს მოუწოდებს, შედეგი ნამდვილად ბევრად უკეთესი იქნება.
ჩემი აზრით, არ არსებობს ცუდი და კარგი საგნები, როგორც ამას ბავშვები უდგებიან, არსებობენ ცუდი და კარგი სპეციალისტები.
ცუდია, როდესაც ბავშვი გრძნობს მასწავლებლის ზერელე დამოკიდებულებას. წარმოუდგენელია მოსწავლე დააინტერესო იმით, რაც შენ თვითონაც არ გაინტერესებს და არ იცი, მით უმეტეს, რომ ბავშვები ყოველთვის მძაფრად გრძნობენ ამ ყველაფერს და მათი მოქცევაც გაკვეთილზე აქედან გამომდინარეობს.
შენ შეგიძლია გააოცო იმით, რასაც ასწავლი...
დღემდე კარგად არ ვიცი სასკოლო ჟურნალის შევსება, რადგან მთელ აქცენტს იმაზე ვაკეთებდი, რომ შენს წინაშე არიან პატარა ადამიანები, რომლებისთვისაც ეს სამყარო ჯერ კიდევ უცხოა და მათი ოჯახებით შემოიფარგლება; შენ შეგიძლია გააოცო იმით, რასაც ასწავლი ამ სამყაროს შესახებ, დაანახო მისი უსაზღვრობა და მრავალფეროვნება. ჩემი აზრით, ზოგადი განათლება ეს არის და არა სწავლების დამკვიდრებული ფორმა, რომლის შედეგადაც ვიღებთ სკოლადამთავრებულ, სრულიად დაბნეულ მოზარდს, რომელიც ინტუიციით გრძნობს, რომ რაღაც სერიოზული იწყება, თუმცა ამისთვის მზად არ არის და ითრგუნება. მან არ იცის, რა უნდა იმიტომ, რომ არაფრის შესახებ არ აქვს კარგი, საბაზისო ცოდნა და გამოკვეთილი ინტერესები. მასწავლებლის მიერ არასწორად დაგეგმილი სასწავლო პროცესის დამსახურებაა ის, რომ მოსწავლე სხაპასხუპით გეტყვის რაიმე ფორმულას, თუმცა ვერ გეტყვის სად მდებარეობს საქართველო.
როგორი უნდა იყოს მასწავლებელი — პროფესიული განვითარება მანამდე შეიძლება, სანამ საერთოდ არსებობს ადამიანი
კარგი მასწავლებელი წარმომიდგენია, როგორც თავისუფალი და გაბედული ადამიანი, რომელსაც არ ეშინია შეცდომების აღიარების, უსაზღვროდ აქტიური და მოქნილია განსხვავებულ სიტუაციებში, ბევრს ფიქრობს თავის პროფესიაზე და არის მრავალფეროვანი, არ ეშინია თქვას არ ვიცი, როცა რაღაც არ იცის, არ ეშინია სიახლეების, როდესაც საქმე ბავშვის განვითარებას ეხება, რადგან მან იცის, რომ სკოლაში პრიორიტეტი ბავშვია და მას ვერ განავითარებს ადამიანი, რომელიც შეზღუდულია სხვადასხვა შიშებით. საერთოდ, საქართველოში ძალიან ცოტათი ვკმაყოფილდებით და ჩვენს წარმოდგენაში სწავლა დიპლომის აღების შემდეგ მთავრდება, მაშინ, როცა პროფესიული განვითარება მანამდე შეიძლება, სანამ საერთოდ არსებობს ადამიანი.
მახსენდება ერთკვირიანი ტრენინგი მცხეთაში, 2012 წელს, რომელიც ეხებოდა სამოქალაქო აქტივობის დანერგვას მოსწავლეებში. 23-კაციან ჯგუფს, რომელიც მცხეთა-მთიანეთის სოფლების მასწავლებლებისგან შედგებოდა, ყოველდღე აკლდებოდა ადამიანები... როდესაც ტრენერმა დაფაზე დაწერა სიტყვა „განათლება“ და გვთხოვა მოკლე დროში ჩამოგვეთვალა ყველაფერი, რაც ამ სიტყვასთან ასოცირდება, ვიგრძენი, რომ რამდენიმე მასწავლებელმა ეს შეურაცხყოფად მიიღო. მათი თქმით, როდესაც ორმოცდაათი წელი სკოლაში გაქვს გატარებული და დამსახურებულ პედაგოგად ითვლები, მსგავსი კურსები საჭირო არ არის. ეს არასწორი და არაპროგრესული დამოკიდებულებაა.
არ ვფიქრობ, რომ კარგი მასწავლებელი ვიყავი, ორ წელში ამას ვერც შევძლებდი, უბრალოდ, ზუსტად მივხვდი, რას ნიშნავს იყო კარგი მასწავლებელი.
აქტივობები
სკოლაში განხორციელებულ შემეცნებით აქტივობებს შორის იყო: „ვეფხისტყაოსნის“, რევაზ ინანიშვილის და სხვა ავტორების მოთხრობების ილუსტრირება და გამოფენა, კლასიკური მუსიკის საღამო თბილისელი პატარა მუსიკოსების მონაწილეობით, ბიბლიოთეკის გამდიდრების აქცია, ჩემი მეგობრების მიერ ჩატარებული ღონისძიებები, რომლებიც ეხებოდა ისეთ თემებს, როგორებიცაა: ინტერნეტის მნიშვნელობა, სოფლისა და ქალაქის ცხოვრება, მსოფლიოს ღირსშესანიშნაობები, თეატრი და ა.შ.
***
კადრს მიღმა
შუქიას ჩანაწერებიდან
„მეგობრებო, დამეხმარეთ, საახალწლო ზეიმისთვის მჭირდება ფორმები, ცხოველების, ფერიების ან რისიც გაქვთ, ერთი მაინც გექნებათ. ჩვენს პატარა ხევსურებს უნდა მოვუწყო ძალიან, ძალიან მაგარი ზეიმი“.
2012 წლის 29 ნოემბერი
„გუშინ რუსუდანი და მე ვოცნებობდით თოვლზე, მერე ამინდის პროგნოზი ვნახეთ და ბარისახოში დილის 4 საათზე თოვლი ეწერა, გავაღეთ ფანჯარა, უცნაურად თბილოდა, ცაზე ვარსკვლავები აღარ იყო და ეშმაკურად ჩავიცინეთ. დილით რუსუდანმა ყვირილით გამომაღვიძა, გავიხედეთ და თეთრი იყო მთები. არაფერი არ არის ახლა ჩემთვის ამაზე ლამაზი“.
2013 წლის 8 დეკემბერი
|