2014-12-04
ინოვაცია ყველა ბავშვისთვის - ხელახლა წარმოვიდგინოთ მომავალი
ლალი ჯელაძე
ბავშვის უფლებათა კონვენციის 25-ე წლისთავზე მსოფლიოს ბავშვთა მდგომარეობის შესახებ წარმოდგენილი ანგარიში ადგენს გეგმას ცვლილებებისთვის.
„სასწრაფო მოქმედებაა საჭირო, რომ მილიონობით ბავშვი არ დარჩეს ინოვაციებით მოტანილი სარგებლის მიღმა“ — აღნიშნავს გაეროს ბავშვთა ფონდი (იუნისეფი) ბავშვის უფლებათა კონვენციის 25-ე წლისთავზე გამოქვეყნებულ ახალ ანგარიშში. ბავშვთა ფონდის თანახმად, კავშირებსა და თანამშრომლობას შეუძლია ახალი, გლობალური ქსელების სტიმულირება, რათა არსებული ინოვაციები ყველა ბავშვამდე მივიდეს.
ანგარიშში მსოფლიოს ბავშვთა მდგომარეობის შესახებ იუნისეფი მოუწოდებს მთავრობებს, განვითარების სფეროში მოღვაწე პროფესიონალებს, ბიზნესმენებს, ადამიანის უფლებათა აქტივისტებს და თემებს, რომ ერთად იმუშაონ ახალი იდეებისთვის ბავშვების წინაშე მდგარი ყველაზე მწვავე პრობლემების გადასაჭრელად და ახალი გზების გამოსაძებნად, რომ საუკეთესო და პერსპექტიული ადგილობრივი ინოვაციები უფრო მასშტაბური გახდეს — „ხელახლა წარმოვიდგინოთ მომავალი: ინოვაცია ყველა ბავშვისთვის.“
ანგარიშში მრავალი წყაროდანაა შეკრებილი უახლესი ინოვაციები. ეს ერთგვარი ინტერაქტიული პლატფორმაა, რომელიც ასახავს ინოვაციების „რუკას“ სხვადასხვა ქვეყანაში, მსოფლიოს მასშტაბით, და მოუწოდებს ნოვატორებს, „ამ რუკაზე“ საკუთარი იდეები დაიტანონ.
„უთანასწორობა ისეთივე ასაკოვანია, როგორც კაცობრიობა, მაგრამ ასევეა ინოვაციაც და ამ უკანასკნელს კაცობრიობისათვის ყოველთვის პროგრესი მოაქვს, — ამბობს იუნისეფის აღმასრულებელი დირექტორი ანტონი ლეიკი — სულ უფრო და უფრო ურთიერთდაკავშირებულ სამყაროში ადგილობრივ ინოვაციებს შეიძლება გლობალური გავლენა ჰქონდეთ და ყველა ქვეყანაში მოუტანონ სარგებელი ბავშვებს, რომლებიც ჯერ კიდევ ყოველდღიურად განიცდიან უთანასწორობას და უსამართლობას. იმისათვის, რომ ინოვაციამ ყველა ბავშვს მოუტანოს სარგებელი, ჩვენ კიდევ უფრო ინოვაციურები უნდა ვიყოთ — გადავსინჯოთ მეთოდი, რომლითაც ხელს ვუწყობთ და სტიმულს ვაძლევთ ახალ იდეებს ჩვენი უძველესი პრობლემების გადასაჭრელად. ყველაზე რთული გამოწვევების საუკეთესო პასუხი მხოლოდ ზემოდან მიღებული მითითებებით ან უშუალოდ ქვედა დონეებიდან არ მოვა, არც ქვეყნების ერთი ჯგუფიდან მეორე ჯგუფთან. საუკეთესო გზა გამოჩნდება პრობლემების გადასაჭრელად შექმნილი ახალი ქსელებიდან და ინოვაციებზე მომუშავე საზოგადოებიდან, რომლებიც საზღვრებს მიღმა გადიან და აღწევენ სხვადასხვა სექტორში, რათა მისწვდნენ ყველაზე რთულად მისაღწევს. ეს პასუხები თავად ახალგაზრდებისაგან, მოზარდებისა და ბავშვებისგან მოვა.“
გაეროს გენერალურმა ასამბლეამ ბავშვის უფლებათა კონვენცია 1989 წელს მიიღო. მას შემდეგ უდიდესი პროგრესია მიღწეული ბავშვის უფლებათა გაუმჯობესების მხრივ — უზარმაზარი კლებაა ხუთ წლამდე ასაკის ბავშვთა სიკვდილიანობის მაჩვენებელში და გაიზარდა წვდომა განათლებასა და სუფთა წყალზე. თუმცა, ყოველდღიურად ირღვევა მილიონობით ბავშვის უფლება. ამავე დროს, მსოფლიოს უღარიბეს ბავშვთა 20 პროცენტი, უმდიდრესი 20 პროცენტისგან განსხვავებით, ორჯერ მეტი ალბათობით, ვერ მიაღწევს დაბადების მეხუთე წელს. ყველაზე ნაკლებად განვითარებულ ქვეყნებში თითქმის ყოველი მეოთხე ბავშვი ჩაბმულია ბავშვთა შრომაში და მილიონობით ბავშვი რეგულარულად განიცდის დისკრიმინაციას, ფიზიკურ და სექსუალურ ძალადობას, შეურაცხყოფასა და უგულებელყოფას.
იუნისეფის ამ მნიშვნელოვანი ანგარიშის უახლესი გამოცემა აცხადებს, რომ ისეთმა ინოვაციებმა, როგორიც იყო ორალური რეჰიდრატაციული მარილები ან მზა სამკურნალო საკვები, ბოლო 25 წლის განმავლობაში, რადიკალური ცვლილებები მოიტანა მილიონობით ბავშვისთვის. ანგარიში, ასევე, მიიჩნევს რომ ძალიან მნიშვნელოვანია კიდევ მეტი ინოვაციური პროდუქტი, პროცესები და პარტნიორობა, რათა დაცული იყოს ყველაზე რთულად მისაწვდომი ბავშვების უფლებები. ციფრული ანგარიში მოიცავს მულტიმედიას და აქვს ინტერაქტიული შინაარსი, რომელიც მოუწოდებს მკითხველს, გაუზიაროს სხვებს საკუთარი იდეები და ინოვაციები. ანგარიში აშუქებს ისეთ მნიშვნელოვან ინოვაციებს, რომელთაც უკვე გააუმჯობესეს ცხოვრება, მსოფლიოს მასშტაბით, მრავალ ქვეყანაში. მათ შორისაა:
— სოლარული ყური — სმენის აპარატის, მსოფლიოში პირველი, განახლებადი ბატარეის დამტენი. შემუშავებულია იმ თემებისთვის, რომელთაც არ აქვთ რეგულარული წვდომა ელექტროენერგიაზე. შეიძლება დაიტენოს მზის ენერგიით, სახლის შუქზე ან მობილური ტელეფონის დამტენით (ტენდეკაი კაციგა, დეფტრონიკს, ბოცვანა/ზიმბაბვე);
—კვების მწვავე დეფიციტის/მალნუტრიციის თემზე დაფუძნებული მართვა (CMAM) — ზრუნვის ეს მოდელი სტაციონარული, სამკურნალო კვების ცენტრების ტრადიციული, ძვირადღირებული, დაბალი დაფარვის მოდელისკენ იხრება, რომელსაც დაწესებულებები მართავენ და სანაცვლოდ, ადამიანებს საკუთარ სახლში, ადგილობრივი კლინიკების დახმარებით და მზა სამკურნალო საკვების გამოყენებით, მკურნალობენ (სტივ კოლინზი, VALID Nutrition-ის თანადამფუძნებელი და დირექტორი);
— ებოლას კრიზისის პირობებში, ლიბერიელი ახალგაზრდების ჩაბმის საშუალება U-report-ის მეშვეობით, რაც მობილურ ტელეფონზე დაფუძნებულ სისტემას წარმოადგენს და ახალგაზრდებს ეხმარება, გაიგონ მათთვის ყველაზე მნიშვნელოვანი საკითხები (იუნისეფი, ლიბერია);
— „მოტივტივე“ სკოლები, რომლებიც მთელი წლის მანძილზე უზურნველყოფენ განათლების ხელმისაწვდომობას ბანგლადეშის წყალდიდობის რისკის ქვეშ მყოფ რეგიონებში მცხოვრები ბავშვებისათვის (მოჰამედ რეზვანი, არასამთავრობო ორგანიზაციის Shidhulai Swanirvar Sangstha დამაარსებელი და აღმასრულებელი დირექტორი);
— ვაიბრაზორი — ორი კოლუმბიელი მოზარდი გოგონას მიერ გამოგონილი მოწყობილობა, რომელიც ეხმარება სმენადაქვეითებულ ადამიანებს უსაფრთხო გადაადგილებაში გადატვირთულ ურბანულ რაიონებში (ისმარ კართაგენა, კატერინა ფერნანდესი);
— შარდზე მომუშავე გენერატორი (ნიგერია) — ოთხმა მოზარდმა გოგონამ იმ ადამიანთა დასახმარებლად შექმნა, ვისაც ნიგერიაში რეგულარულად არ მიუწვდება ხელი ელექტროენერგიაზე;
„ბევრი ახალგაზრდა გამომგონებელია მთელ მსოფლიოში — ყველაზე შორეულ კუთხეებშიც კი, ვინც ვალდებულებას იღებს შეცვალოს მსოფლიო ბავშვებისთვის“ — ამბობს ბისმან დეუ, 16 წლის ახალგაზრდა ჩანდიგარიდან, ინდოეთიდან, რომლის გამოგონებაა — ბრინჯის ნარჩენებისგან შექმნილი სამშენებლო მასალა.
„ყველა ქვეყანას განსხვავებული პრობლემები აქვს და ყველა ადამიანი თავისებურად აგვარებს ამ პრობლემებს — აღნიშნავს დეუ — ჩვენ უნდა ვისწავლოთ ერთმანეთის გამოცდილებიდან, გავერთიანდეთ, როგორც ინოვაციების გლობალური საზოგადოება და წარმოვშვათ იდეები, რომლებიც რეალურ ცვლილებას მოიტანს.“
იუნისეფმა ინოვაციებს, თავისი 190-ზე მეტი ქვეყნისგან შემდგარი ქსელით, პრიორიტეტი მიანიჭა და შექმნა მთავარი ელექტრონული გვერდები მსოფლიოს მასშტაბით, მათ შორის: ავღანეთში, ჩილეში, კოსოვოში, უგანდასა და ზამბიაში, რათა ხელი შეუწყოს აზროვნების, მუშაობისა და პარტნიორებთან თანამშრომლობის ახალ სტილს და წარმოაჩინოს ადგილობრივი ტალანტები.
***
„აქტიური საუბრების“ ფარგლებში, რომელიც მსოფლიო მასშტაბით დაგეგმილი ღონისძიებების ნაწილი იყო და მიზნად ისახავდა საინტერესო და ინოვაციური იდეების შეკრებას შეზღუდული შესაძლებლობების მქონე ბავშვების უფლებების დასაცავად, „პირველი ნაბიჯი საქართველოს“ წარმომადგენელმა, გიორგი დემეტრაშვილმა ძალიან საინტერესო და სახალისო ინოვაცია შესთავაზა საზოგადოებას — „სათამაშოები განვითარებისთვის“: „სათამაშო ინდუსტრიის მესვეურები დიდი ხანია მიხვდნენ, როდესაც ბავშვი თამაშში წარმატებას აღწევს, მეტი და მეტი თამაში უნდება. ამიტომაა გაჯეტების ბიზნესი წარმატებული, განათლების ინდუსტრიაში კი ჯერჯერობით ვერ მივმხვდარვართ, რომ, რაც უფრო წარმატებულია ბავშვი, მით უფრო ნაყოფიერად სწავლობს. ამიტომ „გადაბარგდნენ“ ბავშვები თამაშის სამყაროში. ასე რომ არ მოხდეს, სახლშიც უნდა ვიპოვოთ ადგილები, სადაც ჩვენც და ბავშვებიც წარმატებულები ვიქნებით. უმთავრესი ამოსავალი არის ის, თუ რა მოსწონს მას, რა ინტერესები აქვს. ამის შემდეგ ნელ-ნელა უნდა დავიწყოთ ფიქრი იმაზე, როგორ შევუწყოთ ხელი ბავშვის ამ ინტერესების ძიება-განვითარებას. არ დაუმალოთ მათ ნივთები, რომლითაც თამაშობენ, თუნდაც სამზარეულოს ნივთები. მოდი, ხელი შეუწყვეთ იმას, რომ ბავშვებმა თვითონ აღმოაჩინონ სათამაშოები, გიკარნახონ, რა არის მათთვის საინტერესო და იქ იყავით იმ მომენტში, იმ აღმოჩენის, სიამოვნების პროცესში და მასთან ერთად გაიზიარეთ ეს. ასე ძალიან ბევრ სათამაშოს აღმოაჩენთ. შეიძლება ბავშვმა ქაოსი შექმნას იმ ნივთებით, რომლითაც თამაშობს, მაგრამ არ შეშინდეთ, ეს ქაოსი აუცილებლად დალაგდება და, რაც მთავარია, ქაოსი ძალიან ბევრ დადებით ემოციას მისცემს მას. მეტიც, ეს ბედნიერების განცდას მოუტანს ბავშვებს. შეიძლება ბევრი ძვირადღირებული სათამაშოც კი უყიდოთ ბავშვებს, მაგრამ ამით ვერ დააინტერესოთ, მას საკუთარი გზა და ხედვა აქვს, როგორ გაერთოს. ძალიან მნიშვნელოვანია მიყვეთ მას — თამაშის მთავარი შედეგი ხომ ის ემოციებია, რომელიც ბავშვსაც დადებითად მუხტავს და თქვენც.“
|
