2015-10-08
გვესაუბრება აკაკი წერეთლის
სახელმწიფო უნივერსიტეტის რექტორი
გიორგი ღავთაძე
— ბატონო გიორგი, რადგან უნივერსიტეტის ბიუჯეტს, ძირითადად, განსაზღვრავს სტუდენტების რაოდენობა, უმაღლესი სასწავლებელი დაინტერესებულია რაც შეიძლება მეტი სტუდენტი მიიღოს. ხომ არ ხდება ეს ხარისხის ხარჯზე? მოგწონთ თუ არა დაფინანსების არსებული სისტემა და რამდენად აკმაყოფილებს უნივერსიტეტის მოთხოვნებს განსაზღვრული ფინანსები. არსებობს თუ არა დაფინანსების სხვა გზა ან სხვა პრინციპი? თქვენთვის რომელი იქნებოდა სასურველი?
— მოწინავე ევროპული ქვეყნებისაგან განსხვავებით, საქართველოში უნივერსიტეტების შემოსავლის წყარო ნაკლებად დივერსიფიცირებულია. განსაკუთრებით ეს ითქმის რეგიონულ უნივერსიტეტებზე. შესაბამისად, უნივერსიტეტების ბიუჯეტების დამოკიდებულება სწავლის ქირიდან შემონატანებზე საკმაოდ მაღალია. ცხადია, აღნიშნული ვითარება განაპირობებს უმაღლესი სასწავლო დაწესებულებების დაინტერესებას სტუდენტთა რაოდენობის შემდგომი ზრდით. თუმცა, ვერ ვიტყვი, რომ ეს სწავლების ხარისხის ხარჯზე ხდება, ყოველ შემთხვევაში, ჩვენს უნივერსიტეტში. ამის თქმის უფლებას მაძლევს შემდეგი გარემოებები და ფაქტები, კერძოდ: მიუხედავად მაღალი მოთხოვნისა, აკადემიური უზრუნველყოფის შესაძლებლობების გათვალისწინებით, ჩვენ არ წავედით სტუდენტთა მისაღები კონტინგენტის მნიშვნელოვან ზრდაზე ისეთ მიმართულებებზე, როგორებიცაა: სამართალი, ბიზნესის ადმინისტრირება, ეკონომიკა, მედიცინა, სოციალური მეცნიერებები, ინგლისური ფილოლოგია და ა.შ. პირიქით, ამ უკანასკნელზე, შესაბამისი დეპარტამენტისა და ფაკულტეტის მოთხოვნის საფუძველზე, გავზარდეთ ეროვნული გამოცდების მინიმალური კომპეტენციის ზღვარი, რამაც კონტინგენტი შეამცირა, მაგრამ მნიშვნელოვნად გაზარდა ხარისხი. მომავალში ანალოგიური ნაბიჯების გადადგმას ვაპირებთ სხვა მიმართულებითაც.
აწსუ-მ, რომელსაც, დაახლოებით, 11 000 სტუდენტი ჰყავს, გაიარა განვითარების ის ეტაპი, როდესაც აქცენტი რაოდენობაზე კეთდებოდა. ჩვენი მთავარი სტრატეგიული ორიენტირი ხარისხის გაუმჯობესებაა, რასაც თანმიმდევრულად ვავითარებთ კიდეც. საქართველოში არსებული უმაღლესი განათლების დაფინანსების სისტემა, ალბათ, ბევრ ჩვენგანში აღძრავს მისი შემდგომი სრულყოფის აუცილებლობის განცდას. არ ვფიქრობ, რომ სრულად შესაცვლელია, მაგრამ გარკვეული კორექტივების შეტანა ვითარებას გააუმჯობესებს. ჩემი აზრით, დაფინანსების არსებულ სისტემას აქვს როგორც დადებითი, ისე უარყოფითი მხარეები.
დადებითი მხარეები — საგანმანათლებლო პროგრამების დაფინანსებამ გაზარდა უმაღლესი განათლების ხელმისაწვდომობა სხვადასხვა სოციალური ჯგუფისათვის; სახელმწიფო ხელს უწყობს პრიორიტეტული დარგების უზრუნველყოფას დეფიციტური კადრებით, რაც უნდა აბალანსებდეს შრომის ბაზარს; უნივერსიტეტებს უფლება აქვთ, დაფინანსებადი პროგრამებით მიღებული ფინანსური რესურსების ნაწილი მათთვის პრიორიტეტული სხვა პროგრამების განვითარებაზეც მიმართონ; გაუმჯობესდა უნივერსიტეტების ფინანსური სტაბილურობის მაჩვენებელი, რადგან სახელმწიფოსგან გარანტირებულად ღებულობენ ფინანსურ რესურსებს, იმ პირობებში, როდესაც სტუდენტებს სწავლის ქირის გადახდა უჭირთ და ა.შ.
უარყოფითი მხარეები — ხშირ შემთხვევაში, დაფინანსებად პროგრამებზე სტუდენტთა აკადემიური მოსწრება არ არის მაღალი, რის გამოც სახელმწიფო ვერ იღებს მის მიერ გაწეული ხარჯების ადეკვატურ აკადემიურ შედეგს; დაფინანსებადი პროგრამების გაჩენამ მნიშვნელოვნად დააზარალა არადაფინანსებადი პროგრამები, რადგან მათზე მოთხოვნა მკვეთრად შემცირდა; შემცირდა კონკურენცია როგორც უნივერსიტეტებს, ისე აკადემიურ პროგრამებს შორის, რადგან აბიტურიენტები ყურადღებას აქცევენ არა პროგრამის ხარისხსა და მოსალოდნელ შედეგებს, არამედ დაფინანსების არსებობას; უნივერსიტეტებმა მეტი ყურადღების მიქცევა დაიწყეს არა იმდენად პროგრამების ხარისხობრივი მაჩვენებლების გაუმჯობესება-განვითარებაზე, არამედ დაფინანსების მოპოვებაზე; არადაფინანსებად პროგრამებზე სტუდენტთა კონტინგენტის შემცირების კვალობაზე, რთული ვითარება იქმნება მათ მომსახურე პერსონალთან დაკავშირებით, რაც შეიძლება დამატებითი სოციალური პრობლემების წარმომქმნელი გახდეს და ა.შ.
შეიძლება ვისაუბროთ დაფინანსების სხვა მოდელის შემოტანაზეც, მაგრამ ეს ბევრად იქნება დამოკიდებული მთლიანად ქვეყნის ფინანსურ პოტენციალზე. მიუხედავად იმისა, დაფინანსების რომელ მოდელზე შევაჩერებთ ყურადღებას, ჩვენი აზრით, ის უნდა ითვალისწინებდეს რამდენიმე პრინციპულ საკითხს: იყოს ქვეყნის ფინანსური შესაძლებლობების ადეკვატური; ხელს უწყობდეს კონკურენციის ზრდას უნივერსიტეტებს შორის, ხოლო მათ შიგნით — პროგრამებს შორის; ხელს უწყობდეს განათლების ხელმისაწვდომობის შემდგომ ზრდას; ორიენტირებული იყოს ქვეყნისა და შრომის ბაზრის მოთხოვნებზე; უზრუნველყოფდეს სახელმწიფოსათვის მაღალკვალიფიციური კადრის მომზადებას; ზრდიდეს ახალგაზრდების მოტივაციას ამა თუ იმ პროფესიის ათვისებაში და ა.შ.
— აბიტურიენტების გარკვეულ ნაწილს, რომლებმაც მინიმალური ზღვარი გადალახეს, წელს უარი ეთქვათ უმაღლეს სასწავლებლებში დარჩენილ ვაკანტურ ადგილებზე. მისაღებია თუ არა თქვენთვის ეს გადაწყვეტილება და ზოგადად, რა აზრის ხართ მეორად ჩარიცხვებზე? გასულ წლებში გყავდათ თუ არა მეორადი ჩარიცხვით სტუდენტები და რამდენად კომფორტული იყო მათი ჩართვა სასწავლო პროცესში?
— პიროვნულად, მეორად ჩარიცხვებს არ ვუჭერ მხარს იმ მარტივი მიზეზის გამო, რომ აბიტურიენტებს მიცემული აქვთ შესაძლებლობა, გამოცდების შედეგების გაგების შემდეგაც კი შეცვალონ და დააზუსტონ საკუთარი არჩევანი. ამ შესაძლებლობის არგამოყენება მათივე მიზეზით შექმნილი პრობლემაა. საზოგადოების წევრებს არ უნდა ჰქონდეთ განცდა, რომ ყველაფერი მათ სურვილებს „მოერგება“. პირიქით, თითოეული ჩვენგანი უნდა მიეჩვიოს კანონმორჩილებას და ეს თვისება ჯერ კიდევ ბავშვობის ასაკიდან უნდა გამომუშავდეს პიროვნებაში. წინა წლებში ჩვენ გვყავდა სტუდენტები, რომლებიც მეორადი ჩარიცხვით ჩაირიცხნენ. ვერ ვიტყვი, რომ მათ ჩარიცხვამ სასწავლო პროცესი „დაანგრია“, თუმცა, გარკვეული უხერხულობები ნამდვილად შექმნა.
— გაქვთ თუ არა ურთიერთობა საზღვარგარეთის სასწავლო-სამეცნიერო კვლევით დაწესებულებებთან, რომელ უნივერსიტეტებთან გაქვთ გაცვლითი და ერთობლივი, სტუდენტური, სამაგისტრო თუ სადოქტორო პროგრამები?
— უკანასკნელი 4 წლის განმავლობაში საერთაშორისო კავშირები მკვეთრად გაიზარდა. უნივერსიტეტი ძალიან აქტიურადაა ჩართული ევროპულ პროექტებში. მათ შორის აღსანიშნავია პროგრამა „ჶRაZმჲS+“, რომლის ფარგლებში ჩვენი ათეულობით სტუდენტი სასწავლებლად წამყვან ევროპულ უნივერსიტეტებში მიდის. იმავე შესაძლებლობებს აძლევს აღნიშნული პროგრამა აკადემიურ თუ ადმინისტრაციულ პერსონალს, რომელსაც ასევე წარმატებით ვიყენებთ. უნივერსიტეტი არის პროგრამის „მevlana“ ერთ-ერთი დამფუძნებელი, რომლის ფარგლებში ჩვენი არაერთი სტუდენტი ერთვება გაცვლით პროგრამებში თურქულენოვან სივრცეში.
გვაქვს ორმხრივი ურთიერთობები ცალკეულ უნივერსიტეტებთან, რომლის ფარგლებში, ვახდენთ სტუდენტთა ურთიერთგაცვლას, მათ შორის აღვნიშნავდი შემდეგ უნივერსიტეტებს: მისური კოლუმბია და მისური როლა (აშშ), დასავლეთ უელსის უნივერსიტეტი (დიდი ბრიტანეთი), იენის უნივერსიტეტი (გერმანია), ვერსალის უნივერსიტეტი (საფრანგეთი), რიგის სახელმწიფო უნივერსიტეტი (ლატვია) და ა.შ. ჩვენმა უნივერსიტეტმა, საქართველოს სახელმწიფო სამედიცინო უნივერსიტეტთან და საქართველოს ტექნიკურ უნივერსიტეტთან პარტნიორობით, „ტემპუსის“ პროექტის ფარგლებში, შექმნა ერთობლივი სამაგისტრო პროგრამა „ბიოსამედიცინო ინჟინერია“. ეს ძალიან საინტერესო პრეცედენტია საქართველოს საგანმანათლებლო სივრცეში და ვფიქრობთ, პროექტი წარმატებული იქნება.
ამჟამად, როგორც მოგეხსენებათ, მუშავდება საკანონმდებლო ცვლილებები, რომლებიც მოახდენენ ერთობლივი პროგრამების განვითარებისათვის სამართლებრივი ბაზის შექმნას, რის შემდეგაც, აწსუ გაცილებით აქტიური გახდება ამ მიმართულებით. უკვე არსებობს პროექტები, რომლებიც მოკლევადიან პერსპექტივაში გააქტიურდება.
— დღეისათვის ახალგაზრდების დასაქმება ერთ-ერთი ყველაზე დიდი პრობლემაა. ხომ არ აქვს უნივერსიტეტს რაიმე პროგრამა ამ მიმართულებით საკუთარი კურსდამთავრებულებისათვის?
— დასაქმების პრობლემა ძალიან აქტუალურია მთელი ქვეყნის მასშტაბით და არა მარტო ახალგაზრდებისათვის, განსაკუთრებით რეგიონებში. უნივერსიტეტის ზრუნვა საკუთარი კურსდამთავრებულებისა თუ სტუდენტების დასაქმების ხელშეწყობისათვის რამდენიმე მიმართულებას აერთიანებს, მათ შორის: სულ უფრო მეტად ინერგება და პოპულარული ხდება ელექტრონული სწავლების ფორმა, რომელიც ხელს უწყობს დასაქმებულ სტუდენტებს, არ ჩამორჩნენ სასწავლო პროცესს; პოტენციური დამსაქმებლები ჩართულნი არიან აკადემიური თუ პროფესიული პროგრამების შემუშავება-განვითარებაში, რაც ზრდის მათი კურსდამთავრებულების დასაქმებით ორგანიზაციების დაინტერესებას; ეწყობა შეხვედრები, ურთიერთობის დამყარება დამსაქმებლებსა და სტუდენტებს შორის; სხვადასხვა ბიზნესები, სამთავრობო თუ არასამთავრობო ორგანიზაციები ხშირად მოგვმართავენ რეკომენდაციებისათვის, რის შედეგად ხდება ჩვენი სტუდენტებისა თუ კურსდამთავრებულების დასაქმების ხელშეწყობა; უნივერსიტეტი მონაწილეობს სხვადასხვა დასაქმების ფორუმში და ა.შ.
— ხშირად სტუდენტები გამოთქვამენ პრეტენზიას საჭირო სახელმძღვანელოების ქართულ ენაზე არარსებობის გამო. არის თუ არა თქვენთან ეს პრობლემა და თუ ასეა, როგორ აგვარებთ?
— სტუდენტების საჭირო სახელმძღვანელოებით აღჭურვა და ელექტრონულ ბაზებზე მათი თავისუფალი წვდომის პირობების შექმნა, ჩვენი ერთ-ერთი ყველაზე დიდი საზრუნავია. ამიტომ, უნივერსიტეტის ბიბლიოთეკაში დაინერგა არაერთი სიახლე, რომელიც ამ საკითხის მოგვარებას უწყობს ხელს. კერძოდ: 2010 წელთან შედარებით, ფაქტობრივად, გახუთმაგდა წიგნებისა და პერიოდიკის შესაძენად გამოყოფილი თანხა და ყოველწლიურად, დაახლოებით, 150 000 ლარს ვხარჯავთ ახალი წიგნებისა და პერიოდიკის შესაძენად. უნივერსიტეტის ბიბლიოთეკა გაწევრიანდა საქართველოს საბიბლიოთეკო ასოციაციაში, რომელიც ყოველწლიურად გვთავაზობს შემდეგ ელექტრონულ ბაზებს:
ებსკო ჰოსტი (EBSCO Host)
კემბრიჯის უნივერსიტეტის ჟურნალები (Cambridge University Journals)
სამეფო საზოგადოების ჟურნალების კოლექცია (Royal Society Collection)
საქართველოს განათლებისა და მეცნიერების სამინისტროს მხარდაჭერით, ჩვენთვის ხელმისაწვდომი გახდა ელსევიერის ფონდიც.
ბიბლიოთეკაში, 2011 წლიდან, მუშაობს ინტეგრირებული საბიბლიოთეკო კატალოგის სისტემა (ჴჵაC), რომელშიც დღეისათვის შეყვანილია ჩვენი წიგნადი ფონდის 5000-ზე მეტი ერთეული. კატალოგთან ინტეგრირებულია გoogleბooks საძიებო სისტემა და გუტენბერგის ბაზა (მოიცავს 40 000 ერთეულს). ხელშეკრულების საფუძველზე, 2012 წლის ოქტომბრიდან, ჩაირთო ინტეგრირებული საბიბლიოთეკო სისტემის ცირკულარის სერვისი (ცირკულაციის მოდული მომხმარებლების მიერ წიგნების მიმოქცევის პროცესის სრულ მენეჯმენტს ასრულებს). იმავე ხელშეკრულების ფარგლებში, გადამზადდნენ თანამშრომლები. ბიბლიოთეკის სამკითხველო დარბაზში (პირველი კორპუსი) არსებულ კომპიუტერებში განთავსდა ელექტრონული წიგნები.
სამკითხველო დარბაზები აღიჭურვა კომპიუტერებით, ასლ-გადამღები და ამოსაბეჭდი აპარატებით; მომზადდა ახალი საბიბლიოთეკო კორპუსის პროექტი, დაახლოებით 2,5 მლნ. ლარის ღირებულების, რომლის 20%-ს უნივერსიტეტი დაფარავს, დაახლოებით ამდენივეს — ქუთაისის მუნიციპალიტეტის ხელმძღვანელობა, ხოლო დანარჩენი ცენტრალური ბიუჯეტიდან დაიფარება. პროექტმა პირველადი განხილვა წარმატებით გაიარა და იმედი გვაქვს, მისი რეალიზება მიმდინარე წლიდან დაიწყება.
აღსანიშნავია ისიც, რომ უნივერსიტეტის აკადემიური პერსონალის მიერ იქმნება არაერთი სახელმძღვანელო, დამხმარე სახელმძღვანელო, სალექციო კურსი და ა.შ., რომლებიც თავისუფლად ხელმისაწვდომია ჩვენი სტუდენტებისათვის.
— რას გვეტყვით სტუდენტური თვითმმართველობის შესახებ, აფინანსებს თუ არა უნივერსიტეტი მის საქმიანობას?
— საქართველოს კანონმდებლობის მიხედვით, უნივერსიტეტის ადმინისტრაციას არა აქვს უფლება ჩაერიოს სტუდენტური თვითმმართველობის საქმიანობაში, მ.შ. ფინანსურ საკითხებში. შესაბამისად, ჩვენ მათ საქმიანობას არ ვაფინანსებთ.
თუმცა, იმავე კანონმდებლობის მიხედვით, სტუდენტური თვითმმართველობის ბიუჯეტი შეიძლება შეადგენდეს უნივერსიტეტის ბიუჯეტის არა უმეტეს 1%-ს. აქედან გამომდინარე, აწსუ-ს სტუდენტურ თვითმმართველობას საკმაოდ დიდი ბიუჯეტი აქვს.
გამომდინარე იქიდან, რომ აწსუ-ს სტუდენტური თვითმმართველობა ძალიან აქტიური და მოტივირებულია, საკუთარი ბიუჯეტის ფარგლებში აფინანსებს არაერთ სამეცნიერო-ინტელექტუალურ, სპორტულ, კულტურულ, შემეცნებით, გასართობ, სოციალური დახმარების და ა.შ. პროგრამებსა თუ ღონისძიებებს. თვითმმართველობა სტუდენტებთან, სტუდენტურ ჯგუფებთან თუ ორგანიზაციებთან საკუთარ ბიუჯეტს ათანხმებს დაგეგმვის ეტაპზე და, ფინანსური წლის ბოლოს, აბარებს ანგარიშს ბიუჯეტის ხარჯებთან და გაწეულ მუშაობასთან დაკავშირებით.
— გვიამბეთ საუნივერსიტეტო ფონდის საქმიანობის შესახებ, ასეთის არსებობის შემთხვევაში (წარმატებული სტუდენტების წახალისება, სოციალურად დაუცველთა დაფინანსება და ა.შ.).
— აწსუ-ს სტუდენტებისათვის ხელმისაწვდომია არაერთი სასტიპენდიო პროგრამა, კერძოდ: სახელმწიფო სტიპენდია, სახელობითი სტიპენდია (კერძო დონორების ინიცირებით), საუნივერსიტეტო სტიპენდია. უნივერსიტეტში საკმაოდ წარმატებით მუშაობს სტუდენტური დასაქმების პროგრამა, რომლის ფარგლებში ხელს ვუწყობთ განსაკუთრებით შეჭირვებულ მდგომარეობაში მყოფი სტუდენტების დასაქმებას აწსუ-ს სტუდენტური სერვისების ოფისებში, ბიბლიოთეკაში და ა.შ. უკვე ტრადიციად ყალიბდება სტუდენტების სტაჟიორებად აყვანა სხვადასხვა საუნივერსიტეტო სამსახურების მიერ, მათი მომავალი დასაქმების პერსპექტივით.
2011 წლიდან, უნივერსიტეტში, ავამოქმედეთ სპეციალური პროგრამა, რომლის ფარგლებში უნივერსიტეტი ფინანსური ვალდებულების დაფარვაში ეხმარება შემდეგი კატეგორიის სტუდენტებს: ლტოლვილები, უდედმამოები, სოციალურად დაუცველები, სტუდენტური ოჯახები, სტუდენტები სამი და მეტი შვილით, მრავალშვილიანი ოჯახის წევრები, განსაკუთრებული სამედიცინო დახმარების საჭიროების მქონენი და ა.შ. ყოველსემესტრულად, უნივერსიტეტისა და სტუდენტური თვითმმართველობის ბიუჯეტიდან, აღნიშნული მიზნით, დაახლოებით, 40 000 ლარამდე იხარჯება.
მოამზადა მაკა ყიფიანმა
|