2015-10-15 დაგვიანებული „პირველი სექტემბერი“ ლალი ჯელაძე
ჩემი პირველი „პირველი სექტემბერი“ იმით დაიწყო, რომ სკოლაში არ მიმიღეს. მიზეზი ის გახდა, რომ ჯერ 7 წლის არ ვიყავი, ნოემბერში ვხდებოდი, არადა ფორმაც მქონდა და ჩანთაც, საპირველსექტემბროდ ლექსიც ვიცოდი, წერაც, კითხვაც და ანგარიშიც... დედაც იმავე სკოლაში მუშაობდა პედაგოგად, მაგრამ მაინც არაფერმა გაჭრა. ჩემი დაჟინებული თხოვნით, პირველ სექტემბერს, ფორმაში გამოწყობილი, სკოლაში წამიყვანეს — ომახიანად ვთქვი ლექსი ნამდვილ პირველკლასელებთან, წიგნებით ჩანთა გავივსე და შევუდექი ვითომ პირველკლასელობას. ჩემი „კლასელი“ ჩემი ძმა იყო და ასე ვისწავლე, მასთან ერთად, ერთი წელი არაფორმალურად. შემდეგი წელი კი ჩემთვის მეორე, ანუ ნამდვილი პირველი სექტემბერი იყო, რომელიც არც თუ ისე საინტერესო აღმოჩნდა... ამ ამბავმა წლევანდელი პირველკლასელობის მსურველი ბავშვები გამახსენა, რომლებსაც 14 სექტემბრამდე 6 წელი არ უსრულდებოდათ და სკოლაში არ მიიღეს. მეც ორი თვის გამო მომიწია ლოდინი, უბრალოდ, განსხვავება ჩემსა და ამ ბავშვებს შორის ის არის, რომ მე საბჭოთა სკოლის მოსწავლე ვიყავი და თან, მათგან განსხვავებით, ალტერნატივაც არაფერი მქონდა.
ეს წერილი იმ გულგატეხილ მშობლებს მივუძღვენი, რომელთა შვილები წელს პირველკლასელები იმის გამო ვერ გახდნენ, რომ 14 სექტემბრამდე ვერ მოასწრეს 6 წლის გამხდარიყვნენ. ამის გამო მშობლებმა ბევრი იღელვეს, უკმაყოფილებაც გამოხატეს სამინისტროს მიმართ, თხოვნითაც მიმართეს მინისტრს, რომ გადაწყვეტილება შეეცვალა და სკოლაში მიეღოთ ის ბავშვები, რომლებსაც 2015 წლის ბოლომდე შეუსრულდებოდათ 6 წელი, ბოლოს იმასაც კი ითხოვდნენ, ის ბავშვები მაინც მიეღოთ სკოლაში, რომლებიც სექტემბრის ბოლომდე ხდებოდნენ 6 წლის. მაგრამ სამინისტრომ, ექსპერტებისა და ფსიქოლოგების არგუმენტების მოშველიებით, განმარტა, რომ 6 წლის თუ არ გახდა ბავშვი, ის სკოლისთვის მზად არ არის, თუნდაც ერთი თვე, სასკოლო მზაობისთვის მნიშვნელოვანია. მოკლედ, საკითხი ასე გადაწყდა და ალტერნატივად სამინისტრომ სკოლის გარეთ დარჩენილ, საბავშვო ბაღისთვის უკვე „მოწიფულ“, პატარებს სასკოლო მზაობის პროგრამის გავლა შესთავაზა.
სასკოლო მზაობის პროგრამა ჲნჳCჶფ-ის დახმარებით შემუშავდა და მორგებულია საბავშვო ბაღის მოსწავლე 5-6 წლის ბავშვებზე. პროგრამა საშუალებას მისცემს მათ განივითარონ უნარები, რომლებიც სკოლაში წარმატების მიღწევაში დაეხმარება. ექვს წლამდე ასაკის ბავშვები ყველაზე უკეთ სწავლობენ ისეთ გარემოში, სადაც წახალისებულია თამაში. სკოლისთვის მზაობის პროგრამის მთავარ არსს სწორედ თამაშით სწავლება, ბავშვისადმი ინდივიდუალური მიდგომა და სააზროვნო უნარების უკეთ ჩამოყალიბება წარმოადგენს. პროგრამა, ასევე, ხელს უწყობს სოციალურ-ემოციური და კრიტიკული აზროვნების უნარების განვითარებას, რაც ბავშვებს დაეხმარება გაუმკლავდნენ სირთულეებს სკოლაში, სადაც სასწავლო პროცესი უფრო მეტად სტრუქტურიზებულია.
ალტერნატივა, თავისთავად, ძალიან სერიოზულ და საჭირო მიდგომას გულისხმობს, ამ ასაკის ბავშვებისთვის. ფსიქოლოგი ქეთი მაყაშვილი ამ ასაკს თინეიჯერების ასაკზე არანაკლებ კრიტიკულ პერიოდად მიიჩნევს: „ფსიქოლოგები ადამიანის ცხოვრებაში კრიტიკულ პერიოდებს გამოყოფენ. თინეიჯერობის პერიოდი რომ კრიტიკულია, ყველამ კარგად ვიცით, მაგრამ სინამდვილეში არანაკლებ კრიტიკულია ეს პერიოდი. უბრალოდ, ბავშვი პატარაა და პრობლემები, რომლებიც წარმოიქმნება, უფრო ლავირებული შეიძლება იყოს, პატარებმა შეიძლება ისე ვერ გამოხატონ თავიანთი მდგომარეობა, რომ ამით ჩვენ პრობლემები შეგვიქმნან. თუმცა, ეს სულაც არ ნიშნავს იმას, რომ ისინი არ არის. ერთ-ერთი ძალიან ცნობილი ფსიქოლოგი ამბობს, რომ ეს არის ინიციატივის პერიოდი. ინიციატივა, თავისთავად, არაჩვეულებრივია და უკავშირდება იმას, რომ ამ დროს უნარების აფეთქება ხდება — მნიშვნელოვანია, ისინი სწორად მიმართო და კარგად დაალაგო ყველაფერი. იმისთვის, რომ მისი ასეთი აფეთქება სასარგებლოდ დაიხარჯოს, ვფიქრობ, უმთავრესი, ბავშვისადმი ფაქიზი მიდგომა და თანმიმდევრული ხელმძღვანელობაა. ამ აფეთქებაში კი ყველაზე მნიშვნელოვანი წარმოსახვაა, რომელიც, ერთი მხრივ, სრულად შლის თამაშის ფუნქციას. ბავშვებმა კარგად იციან, წარმოსახვით როგორ გაშალონ როლური თამაში, მართლაც რას არ თამაშობენ. მაგრამ, საქმე ის არის, რომ წარმოსახვა, სინამდვილეში, აზროვნების წინაპირობაა და მას მხოლოდ თამაშის ფუნქცია არ აქვს, თამაშით შეიძლება შემეცნების ხელშეწყობა, ანუ თამაშის ელემენტით შემეცნების განვითარება. ამ პერიოდში უმნიშვნელოვანესია შემეცნებითი და შემოქმედებითი აქტივობა დაუკავშირდეს ერთმანეთს“.
სასკოლო მზაობის პროგრამის სწორად განხორციელება ძალიან მნიშვნელოვანია და სხვადასხვა ღონისძიებების გატარებას მოითხოვს: მასწავლებელთა გადამზადებას, რაც უკვე მიმდინარეობს მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ცენტრის მიერ, სათანადო გარემოს შექმნას სკოლამდელი განათლების დაწესებულებებში და შესაბამისი სასწავლო მასალებით აღჭურვას. ვორლდ ვიჟენ საქართველოს მხარდაჭერით, განხორციელდა სასკოლო მზაობის პროგრამის პირველი კლასის სასწავლო გეგმასთან შესაბამისობაში მოყვანა; პროგრამის წარმატებული განხორციელებისთვის ასევე მნიშვნელოვანია სკოლამდელი განათლების დაწესებულებების მონიტორინგი, რომ ყველა ბავშვმა თანაბრად ისარგებლოს უფასო და უნივერსალური სასკოლო მზაობის პროგრამით.
ბუნებრივია, საინტერესოა, როგორ მოემზადა განათლებისა და მეცნიერების სამინისტრო, მერია და მუნიციპალიტეტები სასკოლო მზაობის პროგრამის დასაწყებად და რა აქტივობები განახორციელა?
გაეროს ბავშვთა ფონდის ტექნიკური მხარდაჭერით და ექსპერტების მონაწილეობით, შეიქმნა სასკოლო მზაობის პროგრამის ტრენინგ-მოდული, რომელიც ეყრდნობა სასკოლო მზაობის საგანმანათლებლო სახელმწიფო სტანდარტს, აღმზრდელის სახელმძღვანელოს და აქტივობათა კრებულს.
მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრის მიერ დაიწყო ბაღის აღმზრდელების გადამზადება. ტრენინგის მიზანია, აღმზრდელებმა შეძლონ, სასკოლო მზაობის საგანმანათლებლო სახელმწიფო სტანდარტზე, აღმზრდელის სახელმძღვანელოსა და აქტივობათა კრებულზე დაყრდნობით, სააღმზრდელო პროცესის დაგეგმვა და წარმართვა.
საბავშვო ბაღების მეთოდისტებმა და აღმზრდელებმა ტრენინგებზე დეტალურად განიხილეს პროგრამის ყველა კომპონენტი: თამაშის როლი ბავშვის სწავლა-განვითარებაში, სასკოლო მზაობის ჯგუფის დღის განრიგი, სასკოლო მზაობის სახელმწიფო საგანმანათლებლო სტანდარტი, აღმზრდელის სახელმძღვანელოში არსებული თემატური მიმართულებები, ძირითადი საქმიანობები სასკოლო მზაობის ჯგუფში, ფიზიკური გარემო და რესურსები, დაკვირვება და ჩანაწერების წარმოება, არაფორმალური შეფასება, ბავშვის პორტფოლიო, თანამშრომლობა მშობლებთან, სამუშაო დღის და კვირის დაგეგმვა.
აღმზრდელებისთვის შექმნილი სახელმძღვანელო და აქტივობის წიგნი, რომელიც 700-ზე მეტ აქტივობას აერთიანებს, მათ ბავშვებთან მუშაობაში დაეხმარება. მე-6 საბავშვო ბაღის დირექტორი, სახელმძღვანელოს ერთ-ერთი ავტორი თამარ ბაქრაძე ამბობს, რომ: „სახელმძღვანელოს შედგენისას, მთავარი მიზანი იყო, არ დამსგავსებოდა სკოლის პროგრამას და ბავშვი მერხთან არ დაგვესვა. ამიტომ სათაურიც ისეთი შევურჩიეთ — „თამაში“. ამით ხაზი გავუსვით, რომ ბავშვის უნარების განვითარება სწორედ თამაშით განხორციელდეს. განახლდა ძველი სტანდარტი 5-6 წლის ასაკის ბავშვებისთვის, რომელშიც ჩამოყალიბდა ის ახალი უნარები, რომლებიც უნდა განვითარდეს ამ ასაკში: ფიზიკური განვითარება — სირბილი, ხტომა; ნატიფი მოტორიკა — ხელში კალმის ან ფანქრის კარგად ჭერა; სოციალურ-ემოციური უნარები — სწავლისადმი მიდგომა, კრიტიკული აზროვნება, შეკითხვების დასმა, საკუთარი აზრის და შეხედულებების გამოხატვა, თანამშრომლობის უნარების განვითარება თანატოლებთან — აი, ამ უნარებზე გაკეთდა აქცენტები და აქტივობებიც ჩამოთვლილ უნარებს შეუსაბამდა“.
პროგრამით ბავშვი იძენს მნიშვნელოვან სოციალურ უნარ-ჩვევებს, რაც მას მასწავლებლებთან და თანატოლებთან ურთიერთობისას დაეხმარება. სასკოლო მზაობის პროგრამას ბაღის პროგრამისგან ერთი მთავარი ნიშანი — ინდივიდუალური მიდგომა — განასხვავებს. ეს კი პროგრამის წარმართვისას უმთავრესია. ეს უნდა იყოს პროგრამა, რომელიც კონკრეტული ბავშვის საჭიროებებზე იქნება მორგებული. ამ სიახლეების განხორციელება, ბუნებრივია, პედაგოგებს მომზადების გარეშე გაუჭირდებოდათ, ამიტომაც იუნისეფის დახმარებით, განათლებისა და მეცნიერების სამინისტროსა და მუნიციპალიტეტებთან ერთად, მომზადდა სპეციალური აღმზრდელის სახელმძღვანელო და გადამზადდნენ აღმზრდელები.
თამარ ბაქრაძე ამბობს, რომ აღმზრდელებს, ვისაც ტრენინგები ჩაუტარდათ, ძალიან მოსწონთ პროგრამა, რაც მთავარია, „პირველად მოხდა ყველა იმ პრინციპის გაწერა, რომლის მიხედვითაც თვითონ აღმზრდელს შეუძლია დაგეგმოს აქტივობა. მართალია, შემოთავაზებულია აქტივობების კრებული, მაგრამ მას უფრო სარეკომენდაციო ხასიათი აქვს. სასურველია, აღმზრდელმა, ბავშვის საჭიროებებიდან გამომდინარე, თავად დაგეგმოს შესაბამისი აქტივობა. ბავშვებთანაც გამოვცადეთ რამდენიმე აქტივობა და კარგი შედეგი მივიღეთ. პატარებს განსაკუთრებით ის თამაშები მოსწონთ, რომელიც მაღალ სააზროვნო უნარებზეა გათვლილი“.
იუნისეფის კომუნიკაციების ხელმძღვანელი მაია ქურციკიძე აცხადებს, რომ სასკოლო მზაობის პროგრამა გახდება ის დამაკავშირებელი რგოლი, რომელიც აქამდე არ არსებობდა ბაღსა და სკოლას შორის: „ჩვენ მიერ ჩატარებული კვლევებით დასტურდება, რომ საბავშვო ბაღიდან გამოსული ბავშვი არ იყო კარგად მომზადებული სკოლისთვის. ბაღში განსხვავებული გარემოა — ნახევრად არაფორმალური და მას ასეთი გარემოდან ფორმალურ — უფრო სტრუქტურირებულ გარემოში გადასვლა უწევს, სადაც გარკვეულ წესებს უნდა დაემორჩილოს, მაგ., მერხთან ჯდომას და ა.შ. აქამდე არ გვქონდა ამ ორ ინსტიტუციას შორის დამაკავშირებელი რგოლი. სასკოლო მზაობის პროგრამა სწორედ ამ ხარვეზის ამოვსებას ცდილობს. ხშირად მშობლები გვეკითხებიან — თვლას ისწავლის? რა თქმა უნდა, თვლასაც ისწავლის და ბევრ სხვა რამესაც, მაგრამ, მთავარია, რომ მისი განვითარება და აღზრდა თამაშზე იქნება დაფუძნებული. პროგრამის პირველი წელი საპილოტე-საცდელია, ერთწლიანი გამოცდილების შემდეგ კი, პროგრამა მეტად დაიხვეწება და 2016 წლიდან ქვეყნის მასშტაბით დაინერგება“.
იუნისეფი თანამშრომლობს უნივერსიტეტებთან, რომ მათ სკოლამდელი განათლების მასწავლებლების მომზადება შეძლონ სწავლების დაწყებამდე და უშუალოდ სწავლების პროცესის მიმდინარეობისას. ილიას უნივერსიტეტმა, იუნისეფის მხარდაჭერით, შეიმუშავა ბავშვის ადრეულ ასაკში განვითარების საბაკალავრო პროგრამა, რომლის აკრედიტაცია 2016 წელს მოხდება. მნიშვნელოვანია ისიც, რომ პარლამენტი და მთავრობა მუშაობს სკოლამდელი განათლების საკანონმდებლო ბაზის გაძლიერებაზე. შემუშავდა კანონი ადრეული და სკოლამდელი განათლების შესახებ, რომელიც ეროვნულ კანონმდებლობას და პრაქტიკას საერთაშორისო სტანდარტებთან შესაბამისობაში მოიყვანს. კანონი უზრუნველყოფს, მოწესრიგდეს სავალდებულო ეროვნული სტანდარტები განათლებაზე, სანიტარიულ პირობებსა და ჰიგიენაზე, ინფრასტრუქტურაზე, კვებასა და სწავლებაზე და მოხდეს ამ სტანდარტების განხორციელების მუდმივი მონიტორინგი. სასკოლო მზაობის პროგრამა, კანონის საფუძველზე, სავალდებულო გახდება.
რამდენმა ბავშვმა მიიღო ეს გამოწვევა და დაახლოებით რამდენი ჩაერთვება წელს სასკოლო მზაობის პროგრამაში, როგორი გარემო დახვდებათ პატარებს „დაგვიანებულ პირველ სექტემბერს“ საკლასო ოთახის ნაცვლად, ამის შესახებ კომენტარი ვთხოვეთ ბაგა-ბაღების სააგენტოს უფროსის მოადგილეს ნინო ბურძენიძეს: „მასწავლებელთა პროფესიული გადამზადების ცენტრის მიერ განხორციელდა ბაგა-ბაღების მეთოდისტების გადამზადება; სულ ბაგა-ბაღებში 10 000-მდე სასკოლო მზაობის ასაკის ბავშვი გვყავს, ასევე ველოდებით საჯარო სკოლების ბაზაზე სასკოლო მზაობის ჯგუფებში რეგისტრირებულ ბავშვთა გარკვეულ რაოდენობას. რამდენი ბავშვი დარეგისტრირდება სასკოლო მზაობის ჯგუფებში და ყველა მოთხოვნას დააკმაყოფილებს თუ არა ვაკანტური ადგილების რაოდენობა, ჯერჯერობით, ამის შესახებ ვერაფერს გეტყვით. შემიძლია მხოლოდ ის გითხრათ, რომ პროგრამა დაიწყება ბაგა-ბაღების ყველა კონკრეტულ ასაკობრივ ჯგუფში და შერჩეულ საჯარო სკოლებში. პროგრამის მიხედვით, დღის განრიგი 3 საათზეა გათვლილი. მსურველებმა უნდა შეავსონ ელექტორონული სარეგისტრაციო ფორმა ქ. თბილისის ბაგა-ბაღების მართვის სააგენტოს ოფიციალურ ვებგვერდზე www.kids.org.ge“.
განათლებისა და მეცნიერების სამინისტრომ სასკოლო მზაობის პროგრამისთვის მერიას 50 სკოლა შესთავაზა, სადაც, საჭიროების შემთხვევაში, სასკოლო მზაობის ჯგუფები გაიხსნება. შერჩეულ სკოლებში მოსამზადებელი სამუშაოები ჩატარდა. განათლებისა და მეცნიერების მინისტრი თამარ სანიკიძე აცხადებს, რომ „პროგრამა ძალიან მნიშვნელოვანი და აუცილებელია, რომ აღარაფერი ვთქვათ იმაზე, რომ დაგვიანებულია სკოლამდელ განათლებაზე ზრუნვა. კარგია, რომ პროგრამა წელს დავიწყეთ. წლევანდელი წელი ძალიან მნიშვნელოვანი იქნება, რადგანაც პარლამენტი მალე განიხილავს კანონპროექტს, რომელიც სკოლამდელ განათლებას ეხება, რაც იმას ნიშნავს, რომ მომავალი წლიდან სასკოლო მზაობის პროგრამა სავალდებულო გახდება“.
ასაკის გამო სკოლის გარეთ დარჩენილი ათასობით პატარასთვის კი მალე „პირველი სექტემბერი“ დადგება და თამაშით სწავლის ერთი წელი პირველ კლასში სწავლის წარმატებით გაგრძელების საუკეთესო საშუალებად იქცევა. მთავარია, როგორ გაართმევენ თავს პროექტის უმთავრეს არსს ახლად გადამზადებული აღმზრდელები, მათ ხომ ყველაფერი თამაშით უნდა ასწავლონ ბავშვებს იმის გათვალისწინებით, რომ ყველა ბავშვი განსაკუთრებულია და მათ განსხვავებული სურვილები და საჭიროებები აქვთ.
|