2015-10-22
პრაქტიკოსი მასწავლებლის სავალდებულო აქტივობები რას ნიშნავს 5-კრედიტიანი ტრენინგი
რა აქტივობების შესრულება დასჭირდებათ პრაქტიკოს მასწავლებლებს, რომ უფროსი მასწავლებლის სტატუსი მიენიჭოთ — გვესაუბრება მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრის ექსპერტ-კონსულტანტი სოფიკო ლობჟანიძე.
დასრულდა სქემის მიხედვით მასწავლებელთა საფეხურებზე გადანაწილება. საბოლოო მონაცემებით, დარეგისტრირდა 61 318 მასწავლებელი, აქედან პრაქტიკოსი მასწავლებლის სტატუსი მიენიჭა 45 931 მასწავლებელს, უფროსი მასწავლებლის — 15 236-ს, წამყვანის — 151 პედაგოგს, ჯერჯერობით არ გვყავს მენტორი მასწავლებელი. დღევანდელი მონაცემებით სისტემაში სულ 68 890 მასწავლებელია, აქედან 60 581 პედაგოგი დასაქმებულია საჯარო სკოლაში, 8 309 — კერძოში. მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების და კარიერული წინსვლის სქემის ამოქმედების პირველი წელი საპილოტედ გამოცხადდა. პედაგოგებს, სქემაში ჩართვისთანავე, სქემით განსაზღვრული სავალდებულო და დამატებითი აქტივობების შესრულება მოუწევთ, სტატუსის შენარჩუნების ან ამაღლების მიზნით. გამომდინარე იქიდან, რომ დღეს სისტემაში ყველაზე მეტი პრაქტიკოსი მასწავლებელია და თან ეს საფეხური მილევადია — სამი წლის განმავლობაში, სქემის მიხედვით, არც ერთი პრაქტიკოსი მასწავლებელი აღარ იქნება — მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრის ექსპერტ-კონსულტანტს, სოფიკო ლობჟანიძეს ვთხოვეთ, დეტალურად ესაუბრა რა აქტივობების შესრულება დასჭირდებათ პრაქტიკოს მასწავლებლებს, რომ უფროსი მასწავლებლის სტატუსი მიენიჭოთ.
— დასრულდა სქემის მიხედვით მასწავლებელთა გადანაწილება საფეხურებზე, როგორია სურათი?
— მასწავლებელთა საფეხურებზე გადანაწილების შედეგად შემდეგი სურათი გვაქვს: პრაქტიკოსი მასწავლებლის სტატუსი მიენიჭა ყველა არასერტიფიცირებულ მასწავლებელს და მათი რიცხვი შეადგენს — 45 931; უფროსი მასწავლებლის სტატუსი მიენიჭა 15 236 მასწავლებელს; სქემაში მასწავლებელთა გადანაწილების შედეგად დადგინდა, რომ ამაჟამად სისტემაში გვყავს 151 მეცნიერებათა დოქტორი, რომლებიც ასევე არიან სერტიფიცირებულნი, მათ წამყვანი მასწავლებლის სტატუსი მიენიჭათ . მოგეხსენებათ, რომ სქემაში გადანაწილების შედეგად მენტორის სტატუსი არც ერთ მასწავლებელს არ მინიჭებია, თუმცა, ნებისმიერი მასწავლებელი, რომელიც თანმიმდევრული იქნება საკუთარ პროფესიულ განვითარებაში, წარმატებით განახორციელებს სქემით გათვალისწინებულ აქტივობებს და შეძლებს ყოველი მომდევნო კატეგორიის, მათ შორის მენტორის სტატუსის მოპოვებას.
— დავიწყოთ პირველი საფეხურიდან, რადგან მასწავლებელთა უმეტესობა სწორედ ამ საფეხურზე გადანაწილდა. რა აქტივობები უნდა განახორციელოს პრაქტიკოსმა მასწავლებელმა, რომ შემდეგ საფეხურზე გადავიდეს?
— რადგან პრაქტიკოსი მასწავლებელი სისტემაში ყველაზე მეტი გვყავს, ამიტომ ჩვენი ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი საზრუნავია, შევთავაზოთ მათ მხარდამჭერი ღონისძიებები, რომლებიც დაეხმარებათ პროფესიულ განვითარებასა და კარიერულ წინსვლაში. თუ უფრო მაღალი სტატუსის მქონე პედაგოგებს შესაძლებლობა აქვთ როგორც სტატუსის შენარჩუნების, ასევე მომდევნო სტატუსის მოპოვების, პრაქტიკოსი მასწავლებლები ამ არჩევანის შესაძლებლობას მოკლებულნი არიან. მათ უნდა დააგროვონ კრედიტების ის რაოდენობა, რამდენიც შემდეგ საფეხურზე გადასასვლელადაა საჭირო. პრაქტიკოსის სტატუსი არ ნარჩუნდება.
პრაქტიკოსმა მასწავლებელმა უფროსი მასწავლებლის სტატუსის მოსაპოვებლად უნდა დააგროვოს 19 კრედიტი შემდეგი სავალდებულო აქტივობებით: საგნის გამოცდის ჩაბარება (10 კრედიტქულა), რომლის წარმატებით დაძლევის შემთხვევაში მასწავლებელი ადასტურებს საგნობრივ კომპეტენციას და რომლის ჩაბარების ვალდებულება მას აქვს სქემაში განაწილებიდან სამი წლის განმავლობაში. გამონაკლისს წარმოადგენს სპორტის, მუსიკისა და არაქართულენოვანი სკოლების მასწავლებლები, რომელთა შემთხვევაში სამწლიანი ვადა აითვლება იმ დროიდან, როდესაც მათთვის პირველად იქნება შეთავაზებული გამოცდა. პრაქტიკოსი მასწავლებლისთვის სავალდებულო აქტივობას ასევე წარმოადგენს პროფესიულ უნარებსა და საგნობრივ მეთოდიკაში 5-კრედიტიანი ტრენინგ-კურსი. ამ კურსის გავლის წინაპირობაა საგნის გამოცდის წარმატებით დაძლევა. გარდა ამისა, პრაქტიკოსი მასწავლებლისთვის სავალდებულო აქტივობაა ასევე სკოლის შეფასების ჯგუფის მიერ ორჯერ დაკვირვება გაკვეთილზე, რომლის წარმატებით დაძლევის შემთხვევაში მასწავლებელს მიენიჭება ოთხი კრედიტი. თუმცა, სკოლის შეფასების ჯგუფის მიერ გაკვეთილზე დაკვირვებას ასევე აქვს განმავითარებელი ფუნქცია. გაკვეთილზე დაკვირვების შემდეგ, შეფასების ჯგუფის მიერ გაცემული რეკომენდაციები მასწავლებელს შესაძლებლობას აძლევს, დაძლიოს მისი სუსტი მხარეები და გაიუმჯობესოს პრაქტიკა.
მართალია, პრაქტიკოს მასწავლებელს მხოლოდ სავალდებულო აქტივობების წარმატებით განხორციელება მოეთხოვება მომდევნო სტატუსის მოსაპოვებლად, მაგრამ მას, სურვილის შემთხვევაში, შეუძლია განახორციელოს დამატებითი აქტივობებიც და როდესაც პრაქტიკოს მასწავლებელს მიენიჭება უფროსი მასწავლებლის სტატუსი, იგი ცარიელი კალათით არ შევა უფროსი მასწავლებლის კატეგორიაში, არამედ კრედიტების გარკვეული რაოდენობით, რომლებიც დამატებითი აქტივობების კრედიტებად უღიარდება.
— პრაქტიკოს მასწავლებლებს შორის წილობრივად რომელია მეტი, ვისაც საგნის კომპეტენცია აქვს დადასტურებული თუ ისინი, ვისაც პროფესიული ზოგადი უნარების გამოცდა აქვთ ჩაბარებული?
— პრაქტიკოსი მასწავლებლებიდან 2 388-ს საგანი, ხოლო 6 336 -ს პროფესიული უნარების გამოცდა აქვს ჩაბარებული.
— დავუბრუნდეთ პრაქტიკოსი მასწავლებლის სავალდებულო აქტივობებს. საგნობრივ გამოცდაზე უკვე ვისაუბრეთ და ახლა განვმარტოთ, რას ნიშნავს 5-კრედიტიანი ტრენინგი.
— როგორც ზემოთ აღვნიშნეთ, პრაქტიკოსი მასწავლებლისთვის 5-კრედიტიანი ტრენინგ-კურსი წარმოადგენს სავალდებულო აქტივობას. იგი შეგვიძლია განვიხილოთ პროფესიულ უნარებში სერტიფიცირების გამოცდის საპირწონედ. რატომ გადაწყდა პროფესიულ უნარებში გამოცდის ჩანაცვლება ტრენინგ-კურსით? პროფესიული უნარების გამოცდის შემოღება სერტიფიცირების პირველ ეტაპზე არ იყო ურიგო, რადგან გამოცდისთვის მზადების პროცესში მასწავლებლებმა დაამუშავეს უფრო მეტი პროფესიული ლიტერატურა, შეიძინეს გარკვეული ცოდნა პედაგოგიკასა და ფსიქოლოგიაში, მაგრამ რეალურად, რას აკეთებდა მასწავლებელი კლასში, როგორ იყენებდა ამ ცოდნას პედაგოგიურ პრაქტიკაში, გამოცდით ამის შეფასება ვერ ხერხდებოდა.
პრაქტიკოსი მასწავლებლებისათვის შეთავაზებული 5-კრედიტიანი ტრენინგ-კურსი კი იქნება პრაქტიკული და ძირითადი ყურადღება მიექცევა იმას, თუ როგორ მოახდენს მასწავლებელი ტრენინგზე მიღებული ცოდნისა და გამოცდილების ტრანსფერს სასკოლო გარემოში.
მასწავლებლისთვის შეთავაზებული ტრენინგ-პროგრამა ორი ნაწილისაგან შედგება — ზოგადი პროფესიული უნარები (3 კრედიტი) და საგნობრივი მეთოდიკა (2 კრედიტი). პროგრამის მიზანია ხელი შუწყოს მასწავლებელს მეთოდური კომპეტენციების ამაღლებაში, რათა ის შეესაბამებოდეს მასწავლებლის პროფესიულ სტანდარტებს.
ხუთ კრედიტიანი ტრენინგ-პროგრამის ფარგლებში მასწავლებლებს ვთავაზობთ როგორც სავალდებულოდ გასავლელ, ასევე არჩევით ტრენინგ-მოდულებს. მინდა ასევე დავძინო, რომ აღნიშნული პროგრამა ყველა პრაქტიკოსი მასწავლებლისთვის დაფინანსებული იქნება სახელმწიფოს მიერ.
— რომელი მოდულია სავალდებულო და რომელი — არჩევითი?
— სავალდებულო მოდულებად, ამ ეტაპზე, განვსაზღვრეთ ის მოდულები, რომელთა თემატიკის ფლობა არის ის ძირითადი საფუძველი, რაც მასწავლებელს ეხმარება მოსწავლეზე და შედეგზე ორიენტირებული გაკვეთილის დაგეგმვაში, წარმართვასა და შეფასებაში.
5-კრედიტიანი ტრენინგ-პროგრამის ფარგლებში, სავალდებულო მოდულების გარდა, მასწავლებლებს ვთავაზობთ არჩევით მოდულებს, მაგ. კლასის მართვა და კონფლიქტები, კომუნიკაცია და მოტივაცია, სწავლისა და განათლების თანამედროვე თეორიები და სხვ. როდესაც მასწავლებელი თვითშეფასების საფუძველზე აღმოაჩენს საკუთარ სუსტ მხარეებს, თვალი უნდა გადაავლოს 5-კრედიტიანი ტრენინგ-პროგრამის ფარგლებში შეთავაზებულ არჩევით მოდულებს და აირჩიოს ის, რომელიც მას თვითშეფასების შედეგად აღმოჩენილი სუსტი მხარეების აღმოფხვრაში დაეხმარება.
— რა არის სპეციფიკური ამ მოდულებში?
— როგორც უკვე ზემოთ ვახსენეთ, ამ მოდულებში აქცენტი იქნება გადატანილი თეორიულად მიღებული ცოდნის გამოყენებაზე. ჩვენ მიერ შეთავაზებულ მოდულებში მსმენელის შეფასების კომპონენტები განსხვავებული იქნება მათი სპეციფიკიდან გამომდინარე. თუმცა, ყველა მოდულში მასწავლებლის შეფასების დროს, ძირითადი ყურადღება გამახვილდება იმაზე, თუ როგორ იყენებს ტრენინგზე მიღებულ ცოდნას საკლასო ოთახში, მოსწავლეებთან; როგორ შეუძლია ჩატარებული გაკვეთილის თუ სხვა სასკოლო აქტივობების რეფლექსია და რეფლექსიის შედეგების გათვალისწინებით კორექტირების შეტანა პედაგოგიურ პრაქტიკაში. ყოველი მოდულის წარმატებით გავლის შემთხვევაში მასწავლებელს მიეცემა მოდულის გავლის დამადასტურებელი ცნობა. ხოლო ხუთივე კრედიტის გავლის შემთხვევაში მასზე გაიცემა ტრენინგ-კურსის გავლის სერტიფიკატი.
— როდის ამოქმედდება რეალურად ეს ტრენინგ-პროგრამა და რა ინტენსივობით მოუწევთ მასწავლებლებს ტრენინგებზე დასწრება?
— უკვე ვახსენე, რომ აღნიშნული ტრენინგის გავლის წინაპირობა არის საგნის გამოცდის ჩაბარება. მასწავლებლებს, რომელთაც უკვე ჩაბარებული აქვთ საგნის გამოცდა, ოქტომბრის ბოლოდან მიეცემათ შესაძლებლობა, დარეგისტრირდნენ ხუთკრედიტიან ტრენინგ-პროგრამაზე. მოხდება ჯგუფების დაკომპლექტება რეგიონულ ან რაიონულ დონეზე. შეძლებისდაგვარად, ბენეფიციარებს მოვემსახურებით ადგილებზე. მასწავლებელმა თავდაპირველად უნდა მოისმინოს ტრენინგ-მოდულები ზოგად პროფესიულ უნარებში, შემდეგ კი ტრენინგ-მოდული — საგნობრივ მეთოდიკაში.
ტრენინგები ძირითადად ჩატარდება შაბათ-კვირას. სატრენინგო დღეებსა თუ მოდულებს შორის მთელკვირიანი ინტერვალი მასწავლებელს დაეხმარება მიღებული ცოდნა და გამოცდილება მოსინჯოს პრაქტიკაში, შემდეგ შეხვედრაზე კოლეგებს და ტრენერ-კონსულტანტს გაუზიაროს გამოცდილება, მიიღოს და გაითვალისწინოს რჩევები და რეკომენდაციები.
— თქვენ გარდა ვინ შეიძლება ტრენინგ-მოდულები შესთავაზოს მასწავლებლებს?
— ჯერჯერობით, პირველ ეტაპზე, მასწავლებლებს 5-კრედიტიან მოდულებს მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი სთავაზობს. თუმცა, ჩვენი სტრატეგია და ხედვაა, რომ სერვისების მიწოდება არ ხდებოდეს ცენტრალიზებულად.
იმედი გვაქვს, რომ პროფესიული განვითარების პროგრამების განახლებული სააკრედიტაციო წესი, რომელიც უკვე მომზადებულია, მალე დამტკიცდება და საგანმანათლებლო პროვაიდერ ორგანიზაციებს შესაძლებლობა მიეცემათ, ჩაერთონ მასწავლებლებისათვის პროფესიული განვითარების სხვადასხვა სერვისების მიწოდებაში.
— როგორ შემოვლენ მსურველები მასწავლებლის პროფესიაში?
— მოგეხსენებათ, მასწავლებლის მომზადების, პროფესიული განვითარებისა და კარიერული წინსვლის სქემა განსაზღვრავს მასწავლებლის პროფესიაში შემოსვლის დივერსიფიცირებულ გზებს. ერთი გზა გახლავთ საუნივერსიტეტო განათლებით. ახალი კონცეფციის მიხედვით მასწავლებლის საუნივერსიტეტო მომზადება მოხდება მიმდევრობითი და პარალელური პროგრამებით. მიმდევრობითია პროგრამა, როდესაც აბიტურიენტი თავიდანვე არჩევანს აკეთებს მასწავლებლის პროფესიის სასარგებლოდ და უნივერსიტეტში იწყებს სწავლას მასწავლებლის მომზადების ინტეგრირებულ (300 კრედიტიან) პროგრამაზე. პარალელური პროგრამის შემთხვევაში, სტუდენტი არჩევანს აკეთებს ეროვნული სასწავლო გეგმის შესასაბამისი დარგის საბაკალავრო პროგრამაზე და პარალელურად გადის მასწავლებლის მომზადების საგანმანათლებლო პროგრამას. ამ პროგრამების წარმატებით დასრულების შემდეგ კურსდამთავრებულს აქვს მასწავლებლობის უფლება უფროსი მასწავლებლის სტატუსით. მუშაობის დაწყების შემთხვევაში მას აქვს ვალდებულება, ერთი წლის განმავლობაში წარმატებით გაიაროს გარე დაკვირვება.
გარდა ამისა, სქემა განსაზღვრავს მასწავლებლის პროფესიაში შემოსვლის მოკლე გზას. მასწავლებლობის მსურველები, რომელთაც აქვთ, სულ მცირე, ბაკალავრის აკადემიური ხარისხი ეროვნული სასწავლო გეგმის შესაბამის დარგში, აბარებენ საგნის გამოცდას, გადიან მასწავლებლის მომზადების საგანმანათლებლო პროგრამას, რომლის წარმატებით დასრულების შემდეგ მოიპოვებენ მასწავლებლობის უფლებას და, სკოლაში მუშაობის დაწყების შემთხვევაში, მიენიჭებათ უფროსი მასწავლებლის სტატუსი, თუმცა, ვალდებულებად რჩება, მუშაობის დაწყებიდან ერთი წლის განმავლობაში, გარე საგაკვეთილო დაკვირვების წარმატებით გავლა. ხოლო მასწავლებლობის მსურველებს, რომელთაც დიპლომის მიხედვით აქვთ პედაგოგიური საქმიანობის უფლება ან უკვე მოპოვებული აქვთ მასწავლებლის მომზადების საგანმანათლებლო პროგრამის სერტიფიკატი, საგნის გამოცდის წარმატებით დაძლევის შემთხვევაში, შესაძლებლობა მიეცემათ, დაიწყონ სკოლაში მასწავლებლად მუშაობა უფროსი მასწავლებლის კატეგორიაზე, იმავე ვალდებულებებით, რაც ზემოთ აღვნიშნეთ.
— საინტერესოა ისიც, რომ დამწყებ, ანუ მასწავლებლობის მსურველ კანდიდატს, არ აქვს მასწავლებლად მუშაობის არანაირი გამოცდილება. ასეთ შემთხვევაში, როგორ გააკეთოს სკოლამ არჩევანი?
— მასწავლებლის მომზადების პროგრამები იქნება გაჯერებული სასკოლო პრაქტიკით, რომელიც ჩაშენებული იქნება გამოყენებით პედაგოგიურ კურსებში და ასევე განხორციელდება, როგორც დამოუკიდებელი კურსი. მასწავლებლის მომზადების ინტეგრირებული საბაკალავრო-სამაგისტრო პროგრამით კი, გარდა ამისა, განსაზღვრულია ერთი წლის განმავლობაში ინტენსიური, დამოუკიდებელი სასკოლო პრაქტიკა, სადაც სტუდენტი ასევე ახორციელებს პრაქტიკის კვლევას, რის საფუძველზეც აფორმებს სამაგისტრო თეზისს. ამდენად, განახლებული პროგრამებით მომზადებული კადრები, საუნივერსიტეტო განათლების პროცესში უკვე სასკოლო პრაქტიკასთან ნაზიარევი იქნებიან. გარდა ამისა, დამწყები მასწავლებელი ხომ ერთწლიანი გამოსაცდელი ვადით შემოდის უფროსი მასწავლებლის კატეგორიაზე, მან მისი პრაქტიკული უნარები საგაკვეთილო დაკვირვებით უნდა დაადასტუროს.
— რეალურად, უახლოესი ერთი წლის განმავლობაში, დამწყები მასწავლებელი არ გვეყოლება?
— მასწავლებლობის მსურველი კანდიდატი, რომელიც იანვარში წარმატებით დაძლევს საგნის გამოცდას და უკვე გავლილი აქვს მასწავლებლის მომზადების საგანმანათლებლო (60-კრედიტიანი) პროგრამა ან დიპლომით აქვს მინიჭებული მასწავლებლობის უფლება, უკვე შეძლებს მასწავლებლად მუშაობის დაწყებას და სკოლასთან კონტრაქტის გაფორმებას.
— რა მნიშვნელობა აქვს შიდა სასკოლო დაკვირვებას?
— შიდა საგაკვეთილო დაკვირვების ძირითადი ფუნქცია არის განმავითარებელი. მასწავლებელი შეფასების ჯგუფისგან იღებს უკუკავშირს მისი ძლიერი და სუსტი მხარეების შესახებ, რჩევებსა და რეკომენდაციებს, თუ როგორ აღმოფხვრას არსებული ხარვეზები. სკოლაში ფასილიტატორისა და სკოლის შეფასების ჯგუფის არსებობა ხელს შეუწყობს თითოეული პედაგოგის პროფესიულ ზრდას, სკოლაში თანამშრომლობითი კულტურის დამკვიდრებას და, რაც მთავარია, სასწავლო პროცესისა და მოსწავლეთა შედეგების გაუმჯობესებას.
— როგორ გააკონტროლებთ შიდა დაკვირვების ობიექტურობის ხარისხს?
— შიდა სასკოლო შეფასების ობიექტურობის გაზომვის არაერთი საშუალება არსებობს. მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნულ ცენტრში დამუშავების პროცესშია გარე მონიტორინგის სტრატეგია, რომელშიც დაწვრილებით იქნება გაწერილი სკოლის შიდა შეფასების ჯგუფის მუშაობის მონიტორინგის გეგმა. შიდა დაკვირვების ობიექტურობის ხარისხი შეიძლება შეფასდეს, მაგალითად, შემდეგი გზით: გაანალიზდება შიდა და გარე დაკვირვების შეფასებების შედეგები, რაც, სავარაუდოდ, დაგვანახებს, რამდენად ობიექტურად მიმდინარეობს შიდა შეფასება. რეალისტები ვართ და ვიცით, რომ პრობლემები იქნება, შეგვხვდება არაობიექტური შეფასების შემთხვევები, რომლებიც, ხშირ შემთხვებვაში გამოწვეული იქნება შეფასების ჯგუფის ზოგიერთი წევრის გამოუცდელობით ამ მიმართულებით. ჩვენი ძირითადი ძალისხმევა სწორედ იქითკენ უნდა იყოს მიმართული, რომ რაიმე ჩავარდნის, ხარვეზის აღმოჩენისას შესაბამისი აქტივობებით დავეხმაროთ შეფასების ჯგუფს ხარვეზების აღმოფხვრაში.
ესაუბრა ლალი ჯელაძე
|
