ახალი განათლება

გამოდის 1998 წლიდან

2015-11-04
საზოგადოების ჩაკეტილობას სკოლის ასაკიდან უნდა ვებრძოლოთ

„აგ სტუმარი“ ჩვენი გაზეთის მკითხველისთვის, ვფიქრობ, ერთ-ერთი საინტერესო რუბრიკაა. ვცდილობთ, მათი ცნობისმოყვარეობა ცნობილ, საინტერესო ადამიანებთან ინტერვიუებით დავაკმაყოფილოთ. დღევანდელი ნომრის სტუმარი მინდა განსაკუთრებულად წარვადგინო — ის ჩემი, უფრო სწორად, რედაქციის განსაკუთრებული რესპოდენტია, რადგან გაზეთმა სწორედ მისი თაოსნობით დაიწყო გამოსვლა და დღემდე იმ წამოწყების ერთგულ გამგრძელებლად დარჩა, რაც ჩვენი პერიოდიკის ყველაზე ღირებული მონაპოვარია — მაქსიმალური კორექტულობა და სანდო ინფორმაცია, რომელიც არც ერთ გადაუმოწმებელ და არაზუსტ ფაქტს არ შეიცავს. გარდა ამისა, პაატას დამოკიდებულება ადამიანების მიმართ, დღემდე, ჩემთვის საუკეთესო მაგალითია, როგორ შეიძლება იყოს ადამიანი, ერთდროულად, უფროსიც და მეგობარიც. მახსენდება „პირველი ნაბიჯები“, როცა გაზეთში სტატიების წერა დავიწყე, როგორ მასწავლიდა და ჩემთან ერთად როგორ ცდილობდა, ყოველი შემდეგი უკეთესი ყოფილიყო (ვცდილობ, სუბიექტური არ ვიყო, მაგრამ, ალბათ, არ გამომდის). ჩვენი სტუმარია, გაზეთ „24 საათის“ გამომცემელ-რედაქტორი პაატა ვეშაპიძე, რომელიც 17 წლის შემდეგ, ჩვენი გაზეთის მკითხველს არა „რედაქტორის სვეტით“, არამედ სტუმრის სტატუსით დავუბრუნე.
ინტერვიუსთვის წინასწარ არც ერთი კითხვა არ მომიმზადებია. რესპონდენტს მივენდე, რადგან ჩვენი საუბრის წინასწარ დაწერილი კითხვებით წარმართვა ცოტა მეუხერხულებოდა, ცოტაც მეშინოდა. თუმცა, ერთი რამ ვიცი, რომ გაზეთის სპეციფიკიდან და მისი 14-წლიანი პედაგოგიური მოღვაწეობიდან გამომდინარე, სკოლასა და მასწავლებელზე საუბარს ვერ ავცდებით.

— დავიწყოთ თქვენი მასწავლებლობით, რატომ წახვედით სკოლაში?
— მასწავლებელი, შეიძლება ითქვას, შემთხვევით გავხდი, უფრო სწორად, ჩემი მასწავლებლობა შემთხვევამ განაპირობა. ასეთი სახალისო ისტორიაა — მეორე წელი იყო, რაც, გურამ რამიშვილის პროექტით, ე.წ გერმანული სკოლა გაიხსნა, სადაც, ენების შესწავლისადმი აბსოლუტურად სხვა მიდგომა იყო — კულტუროლოგიურ, ჰუმბოლტისეულ თეორიას ემყარებოდა. ამ სკოლაში რამდენიმე ჩემი მეგობარი წავიდა მასწავლებლად, მე გამომცემლობა „განათლებაში“ ვმუშაობდი. 5 სექტემბერს, ერთ-ერთი მეგობრის დაბადების დღეა. მაშინ სკოლა ბროსეს ქუჩაზე იყო და გავუარე მათ, რომ დაბადების დღეზე ერთად წავსულიყავით. სკოლაში იმ დროს მივედი, როცა პირველკლასელებთან ბოლო გაკვეთილი ტარდებოდა (მთელი სკოლა მეორე ცვლაში იყო). მთხოვეს, რომელიღაც მასწავლებელი არ არის, ბავშვები ხმაურობენ და ვიდრე მშობლები მოაკითხავენ, იქნებ შეხვიდე მათთან, რამე მოუყევი და გააჩერეო. ასე შევედი კლასში ბავშვების გასაჩერებლად, მაგრამ ისე დაირეკა გაკვეთილის დამთავრების ზარი, რომ ვერც გავიგეთ, გადავაცილეთ 15-20 წუთი. ახლაც მახსოვს ის საკლასო ოთახი, მშობლები აღშფოთებულები შემოიჭრნენ, სად არიან ჩვენი შვილებიო. ასეთი სურათი დახვდათ — მე ფანჯრის რაფაზე ვარ ჩამომჯდარი და გაცხოველებით ვმსჯელობთ ცხოველებისა და ადამიანების მეგობრობის თემაზე. მაშინ სკოლის დირექტორი მიხეილ მინდაძე იყო. ისე მშვიდად ვსაუბრობდით, ვერავინ გაიგო, რომ იმ საკლასო ოთახში გაკვეთილი მიმდინარეობდა. თუმცა, თავიდან ყველა ერთად ლაპარაკობდა, ამიტომ ასეთი რამ მოვიფიქრე: ქაღალდი დავჭმუჭნე და ბავშვებს ვესროდი, რომელიც დაიჭერდა, საუბარს ის აგრძელებდა. ამან ისეთი ეფექტი იქონია, რომ ბავშვები მართლა უსმენდნენ ერთმანეთს. მოკლედ, ეს იყო ჩემი პირველი გაკვეთილი, რომლის შემდეგაც მთხოვეს, ამ ბავშვებთან დამეწყო მუშაობა მასწავლებლად. დავთანხმდი, მაშინ 26 წლის ვიყავი, ავიყვანე პირველი კლასი და 14 წელი ვიმუშავე მასწავლებლად. დღესაც მგონია, თუკი რამ მაგონდება კარგად, ეს ჩემი მასწავლებლობის პერიოდია.
ჩვენთან ასეთი მეთოდი იყო, რომელ კლასსაც აიყვანდი, ბოლომდე მიყვებოდი და მათი დამრიგებელიც იყავი. არავინ არ გზღუდავდა, თუკი წასვლას გადაწყვეტდი, მაგრამ დაუწერელი კანონი ჩამოყალიბდა — კლასის მიტოვება, მორალურად, ღალატი იყო. თუკი ვინმეს უკეთესი სამსახური გამოუჩნდებოდა, რამე კარგი შეთავაზება ჰქონდა, კლასი მაინც მიჰყავდა ბოლომდე და მერე მიდიოდა სკოლიდან.
სრულიად განსხვავებული ატმოსფერო იყო სკოლაში. უნივერსიტეტიდან ძალიან ბევრი ნაცნობი და მეგობარი ვიყავით, თან სულ ახალგაზრდები — ერთი, რომ ჩვენ შორის სხვა დამოკიდებულება იყო და მეორე — ბავშვებთან გვქონდა გამორჩეული ურთიერთობა, ძალიან თანასწორი და თავისუფალი. ბატონი გურამი სწორედ ამას გვეუბნებოდა — ყველაფერს, რასაც ვასწავლით, ვასწავლით იმიტომ, რომ გავზარდოთ თავისუფალი მოქალაქეები. ვფიქრობ, რომ ამ სკოლის (მერე ეს სკოლა გამრავლდა) აღზრდილებმა ჩვენს საზოგადოებრივ ცხოვრებას ძალიან დიდი კვალი დააჩნიეს. შეიძლება ვინმეს ცოტა ამბიციურად მოეჩვენოს ეს სიტყვები, მაგრამ ნამდვილად სხვანაირად მოაზროვნე ადამიანებს ვუშვებდით სკოლიდან. ამიტომაც, კარგად მახსენდება ჩემი მასწავლებლობის პერიოდი.
— მასწავლებელმა რომ საგანი უნდა იცოდეს და ფლობდეს პროფესიულ უნარებს, ეს საკამათო არ არის. გარდა ამისა, რა უნარებს უნდა ფლობდეს, რომ იყოს კარგი მასწავლებელი?
— სიმართლე გითხრათ, არც პედაგოგიკურ მეცნიერებებში მიმუშავია და არც ბევრი წამიკითხავს ამის შესახებ, უბრალოდ დასკვნებს ჩემი გამოცდილებიდან გავაკეთებ და გეტყვით, რომ მასწავლებელს, ალბათ, რაღაც სქემები და მისი განვითარების ეტაპები სჭირდება, რომ სისტემატიზებული იყოს, მაგრამ მაინც მგონია, რომ მასწავლებლობა, ნებისმიერი პედაგოგიური მოღვაწეობა, ძალიან შემოქმედებითი საქმეა. ჩემთვის, ის რაც შემოქმედებითია, აუცილებლად უნდა შეიცავდეს შინაგან მოწოდებას. სქემებით მწერალი ან მხატვარი ხომ ვერ გახდები? რასაკვირველია, ცოდნაზე აქ ლაპარაკი არ არის, მაგრამ, გარდა ამისა, რადგან ეს შემოქმედებაა და ძალიან ინდივიდუალური საქმიანობაა, ამიტომ უნდა იყოს მოწოდებაც. პედაგოგი რომ გახდე, უნდა გინდოდეს, ბედნიერიც უნდა იყო იმით, რომ ამას აკეთებ, სხვა სულიერ სიმშვიდესა და სიამოვნებას უნდა განიჭებდეს. ასეთი მასწავლებელი, სამწუხაროდ, ძალიან ცოტა მეგულება. თუ ეს შემოქმედებაა, თავისთავად, ადამიანის მოწოდებაცაა. მასწავლებლები — ჩემ დროსაც ასე იყო და შემდეგაც, როცა ჩემი შვილები სწავლობდნენ სკოლაში, ამასთან მქონია შეხება — რატომღაც მიიჩნევენ, რომ მათ იციან, რომ 2-ჯერ 2 ოთხია და მოსწავლეს არ აქვს უფლება, თავისი აზრი ჰქონდეს იმის შესახებ, რატომ არის 2-ჯერ 2 ოთხი და რატომ არ არის ხუთი ან სამი. თუ შენს საქმიანობას ისე მიუდგები, როგორც შემოქმედებას, აუცილებლად დაგაინტერესებს შენი აზრების ოპონირება. და თუ ოპონირება გაინტერესებს, გაკვეთილი აბსოლუტურად სხვანაირ სახეს იძენს, სადაც მასწავლებელი მხოლოდ წარმმართველია თავისი ცოდნით და ადამიანური გამოცდილებით, დანარჩენი ყველაფერი კი მოსწავლეებზე გადადის. ასეთ შემთხვევაში იმ დასკვნამდე, რომ 2-ჯერ ორი ოთხია, მოსწავლეები თავად მიდიან. თუ ასეთი მიდგომა იქნება, სულ სხვა ხარისხსა და სიღრმეს მივიღებთ ცოდნისას. შეიძლება ეს მაღალფარდოვნად ჟღერს, მაგრამ ასე მგონია.
იმის გამო, რომ გერმანულ სკოლაში განსხვავებულად ვუდგებოდით სასწავლო პროცესს (კომუნისტების დროა), პროგრამაც განსხვავებული გვქონდა, საათობრივი დატვირთვით. იმაზეც კი იყო ლაპარაკი, კურსდამთავრებულისთვის მიეცათ თუ არა სკოლის სახელმწიფო ატესტატი. საბედნიეროდ, გერმანული სკოლის სიკეთეებს განათლების სამინისტროს მაშინდელი ხელმძღვანელობაც მიხვდა და ეს პრობლემები რაღაცნაირად გადავლახეთ, თან გურამ რამიშვილის ავტორიტეტი ძალიან მაღალი იყო და, რა თქმა უნდა, ამანაც შეუწყო ხელი. ერთ მაგალითს გავიხსენებ, მაშინ განათლების სამინისტრო „პრობლემურ“ სკოლებში აგზავნიდა დამსწრეებს, რომლებიც ყველა გაკვეთილს ესწრებოდნენ და მერე რაღაც დასკვნებს წერდნენ. ასეთი დამსწრე მეც მომივლინეს, გაკვეთილად „ჭრიჭინა და ჭიანჭველა“ გვქონდა. მინდა გითხრა, რომ ამ გაკვეთილის მერე ორი დამსწრე ქალბატონი აკივლებული გავარდა სკოლიდან, ახლა არც სახელები მახსოვს მათი და არც გვარები, მახსოვს მხოლოდ ფრაზები, რომელსაც ამბობდნენ: „როგორ ამახინჯებს ბავშვებს“, რომ ჩემი მიკარება არ შეიძლებოდა მოსწავლეებთან... მოკლედ, დიდი ამბავი ატყდა. მოითხოვდნენ სკოლიდან ჩემს გაშვებას, მაგრამ გადამარჩინეს და დამიცვეს კოტე გაბაშვილმა და გურამ რამიშვილმა. ამ ამბავმა იმხელა რეზონანსი გამოიწვია, რომ გაკვეთილის მოსასმენად სპეციალურად მოვიდა განათლების მაშინდელი მინისტრი გურამ ენუქიძე. სხვა თემა გვქონდა გაკვეთილად, მაგრამ მინისტრმა თქვა, სხვა არ მინდა, „ჭრიჭინა და ჭიანჭველას“ გაკვეთილი უნდა მოვისმინოო. პირველი, რაც გავაკეთე, ბავშვებს ვკითხე, გინდათ, რომ კიდევ ერთხელ „ჭრიჭინა და ჭიანჭველაზე“ ვილაპარაკოთ? ბავშვები დამთანხმდნენ და დაიწყო გაკვეთილი. მთელი უბედურება იმაში იყო, რომ იგავ-არაკს გვასწავლიდნენ მხოლოდ იმ კუთხით, რა კარგი იყო ჭიანჭველა და რა ცუდი — ჭრიჭინა. ჭიანჭველა შრომობს, ჭრიჭინა დახტის. ზამთარი მოვიდა და თავქარიანი და ზარმაცი ჭრიჭინა გაიყინება, ვინც შრომობს, ის კარგად იქნება. სინამდვილეში, როცა ბავშვებს ვთხოვე ამის შეფასება (ანუ რაზეც ზემოთ ვლაპარკობდი, არ მითქვამს, რომ 2-ჯერ ორი ოთხია), აღმოჩნდა, რომ ბავშვების უმეტესობამ, განწყობითა და სულიერი მდგომარეობით, თუნდაც ბავშვურობით, ჭრიჭინას მხარე დაიჭირა, რაც სულაც არ არის გასაკვირი — წარმოიდგინეთ ბავშვის ფსიქოლოგიური დამოკიდებულება ამ იგავ-არაკის მიმართ — ზაფხული, ბავშვი თამაშობს, დახტის, ერთობა — აბა, რა უნდა აკეთოს ზაფხულში? მათთვის ხომ ძნელი გასაგებია, ამ დროს სარჩო-საბადებელზე იზრუნოს და იშრომოს. ჭიანჭველამ, რომელმაც იშრომა და ეს ყველაფერი დააგროვა, ჭრიჭინა ზამთარში შიმშილით სიკვდილისთვის და გასაყინად გაიმეტა. მათი დასკვნებით, ყველაფერი შებრუნებით გამოგვივიდა. დამსწრე ქალბატონებმაც ამიტომ ატეხეს ისეთი ამბავი.
გაკვეთილზე მე, ფაქტობრივად, არ ვლაპარკობდი, მხოლოდ მაშინ ვაძლევდი ბავშვებს შენიშვნებს, თუ რამეს დაამახინჯებდნენ იგავ-არაკის შინაარსიდან ან არასწორად გადმოსცემდნენ ტექსტს. დანარჩენი მთლიანად ბავშვებზე იყო მინდობილი. საბედნიეროდ, მაშინდელი განათლების მინისტრი მიხვდა, რომ ეს სულ სხვა რამ იყო, უკეთესი, ვიდრე გამზადებული ფორმულებით ადამიანების აღზრდა. აღმოჩნდა, რომ თურმე გაკვეთილი იწერებოდა ისე, რომ ჩვენ არც კი ვიცოდით, შემდეგ აუდიოჩანაწერი რადიოში გადაიცა. ასეთი პრეცედენტიც იყო. იმის საილუსტრაციოდ, რომ სულ სხვა პროდუქტს ვიღებთ როგორც განათლების, ისე სამოქალაქო აღზრდის თვალსაზრისით, როცა ბავშვები თვითონ აზროვნებენ და გამზადებულ შაბლონებს და ფორმულებს არ ვაძლევთ, ეს მაგალითიც გამოდგება. ცოტა რომ განვაზოგადოთ, ასეთი ადამიანები საკუთარ ცხოვრებას თვითონ მართავენ და ეს ძალიან კარგია, არ ელოდებიან ციდან მანანის გადმოყრას, თვითონ არიან დამოუკიდებლად გადაწყვეტილების მიმღებები და კარგი ლიდერები, რაც მე მგონია, რომ ჩვენს საზოგადოებას ძალიან აკლია.
როგორც გითხარი, ერთ-ერთი მთავარი ამ პროფესიაში მოწოდებაა. არის კატეგორია ხალხის, რომელიც ძალიან შემოქმედებითად უდგება თავის საქმეს, რაზეც უკვე ვილაპარაკე. მასწავლებლობა ძალიან მძიმე შრომაა და ამ სიმძიმეს ქმნის სწორედ არასწორი დამოკიდებულება. თუ მოსწავლეებთან სწორი დამოკიდებულება გაქვს, არაფერი ნერვების ასაშლელი არ არის. 14 წელი ისე ვიყავი მასწავლებელი, რომ კლასში მხოლოდ მაშინ ვდგებოდი ფეხზე, როცა რვეულები უნდა ამეკრიფა ან დამერიგებინა. ამ ხნის განმავლობაში ხმისთვის არ ამიწევია. თუ ვინმეს მოსწავლე ნერვებს უშლის, მასწავლებელმა უნდა იცოდეს, რომ მისი ბრალია და არა ბავშვების, რადგან ცუდი ბავშვები არ არსებობენ, ამაში აბსოლუტურად დარწმუნებული ვარ. მე სკოლაში მყოლია ძალიან ცელქიც, ზარმაციც, შშმ-ც — დაუნის სინდრომით დაავადებული მოსწავლეებიც და ყველასთან ფანტასტიკური ურთიერთობა მქონდა.
— სამწუხაროდ, დღეს ახალგაზრდების ძალიან მცირე ნაწილი ირჩევს მასწავლებლის პროფესიას. რას ეტყვით ახალგაზრდებს, რატომ უნდა აირჩიონ ეს პროფესია?
— მასწავლებლის პროფესიის სიმძიმეს პასუხისმგებლობა განსაზღვრავს. ეს პასუხისმგებლობა არის ძალიან ყოფითი, ნახევარი დღის განმავლობაში ბავშვები შენს ხელში არიან და მათ არაფერი არ უნდა დაემართოთ, არადა, დარბიან, ცელქობენ, ხან ჩხუბობენ, ხან რას მოიტანენ სკოლაში. მაგალითად, ერთ-ერთმა მოსწავლემ გაზიანი სასმელების გასაკეთებელი სიფონი მოიტანა, რომელშიც ასანთის ღერები ჩატენა და ცეცხლი მოუკიდა, ხელში აუფეთქდა და ოთხივე თითი მოიწყვიტა. ეს გაკვეთილების დაწყებამდე, დაახლოებით, 10 წუთით ადრე მოხდა. სამწუხაროდ, ასეთი რამეებიც ხდება, ამიტომაც ძალიან დიდია პასუხისმგებლობა. გარდა ამისა, გაქვს კიდევ ჩვეულებრივი სამოქალაქო პასუხისმგებლობა, იმიტომ, რომ 12 წლის განმავლობაში შენზეა დამოკიდებული 30, ზოგჯერ 40 (თუ სხვადასხვა კლასებში შედიხარ), ზოგჯერ 150 ადამიანის ბედი, შენზეა დამოკიდებული როგორი მოქალაქე დადგება, ვინ გაიზრდება, არა აქვს მნიშვნელობა გეოგრაფიის მასწავლებელი ხარ, ქართულის თუ მათემატიკის. იმიტომ, რომ ამ ბავშვებთან, მათი ჩამოყალიბების პერიოდში, შენ გაქვს ყველაზე ინტენსიური ურთიერთობა. თუ ეს პასუხისმგებლობები გააზრებული გაქვს, ძალიან რთულ პროფესიას ეჭიდები. ამიტომ მგონია, რომ შედარებით სწორად მოაზროვნე და მეტი პასუხისმგებლობის მქონე ადამიანები, ამ ყველაფერს რომ იაზრებენ, შეჭიდების ეშინიათ ან უბრალოდ ერიდებიან. ამიტომაა ძნელად ასარჩევი მასწავლებლის პროფესია.
მასწავლებლის შრომის ანაზღაურება მიზერულია, ძალიან მცირეა. თუნდაც ის ყბადაღებული 1000 ლარი რომ უნდა გაუხდეთ, ძალიან ცოტაა იმ შრომისთვის და პასუხისმგებლობისთვის, რაც მათ აკისრიათ. ჩემი ნება რომ იყოს, ბევრ სახელმწიფო მოხელეს ჩამოვართმევდი ხელფასს და დავუმატებდი მასწავლებელს. შედარებაც კი არ შეიძლება პედაგოგის პასუხისმგებლობასა და ვთქვათ, რომელიღაც რაიონის საკრებულოში მჯდომი ადამიანის პასუხისმგებლობას შორის, არადა, პირიქითაა და არა მხოლოდ ჩვენთან. ახალგაზრდებისთვის პედაგოგის პროფესია პრესტიჟული რომ გახდეს, გარდა ხელფასის სიდიდისა (ხელფასის სიდიდეს, ამ შემთხვევაში, ჩემი აზრით, მესამე ან მეოთხე ხარისხის მნიშვნელობა ენიჭება), პედაგოგს მისი პასუხისმგებლობის შესაბამისი სოციალური ბონუსები უნდა ჰქონდეს სკოლაში. ჩემი ნება რომ იყოს, მასწავლებელს აუცილებლად ექნებოდა სამედიცინო დაზღვევის სრული — 100%-იანი პაკეტი, მედიკამენტების უფასოდ მიღების ჩათვლით; მასწავლებელს, აუცილებლად, ზაფხულში, მისთვის სასურველ ადამიანებთან ერთად, თუნდაც ორი კვირით, უფასო საკურორტო მომსახურება უნდა ჰქონდეს — თუკი ეს შეიძლება ექნეს სხვა პროფესიის წარმომადგენლებს, რატომ არა მასწავლებლებს. და მესამე, პედაგოგებს დავუწესებდი თვეში 50-ლარიან ვაუჩერს, რომელსაც გამოიყენებდნენ ნებისმიერი წიგნის მაღაზიაში, მათთვის სასურველი ლიტერატურის შესაძენად. რადგან წიგნები ძვირია, ამ ვაუჩერის დაგროვების საშუალებასაც მივცემდი — შეიძლება 10-ლარიანი წიგნის შეძენაზე უარი თქვას, აიყვანოს 60 ლარზე და შემდეგ იყიდოს, მაგ., ხელოვნების მასწავლებელმა — რომელიმე მხატვრის ალბომი. თუ კარგად დაფიქრდები, კიდევ შეიძლება რამის დამატება, მაგრამ ახლა ეს სამი რამ მაგონდება, რომელსაც აუცილებლად დავუწესებდი პედაგოგებს და მერე ვნახოთ, და დარწმუნებული ვარ ამაში, აირჩევენ თუ არა მასწავლებლის პროფესიას, თუნდაც იმავე ხელფასზე, რაც დღეს აქვთ, თუ ასეთი სოციალური ბონუსები ექნებათ. ანუ სახელმწიფომ მასწავლებლის სკოლის გარეთ ცხოვრება მაქსიმალურად უნდა უზრუნველყოს. კიდევ ვიმეორებ, ეს არის შემოქმედებითი პროფესია და, ამავე დროს, ძალიან დიდი პასუხისმგებლობის მატარებელი. ის სქემები, მასწავლებლების პროფესიულ წინსვლაში ჩადებული ფული, რა თქმა უნდა კარგია, მაგრამ ეს არ მუშაობს, თუ სკოლის გარეთ მასწავლებელს ისევ ყოფით პრობლემებზე უხდება ძალიან ინტენსიური ფიქრი. თავისთავად, ამაზე ისედაც ფიქრობს, მაგრამ მთლიანად არ უნდა იყოს გადართული და სკოლიდან გაქცევაზე არ უნდა ეჭიროს თვალი. როცა ასეთი სოციალური პაკეტები ექნება, ვფიქრობ, არჩევადიც გახდება მასწავლებლის პროფესია და თავისთავად, ძალიან კონკურენტული გარემოც შეიქმნება პედაგოგიურ კორპუსში. ეს კონკურენტული გარემო, გაცილებით გაზრდის პედაგოგიკის ხარისხს საქართველოში, ვიდრე, თუნდაც, მილიონების ჩადება მათ გადამზადებაში. აი, ასე ვფიქრობ მე.
— ძალიან საინტერესო სოციალური ბონუსები „შესთავაზეთ“ მასწავლებლებს. ეს ყველაფერი იმოქმედებს თუ არა რეპეტიტორობისგან თავის დაღწევაზეც. როგორ ფიქრობთ, რა არის რეპეტიტორობის ინსტიტუტის ასე მომძლავრების მიზეზები?
— პირველი, რაც თავში მომდის, ეს არის გადატვირთული კლასები, ანუ კლასში, სადაც 30-ზე მეტი ბავშვია, შეუძლებელია ყველა მოსწავლესთან ინდივიდუალურად კონტაქტის დამყარება. ერთი წლის განმავლობაში ვერ მოახერხებ, გაიგო, სასწავლო პროგრამის მიხედვით, სად უჭირს მოსწავლეს და სად სჭირდება მასწავლებელს დამატებითი ძალისხმევა, რომ ბავშვს გაუხსნას გზები, წინ წავიდეს. 30 ბავშვის შეფასებაც კი წარმოუდგენლად მიმაჩნია და მით უმეტეს, როცა კლასში 30-ზე გაცილებით მეტი მოსწავლეა. ამიტომ, ახალს არაფერს მოვიგონებ, ისევ გერმანული სკოლის მაგალითზე გეტყვით. გაკვეთილზე მოსწავლეების რაოდენობა რომ შეგვემცირებინა, ზღვარი გვქონდა დაწესებული, 30-ზე მეტი ბავშვი არ მიგვეღო კლასში, მაგრამ 30-ც ძალიან ბევრია. 30 ბავშვი იყოფოდა სამ ნაწილად. მაგალითად, მე-10 პირველ კლასში, ერთდროულად (ანუ 45 წუთში), 10 მოსწავლეს ჰქონდა ქართულის გაკვეთილი, 10-ს — გერმანულის, 10-ს — მათემატიკის. შემდეგ გაკვეთილზე ჯგუფები იცვლებოდა საგნების მიხედვით, ანუ სამი სასწავლო საათის განმავლობაში ტარდებოდა სამი საგნის გაკვეთილი, მაგრამ 10-10 ბავშვთან. ერთადერთი, ამ შემთხვევაში, მეტი მასწავლებელი დაგვჭირდება. ვფიქრობ, ეს სრულიად შესაძლებელია, თუნდაც ქვეყნის დღევანდელი ფინანსური მდგომარეობიდან გამომდინარე. ის თანხა, რაც სქემებში და ტრენინგებში იხარჯება, ამისთვისაც საკმარისი იქნება. როცა 45 წუთის განმავლობაში, 10 ბავშვთან მუშაობ, შეუდარებლად მეტი საშუალება გაქვს ინდივიდუალურად ჩაწვდე თითოეულის პრობლემას, საგნის ათვისებაც უკეთ ხდება და შედეგიც, რასაკვირველია, გაცილებით ეფექტური იქნება. ეს, რაც პირველი მომივიდა თავში აზრად. მეორე, იმისთვის, რომ ბავშვს არ დასჭირდეს რეპეტიტორი, სკოლასთან, უფროს კლასებში მაინც, აუცილებლად უნდა არსებობდეს ინტერესების მიხედვით დაყოფილი, ერთსაათიანი წრეები, ჯგუფები, სადაც მოსწავლეები, უკვე გამოხატული ინტერესების მიხედვით, გაკვეთილების შემდეგ შეიკრიბებიან და არასაპროგრამო თემებზე ფიქრითა და საუბრით დაკავდებიან. მაგ., ბავშვებს უყვართ ხელოვნება. მოგეხსენებათ ამ საგნის გაკვეთილებზე სკოლაში რას ასწავლიან — მუსიკას ან ხატვას, მაგრამ არავინ ასწავლით მათ კინემატოგრაფს, რომელიც სინთეზური ხელოვნებაა, რომელიც მუსიკასაც, ხატვასაც, გამოსახულებასაც, არტისტობასაც, სარეჟისორო ხელოვნებასაც აერთიანებს. ასეთი ჯგუფები თუ წრეები, საშუალებას მისცემს კინო ან თეატრალური ხელოვნებით დაინტერესებულ ბავშვებს, შეიკრიბონ, ისაუბრონ დრამატურგიაზე, განიხილონ ფილმები ან ერთად ნახონ სპექტაკლი, მერე მოვიდნენ და იმსჯელონ მასზე, ოღონდ, მასწავლებელთან ერთად. რა დონეზეც მათ შეუძლიათ, გაარჩიონ სცენოგრაფია და ა.შ. იქ, თუ კარგი ხატვის მასწავლებელიც აღმოჩნდება, ხატვასაც ასწავლით. ასეთ ბავშვებს, ხელოვნებათმცოდნეობის ფაკულტეტზე ჩაბარება რატომ უნდა გაუჭირდეთ (რა თქმა უნდა, იმასაც გააჩნია, როგორი იქნება განხილვები და როგორ მოექცევა იმ დარგის პროფესიულ ჩარჩოებში), რატომ უნდა დასჭირდეთ რეპეტიტორი?
მესამე ის გახლავთ, რომ პრინციპულად უნდა შეიცვალოს სასკოლო პროგრამები. გადავხედე, მაგალითად, ისტორიის სახელმძღვანელოებს და, პირადად მე, წაკითხვაც კი არ მომინდა. ახლა წარმოიდგინეთ 12-13 ან 15 წლის ბავშვს რატომ მოუნდება მისი წაკითხვა. არაფერს არ ვერჩი ავტორებს, მაგრამ პრინციპულად სხვაგვარადაა მისაწოდებელი ეს მასალა ბავშვებისთვის. სახელმძღვანელო უნდა დაიწეროს ბავშვის ასაკის შესაბამისად, ვგულისხმობ შინაარსს, გადმოცემის ენას, ფორმას. არ არის აუცილებელი ისტორიის ტექსტი დიდი სამეცნიერო ხასიათის იყოს. ისტორია შეიძლება კარგად დაიყოს ეპიზოდებად, ერთმანეთს დაშორდეს ქრონოლოგიური და ჰეროიკული ისტორიები. მოსაგონებელია ეს ფორმა და, ბუნებრივია, მე რეცეპტს ვერ გამოვწერ, მაგრამ ის, რაც არის, ფაქტია, გაუგებარი, არამიმზიდველი და წარმოუდგენლად მოსაწყენია. არანაირ ხალისს და ინტერესს არ გაგიჩენს ეს სახელმძღვანელოები ამ დარგის მიმართ. ამიტომ, ვფიქრობ, სასკოლო პროგრამები რადიკალურადაა შესაცვლელი და, შესაბამისად, სახელმძღვანელოებიც. მიდგომაა არასწორი — ჩვენ ვცდილობთ ბავშვს რაღაც ჩავუტენოთ ტვინში (ესეც კომუნისტური ინერციაა). თვითონ ბავშვს რომ გავუჩინოთ ინტერესი, ამაზე საერთოდ არავინ ფიქრობს. განათლება ხომ ის არ არის, რასაც სახელმძღვანელოს ერთ ქვეთავში წაიკითხავ, იქ წაკითხულმა ინტერესი უნდა აღგიძრას, რომ დამატებით სხვა ინფორმაციაც მოიძიო ამის შესახებ, თუნდაც ინტერნეტში, ან სადღაც რუკა მოძებნო და ჩაიხედო, ან თუ რომელიმე ისტორიული პირია ნახსენები, მისი თავგადასავალი წაიკითხო და ა.შ. აი, ეს ყველაფერი, რაც გამახსენდა, კომპლექსში თუ განხორციელდა, მერე ვნახოთ, იქნება თუ არა კიდევ რეპეტიტორობა საჭირო.
— არიან თუ არა ბავშვები, ახალგაზრდები ზედმეტად პოლიტიზებულები?
— არა, მე სულ არ მრჩება შთაბეჭდილება, რომ ბავშვები და ახალგაზრდები ზედმეტად პოლიტიზებულები არიან. არც ჩემს ახალგაზრდობაში ვიყავით ზედმეტად პოლიტიზებულები, მე სულ არ ვარქმევ პოლიტიზებულობას იმას, რომ დამოუკიდებლობის იდეებით ვიყავით შეპყრობილი, ეს პოლიტიკა არ არის, ეს პატრიოტიზმის გარკვეული ნაირსახეობაა. არა მგონია, თანამედროვე ახალგაზრდობა ზედმეტად პოლიტიზებული იყოს, გარშემო ძალიან ბევრი ახალგაზრდა მყავს - ჩემი შვილების მეგობრები, ყოფილი მოსწავლეები. პირიქით, მგონია, უფრო საზოგადოებრივად მოაზროვნეები არიან და უფრო მეტს ფიქრობენ სოციალურ პრობლემატიკაზე. მაგალითად, რამდენიმე ჩვენი სკოლის კურსდამთავრებული გოგონა, 90-იანი წლებიდან მოყოლებული, სოციალურ აქტივობებს ახორციელებს, სოციალური ქსელებიც კი გამოიყენეს იმისთვის, რომ დაეხმარონ ადამიანებს - ჯერ პოულობენ გაჭირვებულ ადამიანებს და მერე მათთვის პოულობენ ადამიანებს, რომლებიც დაეხმარებიან — ზოგს ოპერაციის გაკეთება სჭირდება, ზოგს სხვა სახის დახმარება. ამას, რასაკვირველია, აბსოლუტურად, უანგაროდ აკეთებენ, ერთადერთი ინტერესი სოციალური სოლიდარობის პრეცედენტების გაჩენისა და სოციალური სოლიდარობის კულტურის დამკვიდრებაა. ასე უფრო აზროვნებს თანამედროვე ახალგაზრდობა. რაც შეეხება მათ გართობას, დროის გატარებას თუ შემოქმედებითად დასვენებას, პრობლემაა და ძალიან დიდხანს იქნება, იმიტომ, რომ ამას ვერ უშველის თუნდაც ბევრი ფულის დაბანდება. ეს კულტუროლოგიური მოვლენაა, თვითონ ახალგაზრდობამ უნდა გააჩინოს ამის მოთხოვნილება და მერე უკვე ვიღაც ჭკვიანმა, ფულიანმა და განათლებულმა ადამიანებმა (თუ ასეთები გამოჩნდებიან), ეს მოთხოვნები უნდა დააკმაყოფილონ. აქ სახელმწიფო ძნელად, ნაკლებად ჩაერევა. ამიტომ, მე ისევ მგონია, თუ გვინდა რომ ისეთივე ცენტრები გაჩნდეს საქართველოში, როგორც როკფელერის ცენტრია, სადაც შერწყმულია ერთმანეთთან განათლება, კულტურა, სადაც „პაფსაც“ არის და ყველაფერი, რაც შეიძლება ახალგაზრდას და თინეიჯერს მოუნდეს. ამასთანავე, მგონია, რომ ამ ტიპის გართობის და დასვენების კულტურის შემოტანა ძალიან პატარა ასაკიდან უნდა დაიწყოს.
რაც მინახავს და მომწონებია, ის არის, რომ მაგალითად, აშშ-ში, გერმანიაში (ალბათ ასეა შედარებით განვითარებულ ქვეყნებში), ძალიან ბევრი გაკვეთილი ტარდება საჯარო სივრცეებში. ძალიან პატარა ასაკიდან ბავშვები უკვე დაყავთ მუზეუმებში და აბსტრაგირებულად კი არ ელაპარაკებიან, თუნდაც ქვეყნის წარსულზე, არამედ მუზეუმში სხედან, შესაბამის განყოფილებაში და საკუთარი თვალით უყურებენ ყველაფერს. ვიღაც მეტყვის, კარგი ახლა, 7 წლის ბავშვმა წიგნში დახატული სურათითაც შეიძლება კარგად აღიქვას ყველაფერიო. კი, ბატონო, შეიძლება სურათითაც კარგად აღიქვას, თუ კარგი რეპროდუქციაა, მაგრამ სულ სხვაა ის გარემო და აბსოლუტურად სხვა — საკლასო ოთახის ატმოსფერო. მუზეუმის ფონი, სიჩუმე, იქ ხმაც სხაგვარად ისმის, სხვა სუნი დგას, სხვა აურა ტრიალებს. ადამიანები ამით საჯარო სივრცეებში მსჯელობას ეჩვევიან; გარდა ამისა, ეჩვევიან იმასაც, რომ აქ ხმამაღლა და ყვირილით კი არ უნდა ილაპარაკო, არამედ წყნარად და მშვიდად უნდა გამოხატო შენი აზრი; სწავლობენ იმასაც, რომ არ უნდა დააზიანონ ექსპონატები და ა.შ. უამრავი რამის ჩამოთვლა შეიძლება, როგორ უნდა მოიქცე საჯარო სივრცეში. აი, ეს კულტურა ინერგება იქ, ამასთან ერთად, დამატებით, სოციალურ ჩვევებსაც უვითარებს. ალბათ, გავა წლები და გაჩნდება მოთხოვნილება, რომ ჩვენც, სადღაც სამზარეულოში კი არ ვიმსჯელოთ ფილმზე ან მუსიკალურ ნაწარმოებზე, არამედ საჯარო სივრცეში შევხვდეთ ერთმანეთს, მაგალითად, გია ყანჩელის ფონდში. იქ ჩვეულებრივად შევიაროთ იმისთვის, რომ იმ დღეს მსჯელობა იქნება რაღაც ახალზე, ან დათო გოჩიაშვილის ბოლო კონცერტის, ან ბოლო დისკის შესახებ. ეს აბსოლუტარად სხვა განწყობას შექმნის, მოგინდება იქ წასვლა. სოციალური ქსელები რატომ გახდა ასეთი პოპულარული? რაღაცის თქმა და გაზიარება რომ გინდა მეგობრებისთვის, დღეს ეს სივრცე გაქვს და, ალბათ, დარჩება სივრცედ, სადაც აზრს ვუზიარებთ ერთმანეთს. გაჩნდება კიდევ სხვა სივრცეებიც, სადაც წახვალ და თანამოაზრეებთან ისაუბრებ და თუ ეს კულტურა შემოვა ჩვენთან, კარგად გაერთობიან ახალგაზრდებიც და ასაკოვნებიც.
— ჩვენი პრობლემების სათავე განათლებისა და აღზრდის დეფიციტია, ჯერ კიდევ ეროვნული იდენტობის დაკარგვის საფრთხით გამოწვეულ კოშმარში ვცხოვრობთ, ვფიქრობთ, რომ ტრადიციებს გვართმევენ, ჩვენი აზროვნება ისევ რადიკალურად განსხვავებულია დანარჩენი სამყაროს ადამიანების აზროვნებისგან. თქვენი აზრით, როგორია ჩვენი საზოგადოება?
— ჩვენ საკმაოდ ჩაკეტილი საზოგადოება ვართ, ჩვენზე ჩაკეტილი საზოგადოებებიც არსებობენ და მინახავს მთელი რიგი ქვეყნები, უბრალოდ, არ მინდა დასახელება. მაგრამ ჩვენ წარმოუდგენლად, შეუდარებლად ჩაკეტილი საზოგადოება ვართ. მაგალითად, სლოვაკებთან (რომ აღარ ვილაპარაკო განვითარებულ ევროპულ ქვეყნებზე) ან თუნდაც რუმინელებთან შედარებით, ჩაკეტილები ვართ საკუთარ თავში. ესეც აღზრდის და არასწორი განათლების ბრალია. მარტივ მაგალითს მოვიტან, როცა შუა საუკუნეების ისტორიას ასწავლის — დავით აღმაშენებლის ან თამარის პერიოდს — მასწავლებელი, რა თქმა უნდა, აღფრთოვანებული უხსნის მოსწავლეებს, რა მაგრები ვიყავით და „ვაზანზარებდით“ ყველაფერს ნიკოფსიიდან დარუბანდამდე, მაგრამ რა ხდება ამ დროს გარშემო სამყაროში, ამის შესახებ არაფერს ეუბნება. სინამდვილეში, კიდევ უფრო აღვაფრთოვანებთ ბავშვს, თუ ვეტყვით, რომ მაგალითად, იმავე მე-12 საუკუნეში, როცა თამარის ეპოქა ზენიტშია, ჯვაროსნული ლაშქრობების შედეგებით ევროპა ძალიან აწეწილ-დაწეწილია, საქართველო კი არის ქვეყანა, რომლის მოქალაქეობაც და რომელში ცხოვრებაც წარმოუდგენლად მიმზიდველია; რომ საქართველოს ამ დროს ჰყავს არაქართველი მთავარსარდალი, ზაქარია მხარგრძელის სახელით რომ ვიცნობთ; რომ ამ დროს საქართველოს საგანმანათლებლო ცენტრებით, უკვე 300 წელზე მეტია, მოფენილია ქრისტიანული სამყარო; ამ დროს ქართველი მეცნიერები, მთარგმნელები მოღვაწეობენ არა მარტო საქართველოში, არამედ სხვადასხვა უცხოურ ქვეყნებში. აი, ამას არ ვეუბნებით ბავშვებს და ამიტომ ვკეტავთ მათ თვალსაწიერს. ასევე, არ შეიძლება ქართული ლიტერატურა ასწავლო ამოგლეჯილად. ილიას ლექსს რომ ვასწავლით — „ღმერთო, ღმერთო ეს ხმა ტკბილი, გამაგონე ჩემს მამულში“, იქვე მხოლოდ ის კი არ უნდა უთხრას მასწავლებელმა, რომ ჯუზეპე გარიბალდი იტალიაში აჯანყების მეთაური იყო, არამედ გააცნოს ის ვითარება, რაც იმ დროის იტალიაში იყო და აუხსნას, რატომ ეხმაურება ილია ამ აჯანყებას. ეს აუცილებლად უნდა ასწავლო ან ამ ამბის წაკითხვის სურვილი მაინც უნდა აღუძრა. უბრალოდ, ეს გამახსენდა, თორემ ასეთი უამრავი მაგალითის მოტანა შეიძლება. სწორედ ეს იყო გურამ რამიშვილის სწავლების მეთოდის ფანტასტიკურობა, იქ არა მხოლოდ გერმანულ ენას სწავლობდნენ ბავშვები, არამედ სწავლობდნენ გერმანულ კულტურას და, რაც მთავარია, ეს ყველაფერი შესაბამის ქართულ კულტუროლოგიურ პერიოდთან კავშირში ისწავლებოდა — ბავშვები იგებდნენ, რა ხდებოდა ამ დროს გერმანიაში, საქართველოში და ევროპაში. ამიტომ ეხსნებოდათ აზროვნება. აზროვნება ისეთი რამ არის, თუ მას გასაქანი არ მიეცი, რომ განვითარდეს და გაიშალოს, დარჩება იქვე და ამით დამთავრდება, არადა გონება ყველა ადამიანს აქვს. მოკლედ, სწორედ განათლების და აღზრდის პრობლემაა, რომ ასეთი ჩაკეტილი საზოგადოება ვართ. ეს ახლაც ეტყობა ჩვენი პოლიტიკოსების, ჩვენი ე.წ. ექსპერტების მსჯელობას, სულ რაღაც ლოკალურზე მსჯელობენ და რა ხდება ირგვლივ, ნაკლებად აინტერესებთ.
როგორ ცხოვრობს დღეს ევროპელი — ესეც მარტივი მაგალითია, სულ რამდენიმე წელია, რაც სლოვაკები ევროკავშირში შევიდნენ (სლოვაკებზე იმიტომ ვლაპარაკობ, რომ ბევრი მეგობარი მყავს, ხშირად ჩავდივარ იქ და საზოგადოებასთანაც მაქვს ურთიერთობა). იქაურ ახალგაზრდებში პრიორიტეტი უკვე ის კი აღარ არის, რომ ინგლისური, გერმანული, იტალიური, ესპანური იცოდნენ (ეს თავისთავად), მათი პრიორიტეტია ალბანური და ხორვატული ენები ისწავლონ, იმიტომ, რომ სამუშაოს შოვნის შანსი ამ ქვეყნებში იზრდება, ეკონომიკური აქტივობები იქ ბევრად მეტია. ამიტომ ცდილობენ ახალგაზრდები, იქაური ენები ისწავლონ, რომ დასაქმება შეძლონ. ანუ მათი და ჩვენი ახალგაზრდების პერსპექტივა განსხვავებულია. მეორეც — მაგალითად, იქაური სტუდენტი, ზაფხულის არდადეგებზე, დროებით სამსახურს ეძებს, ამიტომ პარალელურად სწავლობს მიმტანის ან ანიმატორის კურსებზე და ა.შ. ის შეიძლება გამოვიდეს კიბერნეტიკოსი, ისტორიკოსი, მაგრამ პარალელურად სწავლობს პროფესიას, რომ ზაფხულში საბერძნეთში წავიდეს, რამდენიმე თვე იმუშაოს, ფული დააგროვოს, რომელსაც შემდეგ ან სწავლაში გადაიხდის, ან გასართობად დახარჯავს. ამით იმის თქმა მინდა, რომ მისი გონება სხვაგვარადაა გახსნილი, სხვა დიაპაზონში აზროვნებს და სხვა დიაპაზონში ვაზროვნებთ ჩვენ. მართალია, ის ევროკავშირის წევრია და ქვეყნებში გადაადგილება არ უჭირს, თუმცა თურქეთში გადაადგილება ხომ ჩვენს ახალგაზრდებსაც არ უჭირთ, მაგრამ ჩვენი აზროვნება ჩაკეტილია — ქართველი ოფიციანტად გაუშვებს შვილს თურქეთში? მეტი საქმე არა აქვს. ესეც აღზრდის პრობლემაა, ესეც, ალბათ, სკოლის ასაკიდან უნდა ისწავლოს, რომ არანაირი შრომა სათაკილო არ არის. იმისთვის, რომ დიაპაზონი გაიხსნას, სკოლის ასაკიდან უნდა ვასწავლოთ ახალგაზრდებს, რომ მარტო ჩვენ არ ვართ ამ ქვეყანაზე და დედამიწა ჩვენ გარშემო არ ტრიალებს. ძალიან დიდია ეს სამყარო, უსაზღვროდ მრავალფეროვანი და საინტერესოა, ადამიანები, ზოგადად, კარგი ვინმეები არიან და არ შეიძლება, ვიღაცას ზემოდან ცხვირაწეულმა უყურო იმიტომ, რომ ზუსტად იმავე ღირსებების, თვისებების და მოთხოვნილებების მატარებელი არ არის, როგორც შენ. ასეთი დამოკიდებულება გარკვეული ერების და გარკვეული ეთნოსების მიმართ, ესეც აღზრდის პრობლემაა, ესეც ჩაკეტილობის ბრალია და კიდევ უსასრულოდ შეიძლება ამაზე ლაპარაკი.
რამდენიმე წლის წინ, როცა ქართული ეროვნული საგანძურის მოგზაურობა იგეგმებოდა მსოფლიოში, რა ამბავი ატყდა, რომ საქართველოდან სიწმინდე გადის. არადა, უკეთილშობილესი მიზანი იყო — ქართული ხელოვნების შედევრები ენახა მთელ მსოფლიოს, ნიუ იორკით დაწყებული, ტოკიოთი დამთავრებული და ამას წინ აღუდგა მთელი ქვეყანა, იმის გამო, რომ ეროვნული იდენტობის საფრთხე იგრძნო. გეკითხებით, ეს ნორმალურია? გარდა ჩაკეტილი და შეზღუდული საზოგადოებისა, ვის შეიძლება ეს აზრად მოუვიდეს თავში? მაშინ, როცა ქართველები გაიძახიან ეროვნულ იდენტობას და მართლმადიდებლობას ვკარგავთო, სულ მინდა ხოლმე ხმამაღლა ვიყვირო — გაიხსენეთ ვინ იყო ქართლის გამაქრისტიანებელი პირველი მეფე და გაახილეთ თვალი. ესეც ძალიან პატარა ასაკიდან უნდა დავიწყოთ. ვიღაც წაიკითხავს ამას და იტყვის, რომ ჩვენი შვილების კოსმოპოლიტებად გაზრდა უნდათო, ვინც ამას იტყვის, რეკომენდაციას ვაძლევ, წაიკითხოს ვაჟა-ფშაველას წერილი „ეროვნულობა და კოსმოპოლიტიზმი“ და უკეთ მიხვდება, რისი თქმა მინდა. იცით, ბავშვებს როგორ ვზრდით? ოჯახი-სამშობლო და იქით რა ხდება არ ვეუბნებით. ამიტომ, ასეთი ბავშვი, როგორც კი გამოიხურავს სახლის კარს, სადარბაზოში, პირველ რიგში, რასაც გააკეთებს — გადააფურთხებს, ნაგავს დაყრის, ნაგავში გაივლის და ქუჩაში გავა. იქაც ზუსტად ისევე იქცევა — ნაგავს მდინარეში ჩაყრის, ლუდს დალევს და ბოთლს მოისვრის. მას არავინ ასწავლა, რომ ეს არის სამყარო, რომელიც შენ კი გეკუთვნის, მაგრამ შენ გარდა ყველას ეკუთვნის — დანარჩენ 8 მილიარდ ადამიანსაც. მას უნდა ასწავლო, რომ მტკვარი ამ ნაგავს კასპიის ზღვაში ჩაიტანს, იქ ამით ზუთხი მოკვდება და ა.შ. ასე უნდა აუხსნა, რომ არ იფიქროს, მე გადავაგდე და ჯანდაბას, წაიღოს ნაგავი აზერბაიჯანშიო.
— რა კრიტერიუმებით აარჩიეთ სკოლა შვილიშვილისთვის?
— სკოლა რაღაც განსაკუთრებული კრიტერიუმით არ მიძებნია. შევარჩიე ერთ-ერთი კერძო სკოლა, სადაც ბევრი რამ, რაზეც ვლაპარაკობდით, აღმოვაჩინე, მაგრამ ჩემი ოჯახის ფინანსებისთვის ძალიან ძვირი აღმოჩნდა, დიდი თანხა იყო გადასახდელი და ვერ შევძლებდით. ამიტომ ხერხი ვიხმარე და ჩემი ძველი ნაცნობების დახმარებით, დავიწყე კარგი პირველი კლასის მასწავლებლის ძებნა, ჩვეულებრივ საჯარო სკოლაში. ბუნებრივია, მასწავლებელს ვარჩევდი არც კარგი ცოდნით და არც კარგი გარეგნობით, არამედ იმ თვისებებით, თუ როგორი ურთიერთობა ჰქონდა ბავშვებთან. გამიმართლა და ასეთი ვიპოვე, ჯერჯერობით, ბავშვი ძალიან ბედნიერია და კარგი ურთიერთობა აქვს მასწავლებელთან. ანუ, სკოლა კი არა, კარგი პირველი კლასის მასწავლებელი შევარჩიე.
— დაბოლოს, გვინდა „ახალ განათლებაში“ მუშაობა გაიხსენოთ, რას ნიშნავს თქვენთვის ეს გაზეთი და საინტერესოა თქვენი შეფასება — 17 წლის წინათ წამოწყებულ საქმეს როგორ ვაგრძელებთ?
— ბევრი რამის გახსენება შემიძლია, 4 წელი ვიმუშავე „ახალ განათლებაში“. თავიდან, როცა დამიძახეს, მითხრეს, რომ განათლების სამინისტროს უნდოდა შეექმნა გაზეთი პედაგოგებისთვის, რომელიც იქნებოდა ძველი, ასე ვთქვათ, კომუნისტური გაზეთის — „სახალხო განათლების“ ალტერნატივა — უფრო თანამედროვე, უფრო აქტუალური პრობლემატიკით და მასწავლებლებისთვის საინტერესო თემებით. ასეთი გაზეთის შექმნა ვცადეთ და საკმაოდ დიდ ნაწილში გამოგვივიდა, იმიტომ რომ, ვისაც ახსოვს პოლემიკა, რაც ჩვენი გაზეთის ფურცლებზე იყო „ვეფხისტყაოსნის“ ირგვლივ, ამ პოლემიკაში მონაწილე ადამიანები; პრობლემური წერილები, რომლებსაც თავად პედაგოგები წერდნენ და თვითონ ყვებოდნენ იმ პრობლემების შესახებ, თუნდაც რაზეც ახლა ამ ინტერვიუში ვლაპარაკობ და დღესაც გადაუჭრელია, იმავე რეპეტიტორობის პრობლემაზე წერილები; ჩემი აზრით, ძალიან კარგი სტატიები, სადაც დამატებითი მასალა ეძლეოდათ პედაგოგებს სხვადასხვა დისციპლინებში — ეს ყველაფერი, მე მგონი, იყო განსხვავებულიც და სასარგებლოც. ისიც მახსოვს, რომ რედაქციაში ორი კაცი ვიყავით და დანარჩენი ქალები, სკოლასთან და პედაგოგიკასთან დაკავშირებული სენი ჩვენც გვჭირდა. მახსოვს ჩვენი მეგობრები — თენგიზ მირზაშვილის სტუმრობები და კამათი სხვადასხვა თემებზე. არ იყო ცუდი, ძალიან კარგი იყო. ეს ალტერნატივა რომ შევქმენით, ამას თუნდაც ის ადასტურებს, რომ ეს გაზეთი დღესაც არსებობს და მშვენივრად აკეთებს თავის საქმეს.

ესაუბრა ლალი ჯელაძე

25-28(942)N