2016-01-21 პედაგოგისთვის მთავარი გამოწვევა სისტემაში მიმდინარე სიახლეებია ვაგრძელებთ საუბარს პროფესიული განათლების სისტემაში მიმდინარე პროცესების შესახებ. ამჯერად პედაგოგთა პროფესიული განვითარების საკითხებს შევეხებით. გვესაუბრება მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრის პროფესიული განათლების მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების სახელმწიფო პროგრამის მენეჯერი ნინო ელბაქიძე.
— მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნულ ცენტრში მოქმედებს სახელმწიფო პროგრამა პროფესიული განათლების მასწავლებელთა განვითარებისათვის. გთხოვთ, გვიამბეთ ამ პროგრამის შესახებ
— მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნულ ცენტრში, 2014 წლიდან, ფუნქციონირებს სახელმწიფო პროგრამა სახელწოდებით „პროფესიული განათლების მასწავლებელთა პროფესიული განვითარება“. თუმცა, პედაგოგთა ტრენინგებს 2011 წლიდან ვახორციელებთ, მაშინ იგი სხვა პროგრამის ერთ-ერთი შემადგენელი ნაწილი იყო, ბოლო ორი წელია კი ცენტრის ფარგლებში მოქმედი სახელმწიფო პროგრამაა. მისი მთავარი სამიზნე ჯგუფია პროფესიული განათლების პედაგოგები, რომელთა პროფესიული განვითარების მიზნით იგეგმება ტრენინგები, კონფერენციები, სამუშაო შეხვედრები, ე.წ. ვორქშოპები, კონფერენციები და სხვ.
სანამ მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ღონისძიება დაიგეგმება, აუცილებელია, რომ განისაზღვროს მისი თემატიკა — რა თემაზე ვთავაზობთ მასწავლებლებს პროფესიული განვითარების ტრენინგს. ტრენინგების თემატიკას რამდენიმე ფაქტორის გათვალისწინებით ვადგენთ. პირველი და ერთ-ერთი მთავარი ფაქტორია პროფესიული განათლების სისტემაში მიმდინარე სიახლეები, რომელთა შესახებ აუცილებლად უნდა იცოდეს პედაგოგმა, რომ მზად იყოს მათ მისაღებად და დასანერგად. მეორე — ტრენინგები იგეგმება თავად მასწავლებლების საჭიროებებიდან გამომდინარე, ანუ ერთი მხრივ ჩვენ გვაქვს სახელმწიფო დაკვეთა — რა სიახლეც არსებობს პროფესიულ განათლებაში, შესაბამისი პროფესიული განვითარების ღონისძიებაც უნდა დაიგეგმოს მასწავლებლებისთვის, ხოლო მოერე მხრივ ჩვენ უნდა გავითვალისწინოთ თავად მასწავლებლის საჭიროებები და ამის შემდეგ დავგეგმოთ პროფესიული განვითარების ღონისძიებები.
— რა არის მთავარი გამოწვევა პროფესიული განათლების მასწავლებლისათვის დღეს?
— იმის გამო, რომ ბოლო ათწლეულებში რადიკალურად შეიცვალა პროფესიული განათლების არსი (იგი დასაქმების რეალურ საშუალებადაც იქცა), სერიოზული გამოწვევების წინაშე დადგა მისი ერთ-ერთი მთავარი ფიგურა — მასწავლებელი. ათეული წლების განმავლობაში მას არ ჰქონდა ვალდებულება, რაიმე შეეცვალა საკუთარ პედაგოგიურ უნარებში, ეზრუნა ცოდნის შევსებასა და განახლებაზე. დღეს კი, იმის გამო, რომ პროფესიული განათლება ძალიან დინამიური, ცვალებადი და სწრაფად განვითარებადი სისტემაა, პედაგოგის მთავარი ამოცანაა, ყოველდღიურ რეჟიმში, ჯერ მიიღოს ინფორმაცია სიახლეების შესახებ, ხოლო შემდეგ დაგეგმოს და იზრუნოს ახალი ცოდნისა და უნარების დაუფლებაზე. ამ აუცილებლობის გარეშე გატარებული ყოველი დღე დაკარგულად შეიძლება ჩაითვალოს. ასეთი გამოწვევის წინაშე მასწავლებლის მარტო დატოვება არ შეიძლება. მას დახმარება სჭირდება სახელმწიფოს მხრიდან. მასწავლებელს საშუალება უნდა მიეცეს, რომ განვითარდეს. შესაბამისი ტრენინგით, სახელმძღვანელოთი, სასწავლო რესურსებითა და გამართული ინფრასტრუქტურით. განვითარება შეუქცევადი პროცესია მასწავლებლისთვის, თუმცა ეს არ ეხება მხოლოდ მასწავლებელს, ეს ეხება პროფესიულ განათლებაში მომუშავე ყველა ადამიანს, მათ შორის, ჩვენც, რადგან საქმე გვაქვს ძალიან სწრაფად ცვალებად, მოთხოვნად და ქვეყნის ეკონომიკისთვის მეტად მნიშვნელოვან სფეროსთან. პროფესიული განათლება ყოველწლიურად მოთხოვნადი ხდება და მასში ჩართვის მსურველთა რაოდენობა ყოველ წელს იზრდება. პროფესიულ განათლებაში არსებული პროფესიების შესახებ ინფორმაცია საჯაროა და მსურველებს მისი მოპოვება შეუძლიათ www.vet.ge -ს მეშვეობით. პროფესიული განათლების განსაკუთრებული პოპულარობა ბოლო წლებში მრავალი ფაქტორითაა განპირობებული, მათ შორის უმნიშვნელოვანესი პროფესიული საგანმანათლებლო დაწესებულებების მოდერნიზაცია და დასაქმების მაღალი შესაძლებლობებია.
პროფესიული განათლების მასწავლებელთა განვითარების სახელმწიფო პროგრამის განხორციელების პირველი ეტაპი დავიწყეთ ტრენინგებით პედაგოგიკაში, ისეთი ზოგადი თემებით, როგორიცაა სწავლების ინტერაქტიული მეთოდები, გაკვეთილის დაგეგმვა, სასწავლო პროცესის წარმართვა, კოლეგებთან ურთიერთობა და ა.შ. პარალელურ რეჟიმში, ყოველთვიურად, ტარდებოდა ტრენინგები საინფორმაციო-საკომუნიკაციო საშუალებებში. მოგეხსენებათ, ეს ძალიან მნიშვნელოვანი სფეროა სასწავლო-პრაქტიკული პროცესის თანამედროვე სტანდარტებით წარმართვისათვის. უმარტივესი საკითხებიდან დაწყებული ინტერნეტ — ბლოგების შექმნით დამთავრებული, შეისწავლეს ჩვენმა პედაგოგებმა. დღეისათვის პროფესიული განათლების მასწავლებელთა ნახევარზე მეტმა მიიღო ინტელის ტრენინგების სერტიფიკატი.
— რას გვეტყვით ინკლუზიური განათლების შესახებ პროფესიულ განათლებაში?
— ერთ-ერთი სერიოზული გამოწვევა ჩვენი და არა მარტო ჩვენი სისტემის პედაგოგებისათვის ინკლუზიური განათლებაა. ვინაიდან ეს სიახლეა ჩვენს რეალობაში და არავითარი გამოცდილება ამ მიმართულებით აქამდე არ არსებობდა, დაწყება მოგვიხდა სრულიად ელემენტარული საკითხების შესწავლით — რა არის ინკლუზიური განათლება, როგორ მივუდგეთ სსსმ და შშმ სტუდენტებს — აქ იგულისხმება არა მარტო გარკვეული დარღვევების მქონე სტუდენტები, რომელთაც შესაბამისი გარემო პირობები სჭირდებათ, არამედ ეთნიკური უმცირესობების წარმომადგენლებიც, რომელთაც შესაძლოა ენობრივი ბარიერის პრობლემა ჰქონდეთ. განათლებამ კი, ნებისმიერი ნიშნით განსხვავებული ყველა სტუდენტი თანაბრად უნდა მოიცვას. ასე რომ, პედაგოგიკა ინკლუზიური განათლების გარეშე არ არსებობს. როგორც ზოგადსაგანმანათლებლო სკოლებში, პროფესიულ საგანმანათლებლო დაწესებულებებში მუშაობენ სპეციალური მასწავლებლები, რომელთაც გავლილი აქვთ შესაბამისი კურსები და ეხმარებიან სხვადასხვა დარღვევების მქონე სტუდენტებს სასწავლო პროცესში. პროფესიული განათლება, როგორც მოგეხსენებათ, ერთ-ერთი ყველაზე ხელსაყრელი შესაძლებლობაა სსსმ და შშმ პირების დასაქმებისათვის შრომის ბაზარზე. შესაბამისად, იმის ალბათობა, რომ მასწავლებელს მოუწევს ამგვარ სტუდენტებთან მუშაობა, საკმაოდ მაღალია. პროფესიული განათლების მასწავლებელი საკმარისად მომზადებული უნდა იყოს ამ გამოწვევისათვის. მასწავლებლის როლი შეუცვლელია სტუდენტებისათვის პროფესიული ცოდნისა და უნარების ათვისებაში.
— რა სახის ტრენინგები ხორციელდება პროფესიული განათლების მასწავლებლებისათვის?
— პროფესიული პედაგოგის განვითარება მხოლოდ ჩვენ მიერ გაწერილი გეგმის მიხედვით არ მიმდინარეობს, დაკვეთა, ზოგჯერ, თავად მასწავლებლების მხრიდანაც მოდის. ტრენინგების დაგეგმვის დროს ვითვალისწინებთ მასწავლებელთა მოსაზრებებს, შენიშვნებს, შემოთავაზებებს და ამის მიხედვით ვგეგმავთ სამომავლო ტრენინგებს.
მასწავლებელთა პროფესიული განვითარება მხოლოდ პედაგოგიკის მიმართულებით არ ხორციელდება. 2014 წლიდან ჩვენი პედაგოგები პრაქტიკული ხასიათის ტრენინგებს გადიან საწარმოებში: მაგალითად, მზარეულები — რომელიმე საერთაშორისო დონის სასტუმროს რესტორანში, ერთ-ერთ კერძო კომპანიაში — მკერავები, ასევე სტილისტებმა გაიარეს ტრენინგები ისი პარის სალონთა ქსელში. მასწავლებლების კმაყოფილება ამგვარი ტრენინგებით საკმაოდ მაღალია. ამას ადასტურებს მათი გამოკითხვის შედეგები. ისინი აღფრთოვანებას არ მალავდნენ იმ ტექნოლოგიური სიახლეების გაცნობითა და ახალი მიდგომებით, რაც მათ სფეროში არსებობს. საწარმოში ტრენინგების პრაქტიკა სამომავლოდაც გაგრძელდება, რადგან ის ხელს უწყობს დამსაქმებელთან მასწავლებლის კომუნიკაციას, უახლესი ტექნოლოგიების სასწავლო პროცესში გამოყენებას და საბოლოოდ სტუდენტისთვის ხარისხიანი განათლების მიღებას, რათა ის კონკურენტუნარიანი იყოს შრომის ბაზარზე.
პროფესიულ განათლებაში ერთი მნიშვნელოვანი სიახლეა — მოდულური პროგრამების დანერგვა, რომელიც 2015 წელს დაიწყო. ეს არის პროფესიული სტანდარტის საფუძველზე შექმნილი პროგრამების მიხედვით სწავლება და ბუნებრივია, დანერგვამდე საჭირო იყო პედაგოგების მომზადება, რისთვისაც ჩაუტარდათ ტრენინგები — შესავალი მოდულურ სწავლებაში და შეფასებაში. ასეთი ტრენინგები წელსაც გაგრძელდება იმ ახალ პროფესიებში, რომელშიც დაიწყება მოდულური სწავლება. მხოლოდ ტრენინგები მასწავლებლებისთვის საკმარისი არ არის, რათა წარმატებით მოხდეს მოდულური პროგრამების დანერგვა პროფესიულ საგანმანათლებლო დაწესებულებებში, ამიტომ წელს ტრადიციულ ტრენინგებს დავამატეთ ინდივიდუალური კონსულტირების პროგრამა, რომლის ფარგლებში მასწავლებლებს საშუალება მიეცემათ ტრადიციული ტრენინგების გარდა, მიიღონ ინდივიდუალური რჩევები და რეკომენდაციები ტრენერ-კონსულტანტებისაგან სასწავლო პროცესში წარმოქმნილი სიძნელეების გადასალახად.
ორიოდ სიტყვით მინდა შევეხო ტრენინგების ჩატარების წესსა და პროცედურას. პირველ რიგში უნდა აღვნიშნო, რომ ყველა ტრენინგი პედაგოგებს ადგილებზე უტარდებათ, მათ ამისთვის თბილისში ჩამოსვლა არ უწევთ. ჩვენი ტრენერები მიდიან ყველა რეგიონში და, თემის საჭიროებიდან გამომდინარე, 2-4 ან 5-დღიან ტრენინგებს ადგილებზე უტარებენ პროფესიულ პედაგოგებს. გარდა ამისა, ტრენინგის დასრულების შემდეგ ტრენერი ფასდება მასწავლებლის მიერ. ჩვენ აუცილებლად უნდა ვიცოდეთ, რა სარგებელი მიიღო ტრენინგიდან მასწავლებელმა. ტრენინგის დასრულების შემდეგ ხდება მასწავლებლის მიერ ტრენინგზე მიღებული ცოდნის შეფასება. ასევე, თავად ტრენერი ფასდება ყველა ტრენინგის შემდეგ. საბოლოოდ გვაქვს სრული სურათი — სად როგორი შედეგები მივიღეთ გაწეული მუშაობით, რაც იმას ნიშნავს, რომ ეს ერთი ციკლი დასრულებულია. მომავალი ტრენინგების დაგეგმვისას იგივე თემები აღარ ბრუნდება, გამონაკლისია ორი პირობა — ერთია ინფორმაციულ-საკომუნიკაციო ტექნოლოგიები, რომელიც მუდმივად განახლებადია და მასწავლებლისგან სიახლეების შესწავლას მოითხოვს და მეორეა ახალი კადრების საჭიროებების გათვალისწინებით ტრენინგების დაგეგმვა.
— პროფესიული განათლების მასწავლებელთა საქმიანობის რეგულირებისთვის თუ ხორციელდება რაიმე სახის ღონისძიებები?
— ჩვენ მიერ გაწეული დახმარება პედაგოგთა პროფესიული განვითარების კუთხით უფრო ეფექტური და ხარისხიანი რომ იყოს, აუცილებელია საკითხისადმი სისტემური მიდგომა. სწორედ ამიტომ, 2014 წელს, ევროკავშირის დახმარებით, შეიქმნა „პედაგოგთა მომზადებისა და კარიერული ზრდის რეგულირების დოკუმენტი“, რომელიც ეროვნულმა პროფესიულმა საბჭომ განიხილა და ჩასწორდა კიდეც მათი შენიშვნების მიხედვით. დოკუმენტში არის ასახული, თუ რა კვალიფიკაციის უნდა იყოს პროფესიული განათლების მასწავლებელი, როგორ იწყებს პროფესიით მუშაობას, პროფესიული განვითარების რა შესაძლებლობები აქვს და ა.შ. ამ დოკუმენტის მიხედვით, ჩვენ გვეყოლება სხვადასხვა ტიპის, მაგალითად, დამწყები, კოორდინატორი ან მოწვეული მასწავლებელი. ეს ბოლო განსაკუთრებული ტიპია მასწავლებლის, რომელიც მუშაობს საწარმოში ან კომპანიაში რომელიმე წამყვან პოზიციაზე და ასწავლის რომელიმე კონკრეტულ მიმართულებას პროფესიული სასწავლებლის სტუდენტებს. დოკუმენტის მიხედვით ასევე დარეგულირდება მასწავლებელთა უწყვეტი პროფესიული განვითარება და კარიერული წინსვლა.
— რა სიახლეებს გეგმავთ 2016 წელს?
— რთული და საინტერესო იქნება 2016 წელი. პირველ რიგში იმიტომ რომ ვიწყებთ ახალ კურსს პროფესიული განათლების პედაგოგიკაში. დამოუკიდებლობის აღდგენის შემდეგ, პროფესიულ პედაგოგიკაში, სამწუხაროდ, ბევრი არაფერი გაკეთებულა, არც სახელმძღვანელო შექმნილა და არც სისტემური ტრენინგები ჩატარებულა. როგორც გითხარით, პედაგოგებმა გაიარეს პედაგოგიკის შესავალი რამდენიმე კურსი, მაგრამ ისეთი ტრენინგები, რომელიც დაადასტურებს მათ კომპეტენციას, ზოგადად, პროფესიულ პედაგოგიკაში, აქამდე არ ყოფილა. მალე გვექნება „პროფესიული განათლების მასწავლებლის პედაგოგიური გზამკვლევის“ პრეზენტაცია, რომელიც ხარისხის განვითარების, მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრების მოწვეული ექსპერტებისა და პროფესიული განათლების პედაგოგთა ჩართულობით შეიქმნა. მის საფუძველზე იქმნება პედაგოგიური კურსი, რომელსაც უფასოდ შევთავაზებთ ყველა მოქმედ მასწავლებელს. აღნიშნული გზამკვლევი შეიქმნა გაეროს პროფესიული განათლების განვითარების პროექტის მხარდაჭერითა და დაფინანსებით. გაგრძელდება საწარმოში ტრენინგები, მოდულური სწავლების დანერგვისა და ინკლუზიური განათლების ტრენინგები. ვაგრძელებთ მუშაობას ევროკავშირის პროფესიული განათლების მხარდაჭერის პროექტთან ერთად პროფესიული განათლების რეგულირების დოკუმენტზე და საკანონმდებლო პაკეტზე. ჩატარდება მასწავლებელთა გამოკითხვები მათი საჭიროებების დადგენის მიზნით. წელს პირველად ვიწყებთ მუშაობას მასწავლებელთა საერთაშორისო მობილობის კონცეფციაზე. ქართველ პედაგოგებს საშუალება მიეცემათ, ევროპის ქვეყნების გამოცდილებას გაეცნონ პროფესიულ განათლებაში. მასწავლებელთა პროფესიული განვითარება არა მხოლოდ ეროვნულ, არამედ საერთაშორისო მასშტაბებსაც მიიღებს.
მასწავლებელთა გამოკითხვის თანახმად, დღეისათვის პროფესიული განათლების მასწავლებელთა უმრავლესობის ზედა ასაკობრივი ზღვარი საკმაოდ მაღალია. ახალგაზრდების დაინტერესება კი არც ისე იოლია, პროფესიის დაბალი პრესტიჟის გამო. იმისათვის, რომ პროფესიული განათლების მასწავლებლის პროფესია მომავალი მასწავლებლებისთვის საინტერესო და მიმზიდველი გახდეს, მათ უნდა მიეცეთ განვითარებისა და კარიერული ზრდის შესაძლებლობები.
ესაუბრა ანა ფირცხალაიშვილი
|