2016-04-21 ტრენინგ-მოდულები ინკლუზიური განათლებისთვის
მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი ინკლუზიური განათლების მიმართულებით სხვადასხვა აქტივობას და პროექტს ახორციელებს და მასწავლებლებს, მოსწავლეთა სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროებების გათვალისწინებით, სხვადასხვა თემატიკის ტრენინგ-მოდულებს სთავაზობს. მოდულების უმეტესობას კრედიტქულები მიენიჭა, მასწავლებლები, რომლებიც სქემაში არიან ჩართულები და დასახელებულ მოდულებს გაივლიან, გარკვეულ კრედიტქულებს დააგროვებენ.
რა მოდულები მომზადდა სენსორული დარღვევების მქონე მოსწავლეთა განათლებისთვის, ამის შესახებ გვესაუბრება ცენტრის ინკლუზიური და სპეციალური განათლების კონსულტანტი ჟანა კვაჭაძე:
მხედველობის დარღვევის მქონე (მცირემხედველი და უსინათლო) მოსწავლეთა სწავლებისთვის
დღეს, საქართველოს ნებისმიერი რეგიონის ნებიმიერ სკოლაში, შეიძლება აღმოჩნდეს მოსწავლე, რომელსაც მხედველობის გარკვეული დარღვევა აქვს — მცირემხედველია ან უსინათლო. შესაბამისად, მასწავლებლებისთვის, ინკლუზიური განათლების სპეციალისტებისთვის თუ მშობლებისთვის სწორედ იმის მიხედვით გვაქვს მომზადებული ტრენინგ-მოდულები, თუ რა ტიპის პრობლემა აქვს მოსწავლეს. მაგალითად, უსინათლო ბავშვის მასწავლებლისთვის — ბრაილის სისტემა და მისი სწავლების მეთოდოლოგია. მასწავლებელს, მოდულით, არა მხოლოდ ბრაილის შრიფტით წერა-კითხვას, არამედ იმასაც ვასწავლით, თუ როგორ ასწავლოს უსინათლო მოსწავლეს ან შვილს ბრაილის შრიფტის გამოყება, ანუ იმავე მოდულით ვთავაზობთ სწავლების მეთოდიკას. უკვე მესამე წელია, რაც მოდულს 202-ე უსინათლოთა სკოლის მასწავლებლები ატარებენ, რომლებსაც ამის დიდი გამოცდილება აქვთ, პარალელურად, ისინი ჩვენი ტრენერებიც არიან. წელს, დაგეგმილია პროცესში თავად უსინათლო ადამიანების ჩართვა — ცენტრში 2 უსინათლო ტრენერია დასაქმებული და ძალიან ეფექტური იქნება, თუ ისინი ბრაილის სისტემის სწავლების პროცესში ჩაერთვებიან.
შარშან შევიმუშავეთ და დავნერგეთ (ქართველების მხრიდან ეს პირველი მცდელობა იყო) მოდული, რომელიც ორიენტაცია-მობილობის ინსტრუქტორებისთვისაა განკუთვნილი. ეს სპეციფიკური მოდული ინსტრუქტორებს ასწავლის, როგორ შეასწავლონ უსინათლო ადამიანებს უსაფრთხოდ გადაადგილება როგორც შენობის შიგნით, ისე გარეთ, დამოუკიდებლად, ხელჯოხის გამოყენებით ან გიდის დახმარებით. მოდული პირველად შარშან ჩავატარეთ და ორ დონედ დავყავით. მოდულის პირველ დონეზე სპეციალისტები მოვამზადეთ, ხოლო მეორე დონეზე ვგეგმავთ შერეული ჯგუფის მომზადებას, რომელშიც, სპეციალისტებთან ერთად, თავად მხედველობის დარღვევის მქონე პირები მიიღებენ მონაწილეობას
რაც შეეხება მცირემხედველ მოსწავლეებს, მათთვის სპეციფიკური მოდული შევქმენით. მასწავლებლებს, ამ მოდულის მიხედვით, ძირითადად, დამხმარე საშუალებების გამოყენებას ვასწავლით. იმისთვის, რომ მცირემხედველი ადამიანი შეუფერხებლად სწავლობდეს და ფუნქციონირებდეს, აუცილებლად სჭირდება გარემოს ადაპრიტება და ე.წ. დამხმარე და გამადიდებელი საშუალებების გამოყენება, მაგალითად, გამადიდებელი ლუპები, სპეციალური ჭოგრიტები, სპეციფიკური კომპიუტერული პროგრამები და ა.შ. მოდულში მონაწილეები გაეცნობიან გარემოს ადაპტირების გზებს და დამხმარე საშუალებების გამოყენების სწავლების ტექნიკებს.
მოდულში აქცენტი კეთდება მხედველობის დარღვევის მქონე ბავშვის განვითარების თავისებურებაზე — რა ხდება იმ ბავშვის განვითარებაში, რომელსაც მხედველობის დარღვევა აქვს? როგორ და რა გავლენას ახდენს მხედველობის დარღვევა განვითარების სხვადასხვა სფეროზე — მოტორული, კოგნიტური, ენა-მეტყველება, სოციალური, ემოციური. განსაკუთრებული აქცენტი კი კეთდება იმაზე, რომ, მიუხედავად მხედველობის დარღვევის დრამატული გავლენისა განვითარების ყველა სფეროზე, დროული იდენტიფიცირებისა და ჩარევის, ადეკვატური გარემოსა და სწავლების პირობებში, მხედველობის დარღვევის მქონე ბავშვები ასაკის შესაბამისად ვითარდებიან. ამას კვლევების შედეგებიც ადასტურებს — მხედველობის დარღვევის მქონე ბავშვები განვითარებით არ ჩამორჩებიან მხედველ თანატოლებს.. მონაწილეებს ადეკვატურად დადებითი მოლოდინები უნდა შეექმნათ თავიანთი მცირემხედველი მოსწავლეების მიმართ.
კურსის გავლის შედეგად მონაწილეები ეცნობიან მხედველობის დარღვევის გავრცელებულ ფორმებს და მის გავლენას ბავშვის სწავლაზე, განვითარებაზე, სოციალიზაციასა და ყოველდღიურ ფუნქციონირებაზე. ეცნობიან მხედველობის დარღვევის საერთაშორისო, თანამედროვე კლასიფიკაციას, ტერმინოლოგიას, რომელიც მხედველობის დარღვევებს უკავშირდება. გარდა ამისა, მონაწილეები ეცნობიან იმ სერვისებსა და განათლების ფორმებს, რომლებიც მხედველობის დარღვევის მქონე მოსწავლეებს უნდა შესთავაზონ.
ტრენინგ-მოდული კარგად აცნობს მასწავლებლებს გარემოს ადაპტირების გზებსა და დამხმარე ტექნიკურ აღჭურვილობას, რომელიც მხედველობის დარღვევის მქონე მოსწავლეებისთვის გამოიყენება. მონაწილეებს შეუძლიათ, სპეციალისტის რეკომენდაციის საფუძველზე, ბავშვის საჭიროებებიდან გამომდინარე, გარემოს ადაპტირება და მოსწავლის დახმარება გაკვეთილზე დამხმარე და გამაძლიერებელი საშუალებების გამოყენებაში. ასევე შესაძლებელია, მასწავლებელმა, სპეციალისტის დახმარებით, საკუთარ საგანში, მხედველობის დარღვევის მქონე ბავშვისთვის ინდივიდუალური სასწავლო გეგმა შეიმუშავოს. მისი შედგენისას მონაწილეები ითვალისწინებენ იმ ძირითად კომპეტენციებს, რომელიც აუცილებლად უნდა ჰქონდეს ზრდასრულ მოქალაქეს დამოუკიდებელი და სრულფასოვანი ცხოვრებისთვის.
2015 წელს შემუშავდა ბრაილის სწავლების მეთოდოლოგიური გზამკვლევი. წელს ვაპირებთ გზამკვლევის დაბეჭდვას, შესაძლოა ორდღიანი მოდულიც მოვამზადოთ და მასწავლებლებს გზამკვლევის გამოყენება ვასწავლოთ.
დაგეგმილი გვაქვს კიდევ ერთი სიახლე. უსინათლოთა სკოლაში მოსწავლეები გადიან საგანს „რიტმიკა“, ამ საგანს ძალიან დიდი მნიშვნელობა აქვს მხედველობის დარღვევის მქონე ბავშვის განვითარების ხელშეწყობისთვის და მისი დამოუკიდებლობისთვის, თუმცა სამწუხაროდ არ არსებობს რიტმიკის სწავლების მეთოდოლოგია ქართულ ენაზე, რომელსაც მასწავლებლები გამოიყენებდნენ, რის გამოც ისინი ხშირად გამოთქვამენ წუხილს. წელს დაგეგმილია რიტმიკის სწავლების მეთოდოლოგიური გზამკვლევის შემუშავება და დაბეჭდვა.
დაბოლოს, მხედველობის პრობლემის მქონე მოსწავლეთა მასწავლებლებისთვის კიდევ ერთი სიახლე გვექნება, რომლის ინიციატორიც ორგანიზაცია „ბავშვი, ოჯახი, საზოგადოებაა“. კერძოდ, ორგანიზაციამ, ფონდის ჲSაჳდ მხარდაჭერით, შეიმუშავა ე.წ. გაფართოებული სასწავლო გეგმა მცირემხედველი და უსინათლო მოსწავლეებისთვის. აღნიშნული სასწავლო გეგმა განკუთვნილია ბავშვებში იმ კომპენსატორული უნარების განვითარებისთვის, რომელიც აუცილებელია მხედველობის დარღვევით გამოწვეული სირთულეების აღმოსაფხვრელად. გაფართოებული სასწავლო გეგმა ჯერჯერობით დამტკიცებული არ არის განათლებისა და მეცნიერების სამინისტროს მიერ, თუმცა ორგანიზაციას შემუშავებული აქვს ტრენინგ-მოდული, რომელიც სპეციალისტებს გეგმის გამოყენებას ასწავლის და ორგანიზაცია თანახმაა, მოდული ცენტრს გადასცეს. შესაბამისად, აღნიშნული წლის სექტემბრიდან შესაძლებლობა გვექნება, სპეციალისტებს შევთავაზოთ ტრენინგ-მოდული გაფართოებული სასწავლო გეგმის გამოყენების ტექნიკებზე.
სმენის დარღვევის მქონე პირთა სწავლებისთვის
ამ შემთხევევაში ორი მიმართულება არსებობს — სმენისარმქონე/ყრუ პირთა და სმენის დაქვეითების მქონე მოსწავლეთა განათლება. პირველ შემთხვევაში, ყრუ პირთა სწავლებისთვის შემუშავებული გვაქვს ჟესტური ენის კურსები, რომელიც სხვადასხვა სამიზნე ჯგუფისთვისაა განკუთვნილი — როგორც თავად ყრუ პირებისთვის, ასევე მათი უახლოესი გარემოსთვის. ამის მიზანი კი ის არის, რომ ჟესტური ენის სწავლებასთან ერთად მათ ჟესტური ენის გარემო შევუქმნათ. მაგალითად, თუ ჩვენ მოგვმართა პირმა, რომელიც ყრუ სტუდენტის თანაკურსელია ან ყრუ მოსწავლის თანაკლასელი, მეზობელი, ოჯახის წევრი ან ნათესავი, ჩვენ მიერ შეთავაზებული კურსით, მათ ჟესტურ ენას შევასწავლით. შესაბამისად, ოთხი სამიზნე ჯგუფი გვყავს — ყრუ პირები და მათი თანატოლები, ყრუ პირთა ოჯახის წევრები, მასწავლებლები და თარჯიმნები. თარჯიმანთა კურსები ორდონიანია, დანარჩენი კურსები კი — სამდონიანი. ვიწყებთ ელემენტარული დონიდან და მეორე, მესამე დონის საკომუნიკაციო ჟესტურ ენას ვასწავლით, რათა ადამიანებმა ყრუ პირებთან, გარკვეულ დონეზე, კომუნიკაცია შეძლონ.
კურსის გავლის შედეგად, მონაწილეები იცნობენ ჟესტურ ენას, როგორც სივრცით ენას, სადაც ინფორმაციის კოდირება ხდება ხელებით და ფლობენ თეორიულ ცოდნას ჟესტური ენის გამოყენებისა და სწავლების შესახებ. მოდული მოიცავს თეორიულ და პრაქტიკულ მეცადინეობებს, გამდიდრებულია ფოტო და ვიდეომასალით. მოდული აერთიანებს ჟესტური ენისა და დაქტილის გამოყენებით სწავლების მეთოდიკას.
მონაწილეები ეუფლებიან დაქტილის შესწავლისთვის აუცილებელი უნარების (ნატიფი მოტორიკა...) განვითარების სტრატეგიებს და იყენებენ მიმიკას, იციან ასო-ბგერების, სიტყვების, სასვენი ნიშნების, წინადადებების, ტექსტის დაწერა-წაკითხვა დაქტილით, ასევე, შეუძლიათ რიცხვების, უტოლობების, მაგალითების, მათემატიკური სიმბოლოების დაწერა-წაკითხვა დაქტილით. კურსის გავლის შემდეგ, მონაწილეები ფლობენ ჟესტურ ენას საბაზისო დონეზე და შეუძლიათ გამოიყენონ ყრუ მოსწავლეებთან სწავლების დროს ან კომუნიკაციისთვის.
სასწავლო რესურსების გასამდიდრებლად, გადავწყვიტეთ გადავიღოთ ჟესტური ენის სასწავლო ფილმები როგორც დამწყებთათვის, ისე თარჯიმნებისთვის. სცენარები უკვე შემუშავებული გვაქვს და ფილმებიც, ალბათ, ზაფხულის ბოლოს გვექნება.
რაც შეეხება სმენის დარღვევის მქონე მოსწავლეთა სწავლების მოდულის შედეგებს, ტრენინგის დასრულების შემდეგ, მონაწილეები უნდა ფლობდნენ ცოდნას სმენის დაქვეითების მქონე მოსწავლის შესაძლო საგანმანათლებლო საჭიროებების, სმენის ფუნქციონირებისა და მისი დარღვევის შესახებ.
ტრენინგ-მოდულის დასრულების შემდეგ, მასწავლებელი უკეთ განსაზღვრავს სმენის დაქვეითების მქონე მოსწავლის საგანმანათლებლო საჭიროებებს, სწავლა-სწავლების ხელშემწყობი სტრატეგიებისა და საკლასო გარემოს ორგანიზების პრინციპებს.
მოდული ეხება იმ მოსწავლეთა განათლებას, რომელთაც არ სჭირდებათ ჟესტური ენა, მათ სმენის დაქვეითება აქვთ. მოდული ტრენინგის მონაწილეებს ამომწურავ ინფორმაციას აწვდის სმენის დაქვეითების მქონე მოსწავლის შესაძლო საგანმანათლებლო საჭიროებების შესახებ და, რაც მთავარია, მოსწავლის საგანმანათლებლო საჭიროებების გათვალისწინებით, სწავლა-სწავლების ხელშემწყობი სტრატეგიებისა და საკლასო გარემოს ორგანიზების პრინციპების განსაზღვრაში ეხმარება.
დაბოლოს, ერთი მნიშვნელოვანი რამ, რაც გვინდა, რომ ამ სფეროში გავაკეთოთ — ბილინგვური სწავლების მეთოლოგიური გზამკვლევი. ეს გულისხმობს ყრუ პირებისთვის როგორც ჟესტური ენის სწავლებას, ისე ქართული ენის სწავლებასაც. თუ როგორ შევძლებთ ვასწავლოთ ჟესტური ენა და, პარალელურ რეჟიმში, განვუვითაროთ ქართული ენა, ამის მეთოდოლოგია ჯერ არ გვაქვს, შესაბამისად, არც ტრენინგ-მოდული არსებობს, ეს ჩვენი სამომავლო გეგმაა.
ესაუბრა ლალი ჯელაძე
|