2016-06-16 შშმ სტუდენტი და უმაღლესი განათლება ლალი ჯელაძე
14 ივნისი საქართველოში შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირთა უფლებების დაცვის დღეა, რომელიც კიდევ ერთხელ გვახსენებს ხოლმე ამ სტატუსით მოსარგებლე 150 ათასზე მეტი თანამოქალაქის უფლებების დაცვის აუცილებლობისა და მათთვის თანაბარი შესაძლებლობების შექმნის უზრუნველყოფის შესახებ.
ჩემი წერილი შშმ პირთა უფლებებს ეძღვნება, უფრო სწორად, კონკრეტულად ერთ უფლებას და ეს უმაღლესი განათლებაა. საინტერესოა, როგორ იცავს სახელმწიფო მათ უფლებას, მიიღონ უმაღლესი განათლება, რა მხარდაჭერა აქვს სპეციალური საჭიროების მქონე სტუდენტს საქართველოში. თუმცა, ვიდრე სტუდენტი გახდებოდეს, მას ერთიანი ეროვნული გამოცდების ჩაბარება უწევს. არის თუ არა შშმ აბიტურიენტისთვის ხელმისაწვდომი ერთიანი ეროვნული გამოცდები და რა ტიპის საჭიროებებს უზრუნველყოფს შეფასებისა და გამოცდების ეროვნული ცენტრი? აღმოჩნდა, რომ 2005 წლიდან მოყოლებული, როცა ქვეყანაში ერთიანი ეროვნული გამოცდების სისტემა შემოვიდა, ცენტრს შშმ ახალგაზრდები ყურადღების მიღმა არ დარჩენია და 2006 წლიდან მათ საჭიროებებს მორგებულ საგამოცდო პირობებს სთავაზობს. თუმცა, როგორც ცენტრის ლოჯისტიკის დეპარტამენტის კოორდინატორი მაია გაბუნია ამბობს, დასაწყისში სულ რაღაც ათიოდე შშმ აბიტურიენტი აბარებდა. წლებთან ერთად მათი რიცხვი გაიზარდა და დღეს ერთიან ეროვნულ გამოცდებზე, დაახლოებით, 100-მდე შშმ აბიტურინეტის სპეციალური საჭიროება დაკმაყოფილდება, საბოლოო ციფრი არც ეს არის, რადგან კომისია ჯერ კიდევ მუშაობს მათი საბოლოო რაოდენობის დასადგენად.
რეგისტრაციისას აბიტურიენტმა სპეციალურ ველში უნდა მიუთითოს სპეციალური საჭიროება და გარკვეულ თარიღამდე ფორმა ¹100 წარმოადგინოს. ამის შემდეგ კომისია დაიწყებს მუშაობას იმის დასადგენად, მართლა სჭირდება თუ არა აბიტურიენტს სპეციალური პირობის შექმნა ან სხვა სახის მხარდაჭერა. სხვადასხვა სახის საჭიროებები არსებობს უსინათლოებისთვის, ყრუ-მუნჯებისთვის, ეპილეფსიის, მოტორული ჩამორჩენის ან დიაბეტის მქონე და სხვა ახალგაზრდებისთვის.
სწორედ ამ საჭიროებების მიხედვით აბარებენ გამოცდებს, მაგალითად, უსინათლო და სუსტადმხედველი ახალგაზრდები ბრაილის სისტემით ან ხმოვანი პროგრამებით; მოტორული დარღვევების მქონე ახალგაზრდების (რომელთაც ზედა ან ქვედა კიდურის მოძრაობის დარღვევა აქვთ) პასუხებს სპეციალურად დანიშნული მოკარნახე, ვიდეოკამერების მეთვალყურეობის ქვეშ, იწერს და ა.შ. მათთვის საგამოცდო საათებიც გაზრდილია. თუმცა, არის შემთხვევები, როცა აბიტურიენტებს დროის გაზრდა არ სჭირდებათ, მათ უბრალოდ გადაადგილებაში ეხმარებიან ან ურიგოდ მიჰყავთ სარეგისტრაციო ადგილამდე.
„მაქსიმალურ მხარდაჭერას ვთავაზობთ შშმ აბიტურიენტებს, რომ საკუთარი შესაძლებლობები გამოავლინონ და ჩაირიცხონ უმაღლეს სასწავლებლებში. რა მხარდაჭერა აქვთ უკვე უმაღლეს სასწავლებლებში მოხვედრილ სტუდენტებს, სამწუხაროდ, ამის შესახებ სრული ინფორმაცია არ გვაქვს, მაგრამ რასაც ვიგებთ, არასახარბიელოა“ — გვითხრა მაია გაბუნიამ. ეს წერილიც სწორედ იმას ეხება, თუ როგორია ქართველი შშმ სტუდენტის ბედი უმაღლეს სასწავლებელში.
პირველ რიგში, რას ამბობს კანონი ამის შესახებ. ადამიანის უფლებათა საყოველთაო დეკლარაციის თანახმად, „ყველა ადამიანს აქვს განათლების უფლება“, საქართველოს კონსტიტუციის 35-ე მუხლის პირველი პუნქტიც სწორედ ამ უფლებას ეძღვნება, სადაც წერია, რომ „ყველას აქვს განათლების მიღებისა და მისი ფორმის არჩევის უფლება“. ეს ჩანაწერი კი, ავტომატურად, პირდაპირი ვალდებულებაა, სახელმწიფომ ხელი შეუწყოს თავისი ქვეყნის ყველა მოქალაქის განათლების ხელმისაწვდომობას. თავისთავად, ყველაში იგულისხმება განურჩევლად ყველა სსსმ სტუდენტი.
განათლების საკითხს ეხება შეზღუდული შესაძლებლობების მქონე პირთა სოციალური დაცვის შესახებ კანონის მე-4 თავი, რომლის თანახმადაც, სახელმწიფო ვალდებულებას იღებს, შეზღუდული შესაძლებლობების მქონე პირებს შეუქმნას განათლების მიღებისათვის აუცილებელი პირობები. შეზღუდული შესაძლებლობების მქონე პირთა უფლებების კონვენციის მე-4 მუხლის 1 ქვეპუნქტის თანახმად: „სახელმწიფოები უზრუნველყოფენ ინკლუზიური განათლების სისტემის დანერგვასა და მთელი ცხოვრების მანძილზე განათლების მიღების მისაწვდომობას“. ასევე, „უმაღლესი განათლების შესახებ კანონში “, მესამე მუხლის მესამე პუნქტის „დ“ ქვეპუნქტში, ვკითხულობთ: „უმაღლესი საგანმანათლებლო დაწესებულება ზრუნავს შეზღუდული შესაძლებლობების მქონე სტუდენტებისთვის სწავლის პირობების შესაქმნელად“, რაც უნივერსიტეტებში სათანადო მატერიალურ-ტექნიკური ბაზის არსებობით უნდა გამოიხატოს. ეს, თავის მხრივ, აუცილებლად უნდა აისახოს ავტორიზაციის სტანდარტებში და უმაღლესი სასწავლებელი სტანდარტის მოთხოვნებს უნდა აკმაყოფილებდეს.
ერთია, რას ამბობს კანონის ჩანაწერი და მეორეა, როგორ სრულდება ის რეალობაში.
უმაღლესი საგანმანათლებლო დაწესებულების ავტორიზაციის სტანდარტის მე-10 მუხლის „ე“ ქვეპუნქტის თანახმად: „უმაღლეს საგანმანათლებლო დაწესებულებას უნდა ჰქონდეს ადაპტირებული გარემო სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე სტუდენტებისთვის“. ამ სტანდარტის თანახმად, ადაპტირებულ გარემოში მხოლოდ პანდუსები და სველი წერტილები იგულისხმება, ხოლო სხვა დანარჩენი საჭიროებები სტუდენტებისთვის თავად უნივერსიტეტებმა უნდა უზრუნველყონ, მაგალითად, სასწავლო ლიტერატურა და ა.შ. ყველა წესით, სსსმ სტუდენტებს განათლების მისაღებად ხელშემწყობი პირობები უნდა დახვდეთ. სახელმწიფომ, 2012 წლის მონაცემებით, 57 უმაღლეს სასწავლებელს მიანიჭა ავტორიზაცია და, ფაქტობრივად, განაცხადა, რომ ეს სასწავლებლები მზად არიან მიიღონ შეზღუდული შესაძლებლობების მქონე სტუდენტები და შექმნან მათივე საჭიროებებზე მორგებული გარემო განათლების მისაღებად.
რა ხდება რეალურად, როგორ სწავლობენ დღეს საქართველოში სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე სტუდენტები და რამდენად ხელმისაწვდომია მათთვის განათლება, შევეცადე, ეს ყველაფერი ერთი სსსმ სტუდენტის მაგალითზე გამეგო. ჩემი რესპონდენტი ქეთევან გოგიტაშვილი მცირემხედველია. მას ხშირად ბევრი წინააღმდეგობის და დაბრკოლების გადალახვა უწევს, მაგრამ ცდილობს დამოუ-კიდებელი იყოს.
ქეთიმ 202-ე საჯარო სკოლა (უსინათლო და მცირემხედველ მოსწავლეთა სკოლა-პანსიონი) დაამთავრა და დღეს სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტში, ფსიქოლოგიის ფაკულტეტზე სწავლობს.
საინტერესოა, უნივერსიტეტში ჩარიცხვამდე, როგორ გაიარა ქეთიმ ერთიანი ეროვნული გამოცდები და იყო თუ არა საგამოცდო ცენტრში მისთვის საჭირო პირობები შექმნილი. ამბობს, რომ: „ეროვნულ გამოცდებზე ყველა პირობა იყო შექმნილი იმისთვის, რომ გამოცდაზე პრობლემა არ შემქმნოდა. ტექსტიც გადიდებული შრიფტით იყო და დროც გაორმაგებული მქონდა. პრინციპში, მეტი არც არაფერი მჭირდებოდა.“
უმაღლესში ჩარიცხულ ქეთის პირველივე პრობლემა დაფინანსებასთან დაკავშირებით შეექმნა. „ჩავაბარე თამარ მეფის სახელობის სასწავლო უნივერსიტეტში, ფსიქოლოგიის ფაკულტეტზე, მაგრამ ჩემი სწავლა არ დაფინანსდა, რადგანაც უმაღლესი სასწავლებელი აკრედიტებული არ იყო. თუმცა, მუნიციპალიტეტმა სწავლა ნაწილობრივ მაინც დამიფინანსა. მირჩიეს, მეორე კურსის დახურვის შემდეგ, მობილობით, სხვა უმაღლეს სასწავლებელში გადავსულიყავი. რა თქმა უნდა, რჩევა გავითვალისწინე და მართლაც გადავედი სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტში, სწავლა მესამე კურსზე გავაგრძელე. გადასვლასთან დაკავშირებული პრობლემა არ შემქმნია, მაგრამ რთული ის იყო, რომ განსხვავებული საგნების ჩაბარება მომიწია, ნაწილი დღესაც ჩასაბარებელი მაქვს. აღმოჩნდა, რომ კრედიტები მქონდა გამორჩენილი იმის გამო, რომ ყველა უმაღლეს სასწავლებელს სხვადასხვა პროგრამა აქვს. დარჩენილი კრედიტების დაფარვა მომავალ წელს მომიწევს, ამისთვის დამატებით უნდა გადავიხადო თანხა, რომ ბაკალავრის კურსი დავასრულო.“
ქეთის დაფინანსება სახელმწიფომ მხოლოდ მეოთხე კურსზე უზრუნველყო. ამის მიზეზად, უმაღლესი სასწავლებლის აკრედიტაციის უქონლობა დასახელდა, თუმცა, მესამე კურსის არ დაფინანსებას, როცა ის უკვე სოხუმის უნივერსიტეტის სტუდენტი გახდა, ვერაფრით ხსნის: „მიუხედავათ იმისა, რომ მუნიციპალიტეტისგან რვაასი ლარის ოდენობის დაფინანსებას ვიღებდი, ოჯახს დანარჩენი თანხის გადახდა მაინც გაუჭირდა. მეც ამიტომ გავბედე და მობილობით სოხუმის უნივერსიტეტში გადავედი. თუმცა, იმ წელს სწავლა მაინც არ დამიფინანსდა. პასუხი იყო ასეთი, რადგან არააკრედიტებულ უმაღლეს სასწავლებელში ჩაირიცხე, ამიტომ სწავლას ვერ დაგიფინანსებთო. ამის შემდეგ რა პრეტენზია უნდა მქონოდა? გასული წლის სექტემბერში მაინც შევიტანე განათლებისა და მეცნიერების სამინისტროში განაცხადი დაფინანსებაზე, თუმცა იმედი ნაკლებად მქონდა. კიდევ ერთხელ ვცადე ბედი და თან, როცა განცხადება შეგაქვს, გარკვეულწილად, დროს იგებ — ვიდრე პასუხს არ მიიღებ, დაფინანსდი თუ არა (და ეს შეიძლება დეკემბრის შუა რიცხვებამდე გაგრძელდეს), უნივერსიტეტი სწავლის საფასურის გადახდას ვეღარ გთხოვს, გაცლის პასუხის მიღებამდე. მოკლედ, ვიფიქრე, დროს მაინც მოვიგებ და გადასახადის გადახდას ასე გავწელავ-მეთქი, მაგრამ გამიმართლა და დამაფინანსეს.
რაც შეეხება დარჩენილი კრედიტების დაფინანსებას, არ ვიცი, რამდენად მეკუთვნის. სწავლა კი აუცილებლად უნდა გავაგრძელო და ის დარჩენილი კრედიტებიც ავიღო, რადგან, სხვა შემთხვევაში, ბაკალავრის დიპლომს ვერ მივიღებ.“
როგორც განათლებისა და მეცნიერების სამინისტროში გვითხრეს, გარკვეული კატეგორიის სტუდენტთა უმაღლესი განათლების დაფინანსების მიზნით, განათლებისა და მეცნიერების სამინისტრო, ყოველწლიურად, ახორციელებს სოციალურ პროგრამას, რომლის ოდენობა და პირობები განისაზღვრება საქართველოს მთავრობის დადგენილებით. სოციალური პროგრამის ფარგლებში, სახელმწიფო სასწავლო და სამაგისტრო გრანტით დაფინანსების მოპოვება შეუძლიათ სტუდენტებს, რომლებიც არიან მკვეთრად, მნიშვნელოვნად, ზომიერად გამოხატული შეზღუდული შესაძლებლობების მქონე პირები და სწავლობენ აკრედიტებულ უმაღლეს საგანმანათლებლო პროგრამებზე. დაფინანსების მოპოვება შეუძლია ყველა შშმ სტუდენტს, რომელიც განცხადებით მიმართავს სამინისტროს იმ რეგულაციების ფარგლებში, რომელიც გრანტის გაცემას ითვალისწინებს. რაც შეეხება ქეთის შემთხვევას, თუ რატომ არ დაფინანსდა მესამე კურსზე, გაირკვა, რომ სასწავლო წლის დასაწყისში, გრანტის განაწილების დროს, ქეთი, ჯერ კიდევ ავტორიზებულ პროგრამაზე ირიცხებოდა. მან სასწავლო გრანტი ვერ მიიღო, რადგან საქართველოს მთავრობის დადგენილების თანახმად, დაფინანსება იმ სტუდენტებს ეკუთვნით, რომლებიც სწავლობენ აკრედიტებულ საგანმანათლებლო პროგრამებზე, ხოლო ავტორიზებულ პროგრამებზე სასწავლო გრანტი არ გაიცემა.
როგორ ახერხებს სწავლას და რა მხარდაჭერა აქვს მცირემხედველ სტუდენტს უმაღლესი სასწავლებლისგან, სახელმწიფოსგან, რომ მიიღოს სრულფასოვანი განათლება, ამის შესახებ ქეთი ამბობს, რომ, ფაქტობრივად, ამ მხრივ, არანაირი ხელშეწყობა არ აქვს და 202-ე საჯარო სკოლიდან, სადაც ყველა პირობა იყო სწავლისა და განვითარებისთვის, უცებ ასეთ გარემოსთან შეგუება, ცოტა გაუჭირდა: „წიგნების კითხვა ძალიან მიჭირს, თვალი მალე მეღლება. როცა სპეცსკოლაში ვსწავლობდი, გვყავდნენ აღმზრდელები, რომლებიც გვამეცადინებდნენ და საღამოობით გვიკითხავდნენ გაკვეთილებს, თვალი რომ არ დაგვღლოდა. 202-ე სკოლაში ყველანაირ პირობას გვიქმნიდნენ, რომ განათლება მიგვეღო. ახლა წიგნების კითხვა, რა თქმა უნდა, მიჭირს, ზოგიერთს, რომელსაც შედარებით დიდი შრიფტი აქვს, ვკითხულობ, მაგრამ წვრილი შრიფტის კითხვა მიჭირს. წიგნი ძალიან ახლოს უნდა მივიტანო, რომ წავიკითხო, ასე კი მალე ვიღლები. უნივერსიტეტში, ძირითადად, წვრილი შრიფტით ნაბეჭდი წიგნებია. ქსეროქსით ვადიდებ ხოლმე ტექსტებს, მაგრამ ესეც პრობლემაა.
წესით, თუკი უნივერსიტეტი გიღებს სსსმ სტუდენტს, აუცილებლად უნდა იყოს შენს საჭიროებაზე მორგებული გარემო და სასწავლო რესურსი. ვიცი, რომ ევროპის უნივერსიტეტებში განათლება თანაბრად ხელმისაწვდომია ყველასთვის და მსგავსი დაბრკოლებები ნაკლებად არსებობს. ჩვენს უნივერსიტეტებში კი ასეთი ხელშეწყობა, ჯერჯერობით, არ გვაქვს. მე არ მაქვს პრეტენზია კონკრეტულ უნივერსიტეტთან, რადგან არ მსმენია, საქართველოში, უნივერსიტეტი, სადაც ასეთი ხელშეწყობაა. ამდენად, ვფიქრობ, ზოგადად მიდგომაა შესაცვლელი. თუმცა, ლექტორები ყველაფერს აკეთებენ იმისთვის, რომ ჩვენ ვისწავლოთ, მით უმეტეს, როცა ხედავენ, რომ დაინტერესებული ხარ. ჩვენთვის საჭირო სასწავლო რესურსი, როგორც გითხარით, უმაღლეს სასწავლებლებში ნაკლებადაა ან საერთოდ არ არის. სასწავლო გარემო არ არის ადაპტირებული. ელემენტარულად, აუდიტორიაში, სადაც სუსტადმხედველი სტუდენტი სწავლობს, გამადიდებელიც კი არ არის, თუნდაც ერთი. ჩემნაირი სტუდენტისთვის ბიბლიოთეკაში ერთი დამხმარე პერსონა რომ იყოს, ისე როგორც სკოლაში გვყავდა მასწავლებელი, რომელიც გვიკითხავდა, ეს ბევრს გაუადვილებდა სწავლას. თუმცა, მე რომ არჩევანი მქონოდა, მაინც გადიდებული შრიფტით ნაბეჭდ წიგნს ავირჩევდი და მეცადინეობას დამოუკიდებლად ვამჯობინებდი, მაგრამ არც ერთი მაქვს და არც მეორე.
ასეთ დამოკიდებულებას, ალბათ, გარკვეულწილად, ის ფაქტორიც განაპირობებს, რომ სსსმ სტუდენტები ცოტანი ვართ. მაგალითად, როცა უნივერსიტეტში სუსტადმხედველი ერთი ან ორი სტუდენტი სწავლობს, მათთვის გადიდებული შრიფტით წიგნების ბეჭდვას თავს არიდებენ. მესმის, რომ ეს გარკვეულ თანხებთანაა დაკავშირებული და პასუხიც ვიცი ამაზე — ძვირი უჯდება უნივერსიტეტს წიგნის ბეჭდვა და ამის რესურსი არ აქვს — მაგრამ, კიდევ ვამბობ, თუკი იღებ სტუდენტს სასწავლებლად, მისთვის ხელსაყრელი პირობები უნდა შექმნა, რომ განვითარდეს. ბიბლიოთეკაში ყველაზე მეტად საჭირო ლიტერატურა რომ იყოს, თუნდაც ერთი ეგზემპლარი, ეს უკვე დიდი მხარდაჭერა იქნებოდა. თუ წიგნის დაბეჭდვა რთული ან შეუძლებელია, მაშინ ქსეროქსი მაინც უნდა იყოს, რომ იქვე შეძლო ა3 ფორმატზე, გადიდებული შრიფტით, დააქსეროქსო შენთვის საჭირო მასალა. არადა, იცით ამისთვის რამდენი წვალება მიწევს? დავდივარ და მთელ ქალაქში ვეძებ ხოლმე ისეთ ქსეროქს, სადაც შეიძლება გადიდებულად დავბეჭდო. თუ გავითვალისწინებთ იმას, რომ ჩემთვის ასეთი დოზით დამოუკიდებლად გადაადგილება პრობლემურია, რა თქმა უნდა, ეს უკვე დიდ დაბრკოლებასთანაა დაკავშირებული. ამის გარდა, რთულად თუ იპოვი ქალაქში ქსეროქსს, სადაც ა3 ვერსიაზე გადიდება იციან. ხოლო იქ, სადაც აქვთ დიდი ქსეროქსები და იციან ამის გაკეთება, არ აქვთ დიდი ფურცლები. ამბობენ, რომ ამაზე ძალიან ცოტა ადამიანს აქვს მოთხოვნა და, აქედან გამომდინარე, მათთვის არ არის მომგებიანი. აქაც არ მოიაზრება ჩვენი საჭიროებები. აი, ასე მიწევს ხოლმე სასწავლო მასალის დასაქსეროქსებლად წვალება.
გადიდებული შრიფტის წიგნებია პრობლემა და, როგორც ვიცი, ბრაილის შრიფტით ნაბეჭდი წიგნები უმაღლესებს საერთოდ არ აქვთ, ამბობენ, რომ ძალიან ძვირი ღირს და ფუფუნებაა.“
უნივერსიტეტში ზოგიერთი წიგნის ელექტრონული ვერსია არსებობს, შეგიძლია აუდიოვერსია ჩატვირთო და მოისმინო, მაგრამ ქეთი ამ ვერსიას ნაკლებად იყენებს, რადგან ამბობს, რომ წაკითხულით უკეთ სწავლობს: „მირჩევნია, შრიფტი ახლოს მოვიტანო და რამდენ ხანსაც შევძლებ, ასე ვიმეცადინო“.
გვიამბობს, რომ მისი ძმა გოდერძი იმავე პრობლემის მქონე სტუდენტია და ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტის ეკონომიკურ ფაკულტეტზე სწავლობს. სასწავლო ლიტერატურა მისთვის უფრო ხელმისაწვდომია, რადგან იყო შემთხვევები, როცა მისი მოთხოვნით უნივერსიტეტმა წიგნი გადიდებული შრიფტით დაუბეჭდა, მართალია დაგვიანებით, მაგრამ წიგნი დაიბეჭდა. თავიდან ასეთ წიგნებს სახლშიც ატანდნენ, ახლა თითო ეგზემპლარი დევს ბიბლიოთეკაში. პრაქტიკულად, ამ კუთხით, გოდერძის მეტი ხელშეწყობა აქვს.
მის ნაცნობ შშმ ახალგაზრდებს შორის ბევრია სტუდენტი, 202-ე სკოლადამთავრებულებიდან ბევრი სწავლობს უმაღლეს სასწავლებლებში. ალბათ, მათაც ისეთივე წინააღმდეგობებით სავსე სტუდენტობა აქვთ. ერთ-ერთი მეგობარი მასთან ერთად ჩაირიცხა თამარ მეფის სახელობის უნივერსიტეტში და დღესაც იქ აგრძელებს სწავლას. ისიც სუსტად მხედველია, თუმცა, როგორც ქეთი ამბობს, მას კიდევ უფრო მეტად სჭირდება დახმარება, რადგან დამოუკიდებლად კითხვა არ შეუძლია. ამ დახმარებას მას ახლობლები, მეგობრები უწევენ და უკითხავენ. აი, ასე სწავლობს კიდევ ერთი სპეციალური საჭიროების მქონე სტუდენტი.
„საქართველოში ზოგადად პრობლემაა შშმ ადამიანების ადაპტირება, ეს ყოველ ფეხის ნაბიჯზე იგრძნობა და არა მხოლოდ განათლებაში, — ამბობს ქეთი, — შესაბამისად, ვერც ჩემთვის იქნებოდა შესაბამისი პირობა შექმნილი ვერც ერთ სხვა უნივერსიტეტში, არც სახელმწიფო და არც კერძო უმაღლეს სასწავლებელში, ერთშიც მომიწია სწავლა და მეორეშიც. ყოველ შემთხვევაში, არც გამიგია, რომ რომელიმე უმაღლეს სასწავლებელში მაქსიმალური პირობა იყოს შექმნილი შშმ სტუდენტის განათლებისთვის.“
ასეთი პირობებისა და სკეპტიკური განწყობის მიუხედავად, ქეთი მაინც ახერხებს დაბრკოლებების გადალახვას, თანაც დამოუკიდებლად და ფსიქოლოგის პროფესიას ეუფლება. ეს პროფესიაც შემთხვევით არ აურჩევია, ბავშვობიდან მოსწონდა ფსიქოლოგობა ერთი მიზეზის გამო — ფიქრობდა, საკუთარ თავს დაეხმარებოდა, რადგან, ვიდრე ხაშურის რაიონის სოფელ ქვიშხეთის საჯარო სკოლიდან, სასწავლებლად, 202-ე საჯარო სკოლაში გადმოვიდოდა, სერიოზული ფსიქოლოგიური პრობლემები ჰქონდა. და ეს პრობლემები სუსტადმხედველობას უკავშირდებოდა, რადგან ჩვეულებრივ სკოლაში მისთვის ხელსაყრელი გარემო არ იყო, რომ ესწავლა და განვითარებულიყო. „202-ე სკოლაში ბოლო სამი წელი ვისწავლე და სწორედ აქ გადავწყვიტე, გავმხდარიყავი ფსიქოლოგი, რომ თავად მომევლო ჩემი თავისთვის, შემდეგ კი სხვებსაც დავხმარებოდი. სტუდენტობისას კიდევ უკეთ გავაცნობიერე, რომ სწორი არჩევანი გავაკეთე. სურვილი მაქვს, სწავლა მაგისტრატურაში გავაგრძელო, რომ მქონდეს სამსახური და ჩემი წვლილი შევიტანო სტერეოტიპების დამსხვრევაში — თითქოს ჩვენ შეზღუდული შესაძლებლობები გვაქვს.“
ამბობს, რომ ინტერვიუზეც სწორედ ამიტომ დამთანხმდა. „იქნებ ჩემ შემდგომ, სსსმ სტუდენტებს, ოდნავ მაინც, გაუუმჯობესონ სასწავლო პირობები. ეს მართლაც დიდი მიღწევა იქნება. მინდა კიდევ ერთხელ გავახმოვანო, რომ ყველა ადამიანს აქვს განათლების უფლება და ამ ყველაში ჩვენც, სსსმ სტუდენტებიც მოვიაზრებით. უბრალოდ მინდა, რომ თანაბარი სასტარტო პირობები გვქონდეს განვითარებისთვის. ჩვენ გვაქვს უფლება, მივიღოთ განათლება, ვიყოთ საზოგადოების ისეთივე სრულფასოვანი წევრები, როგორც დანარჩენები. იმ ადამიანებს, რომლებსაც უბრალოდ მხედველობის პრობლემა აქვთ, ჩვეულებრივ შეუძლით განვითარდნენ და დაეუფლონ მათთვის სასურველ პროფესიას. სწავლა ისევე შემიძლია, როგორც სხვა სტუდენტებს და ვფიქრობ, იმის გამო, რომ ცუდად ვხედავ, პრობლემა არ უნდა შემექმნას. სახელმწიფომ ხელი უნდა შეგვიწყოს, რომ ვისწავლოთ და არა პირიქით — ისეთი გარემო შემოგვთავაზოს, რომ ეს მოტივაცია დაგვიკარგოს.“
სტუდენტს წინ საინტერესო გეგმები აქვს, აპირებს მაგისტრატურა დაამთავროს, თუმცა რომელ მიმართულებას აირჩევს ფსიქოლოგიაში და სად იმუშავებს, ამაზე ჯერ კიდევ ფიქრობს, ამბობს, რომ ერთი რამ ზუსტად იცის: „ისევ ამ სკოლაში სამუშაოდ დაბრუნებას არ ვაპირებ, მიუხედავად იმისა, რომ 202-ე სკოლამ ჩემი ცხოვრება უკეთესობისკენ შეცვალა და მაქსიმალურად მომცა იმის შესაძლებლობა, მესწავლა და, როგორც პიროვნება, გავზრდილიყავი. მინდა უფრო შორს წავიდე, ჯერ ზუსტად არც ის ვიცი, რომელ მიმართულებას ავირჩევ. მომწონს ბავშვთა ფსიქოლოგობა, ზოგადი ფსიქოლოგია. ფსიქოლოგიას მრავალმხრივი მიმართულება აქვს, შეიძლება ფსიქოთერაპევტად იმუშაო, ფსიქოკონსულტანტად, ბავშვთა ფსიქოლოგად, შრომის ფსიქოლოგად და ა.შ. ამას, როცა მაგისტრატურაში ჩაბარებას დავაპირებ, მაშინ გადავწყვეტ.“
როგორია გარემო, რომელშიც ისურვებდა ცხოვრებას? როგორია სოციუმი, რომელიც უნდა, მის გარშემო შემოიკრიბოს?
„თუ ადამიანებთან მჭიდრო ურთიერთობა არ მაქვს, პრინციპში, ჩემი პრობლემა შეუმჩნეველია, თან მე ძალიან დამოუკიდებელი ადამიანი ვარ. აქედან გამომდინარე, ირგვლივ ისეთ წრეს ვიკრებ, რომელიც ჩემთვის მისაღებია, ანუ სოციუმს მე ვირჩევ, თუმცა სხვა გამოსავალი არც მაქვს.
ირგვლივ ისეთ საზოგადოებას ვისურვებდი, რომელიც ისე მომექცევა, როგორც დანარჩენ ადამიანებს. არ მინდა, გამუდმებით მესმოდეს სიტყვები — „რა საწყლები და საცოდავები არიან“, არ მინდა, ვებრალებოდე ადამიანებს იმის გამო, რომ მათზე უფრო ცუდად ვხედავ. მე მინდა საზოგადოება, სადაც თანაბარი სასტარტო პირობები იქნება ჩემთვის და დანარჩენი ადამიანებისთვის. მინდა, ჩემი გაკეთებული საქმე და შესაძლებლობები ისევე კრიტიკულად იყოს შეფასებული, როგორც დანარჩენი საზოგადოების. არ მინდა წახალისებული მხოლოდ იმის გამო ვიყო, რომ სუსტადმხედველი ვარ.“
ძალიან გამბედავმა და მამაცმა რესპონდენტმა სერიოზულად დამაფიქრა იმაზე, როგორ ვიქცევი და რამდენად ვპასუხობ მის გაბედულ მოთხოვნებს, როგორც იმ საზოგადოების ერთ-ერთი წევრი, რომელიც, ზოგადად, იმ სოციუმს ქმნის, სადაც შშმ პირებს უწევთ ცხოვრება, თავის დამკვიდრება და გამუდმებით იმის მტკიცება, რომ საზოგადოების სრულფასოვანი წევრები არიან, ისევე მიეკუთვნებიან კანონში ჩაწერილ „ყველას“, როგორც ჩვენ, დანარჩენები. პასუხი ჯერჯერობით არ მაქვს, იფიქრეთ თქვენც და იფიქროს სახელმწიფომაც, რადგან სახელმწიფომ უზენაესი კანონით მიანიჭა მათ უფლება, მიიღონ სრულფასოვანი განათლება და ასევე, უნდა მისცეს მათ ამ უფლების აღსრულების შესაძლებლობა, რადგან განათლების უფლება მჭიდროდაა დაკავშირებული ადამიანის სხვა უფლებების რეალიზებასთან, მეტიც, მათი განხორციელების წინაპირობაა. ამიტომ, დამეთანხმებით, რამდენად მნიშვნელოვანია ქეთისთვის და მისი მეგობარი სსსმ სტუდენტებისთვის, რომ სახელმწიფომ შექმნას განათლების მისაღებად სათანადო პირობები, რათა ახალგაზრდებმა შეძლონ ერთ-ერთი ფუნდამენტური უფლებით სარგებლობა.
|