2016-10-06
ზოგადი უნარები სამყაროსთან ურთიერთობაშიც გვეხმარება
გვესაუბრება შეფასებისა და გამოცდების ეროვნული
ცენტრის ზოგადი უნარების ჯგუფის ხელმძღვანელი
სოფო დოლიძე
ზოგადი უნარების გამოცდის შედეგები
2016 წლის გამოცდები ძალიან საინტერესო იყო იმ თვალსაზრისით, რომ პირველად შევთავაზეთ აბიტურიენტებს ნახევრად ელექტრონული საგამოცდო ფორმატი, რომელიც გულისხმობდა ტესტის მიწოდებას კომპიუტერის ეკრანზე. ეს ძალიან მნიშვნელოვანი და საინტერესო სიახლეა იმ თვალსაზრისით, რომ შესაძლებლობას იძლევა, კიდევ სხვა ნაბიჯები გადავდგათ სამომავლოდ და სრულად ელექტრონულ ფორმატზე ვიფიქროთ, რომელიც ტესტის გამრავალფეროვნების საშუალებას იძლევა.
ვფიქრობ, წელს გამოცდამ ძალიან კარგად ჩაიარა, აბიტურიენტებისთვის მოხერხებული გარემო იყო, შესაბამისად, არ ყოფილა რაიმე პრობლემა, ტექნიკური ხარვეზის არც ერთი შემთხვევა არ გვქონდა გამოცდის დროს, მიუხედავად იმისა, რომ, ზოგ შემთხვევაში, შეიძლება მცირე ხნით შეფერხება ჰქონდა ამა თუ იმ ცალკეულ აბიტურიენტს, ეს ყველაფერი ძალიან სწრაფად სწორდებოდა და შესაბამისი დროც ემატებოდა აბიტურიენტს. არ ყოფილა არც ერთი სერიოზული ჩივილი. გამოცდამ, ფორმატის თვალსაზრისით, ძალიან კარგად ჩაიარა.
აუცილებლად უნდა ითქვას შარშანდელ გამოცდებთან დაკავშირებით — ერთგვარი აჟიოტაჟი იყო წინა წლებთან შედარებით, განსაკუთრებულად რთულიაო, ეს არ იყო სიმართლე. თუკი შევადარებთ 2005 და 2006 წლის გამოცდებს, როცა 100-ქულიანი ტესტი გვქონდა და 15 ქულა იყო ბარიერი, რა თქმა უნდა, შარშან ბევრად მეტი აბიტურიენტი აღმოჩნდა ბარიერს ქვემოთ. ეს სრულიად არასწორი შედარებაა, უნდა შევადაროთ წინა წლებს, როცა ბარიერი გავზარდეთ — 30% და გამოცდა გახდა 80-ქულიანი. აღმოვაჩენთ, რომ მნიშვნელოვანი ცვლილება არ არის, მხოლოდ 1, 2 ან 3%-შია ცვლილება და ტესტი რეალურად ბევრად უფრო რთული, როგორც ამას ზოგიერთები ამბობდნენ, ნამდვილად არ იყო.
უმაღლესი შეფასება — ერთ-ერთი მაჩვენებელი
ჩვენ გვქონდა 78-79 ქულები და ვულოცავ ამ ადამიანებს და მათ მშობლებს. ისინი ამაყები უნდა იყვნენ, რომ ასეთი უნარიანი, ჭკვიანი და მოაზროვნე შვილები ჰყავთ. ვულოცავ იმ უმაღლეს სასწავლებელსაც, სადაც ისინი აღმოჩნდნენ, იმიტომ რომ მართლაც ძალიან კარგი სტუდენტები იქნებიან. ეს არის ზოგადი უნარების ტესტის მთავარი დანიშნულება, მან უნდა იწინასწარმეტყველოს, როგორი სტუდენტი იქნება ადამიანი, მასალის აღქმისა და ცოდნის შეძენის თვალსაზრისით. ცხადია, სხვა ტიპის თვისებებს, როგორიც არის: შრომისმოყვარეობა, დისციპლინა და სხვა, ეს ტესტი არ ზომავს, მაგრამ როგორ შეიძენს სტუდენტი ახალ ცოდნას, როგორ გაიაზრებს ახალ ინფორმაციას და როგორ ისწავლის უმაღლეს სასწავლებელში, ზოგადი უნარების ტესტი ნამდვილად კარგი პრედიქტორია და ვინც მაღალი ქულა მიიღო ამ ტესტში, ყველას ვულოცავ.
ჩვენ ვფიქრობთ სრულად ელექტრონულ ფორმატზე გადასვლას სწორედ ზოგადი უნარების ტესტით, პირველ რიგში, იმიტომ რომ, ეს ტესტი მხოლოდ არჩევითდავალებიან პასუხებს შეიცავს, შესაბამისად, წერა აქ მნიშვნელოვანი არ არის. აბიტურიენტებს ამის გამოცდილება აუცილებლად ექნებათ საატესტატო გამოცდაზე (მათ მეთერთმეტე კლასში უკვე ჩააბარეს 4 გამოცდა), სადაც კომპიუტერშივე მონიშნეს პასუხები. იმავე პრინციპით მოუწევთ მუშაობა. თუმცა, ჯერ გადაწყვეტით მაინც ვერ ვიტყვით, რომ ეს იქნება 2017 წლის ზაფხულში, იმიტომ რომ, ძალიან დიდი დრო და ძალისხმევაა საჭირო, ასევე, ტექნიკურად არის ძალიან დიდი სამუშაო ჩასატარებელი (ელექტროენერგიით მომარაგება, ინტერნეტით უზრუნველყოფა და ა.შ.). აუცილებლად ჩავატარებთ სასწავლო პრეტესტირებას და ბევრ სადიაგნოსტიკო პროცედურას და, თუკი აღმოჩნდება, რომ მზად ვართ ამისთვის, გვინდა, რომ აბიტურიენტებს ეს სიახლე, რაც შეიძლება მალე, შევთავაზოთ — ზოგადი უნარებით დავიწყოთ სრულად ელექტრონულ ფორმატზე გადასვლა. ელექტრონული ფორმატი იმიტომაც გვჭირდება, რომ ტესტზე მუშაობა გავამრავალფეროვნოთ და საინტერესო გავხადოთ.
რა შეიცვლება სრულად ელექტრონულ ფორმატზე გადასვლით
აღარ იქნება პასუხების ფურცელი. როგორც ზოგიერთი აბიტურიენტი ამბობს, სწორედ პასუხების ფურცლის შევსების დროს უშვებენ შეცდომას, მაგალითად, ნომერ მესამე დავალების პასუხს მეოთხე დავალებას უწერენ, მეოთხის — მეხუთეს და ა.შ., რაც იწვევს არასწორი პასუხების ჯაჭვს და ამიტომ აქვთ დაბალი ქულა. ასეთი პრეტენზია არაერთგზის მოგვისმენია. ელექტრონულ ფორმატში ტესტირების შემთხვევაში, ეს გამორიცხული იქნება, იმიტომ რომ, იქვე, კომპიუტერის ეკრანზევე, შეეძლებათ პასუხის მონიშვნა — დავალების ქვემოთ იქნება პასუხები მოცემული და იქვე აღნიშნავენ. ამ ტიპის შეცდომა გამორიცხული იქნება. გარდა ამისა, დავალების ფორმატი მეტი მრავალფეროვნებისა და ფერადოვნების, ასევე, დამხმარე ტიპის სხვადასხვა ვიზუალური მასალის ან ვიდეოების გამოყენების შესაძლებლობას იძლევა. ვიმეორებ, რომ ეს, ალბათ, უფრო მომავლის პერსპექტივაა, არა 2017 წლის.
მაგალითად, წინადადების შევსების დავალება ძალიან ლაკონური გახდება იმ თვალსაზრისით, რომ პასუხების ვარიანტი პირდაპირ შეგიძლია „გადააჩოჩო“ (არააკადემიური სიტყვაა, მაგრამ მაინც ვიხმარ) იმ ადგილას, სადაც გამოტოვებული ადგილია, სპეციალურად ხარვეზია გაკეთებული და შეამოწმო, კარგად ჯდება თუ არა, აზრობრივად გამართულ წინადადებას ვიღებთ თუ არა, ანუ ტექნიკურად გამარტივდება და შინაარსობრივადაც უფრო მრავალფეროვანი გახდება ტესტი.
ყველაზე საინტერესო ჩვენი აბიტურიენტებისთვის არის ის, რომ შედეგი გვექნება ძალიან სწრაფად. აღარ იქნება საჭირო 40 ათასუ პასუხების ფურცლის დასკანერება, ვერიფიკაცია და ა.შ. შეიძლება იმ წუთსავე არ იყოს, გამოცდაზევე ვერ დავინახოთ ჩვენი ქულა, მაგრამ ძალიან მალე — 2-3 დღეში — უკვე შესაძლებელი იქნება, ვიცოდეთ შედეგი, რაც ალბათ ერთ-ერთი ყველაზე დიდი უპირატესობაა სრულად ელექტრონული ფორმატის.
მუდმივი კითხვა — როგორ მოვემზადოთ ერთიანი ეროვნული გამოცდებისთვის
ჩვენი აბიტურიენტები, ყოველწლიურად, სერიოზული გამოწვევის წინაშე დგებიან — ჩასაბარებელი აქვთ 4 ან 5 გამოცდა და აქვთ განცდა, რომ სკოლის მიერ მიცემული ცოდნა არ იქნება საკმარისი ამ გამოცდების ჩასაბარებლად და აუცილებლად უნდა მოემზადონ. მე არ მინდა ახლა იმ მიზეზებზე ვილაპარაკო დეტალურად, რატომ გვაქვს ზოგადად ეს ნდობის თუ უნდობლობის მომენტი, კონკრეტულად ზოგადი უნარების გამოცდაზე ვილაპარაკებ.
ზოგადი უნარები სკოლაში ცალკე საგნად არ გვაქვს და ეს ძალიან სწორია. თუმცა, გამიგია, რომ ბევრი სკოლა სთავაზობს თავის მოსწავლეებს უნარებში მომზადებას — ან საგანი აქვთ ან დამატებითი მეცადინეობა, წრესავით. ჩვენ კატეგორიულად ვაცხადებთ, რომ ზოგადი უნარები არ შეიძლება იყოს სასკოლო საგანი, ეს არის სადიაგნოსტიკო საშუალება იმისა, შეუძლია თუ არა ადამიანს გაიგოს, გაიაზროს ახალი ინფორმაცია, ვერბალურად თუ რიცხობრივად წარმოდგენილი. ამის სწავლება ერთ წელიწადში, რაღაც კონკრეტული საგნის სწავლების ფარგლებში ჩაკეტვა, დანაშაულია. ჩვენ უნდა ვეცადოთ, რომ სკოლის მთელი პერიოდის განმავლობაში, დაწყებული პირველი კლასიდან, ბავშვს ვასწავლოთ აზროვნება. რას ნიშნავს ეს? შეხედოს კრიტიკულად რაღაცას, ისწავლოს ფიქრი, თავისუფლად დასვას შეკითხვები, ყველა წინადადებას, ყველა სიტყვას დაუფიქრდეს, ეძებოს მიმართებები და კავშირები. ეს უნდა ვასწავლოთ როგორც ქართულის გაკვეთილზე, ისე მათემატიკის, ბუნების, ფიზიკის, ქიმიის — ყველა საგნის ფარგლებში. არ უნდა დავაზეპირებინოთ, არ დავაზუთხინოთ, ყოველთვის ვიყოთ გახსნილები მათი შეკითხვებისთვის, უნდა ვაიძულოთ თვითონ იფიქრონ. ზოგადი უნარების გამოცდის იდეაც ეს არის — აღმოვაჩინოთ უმაღლესი სასწავლებლებისთვის ის ადამიანები, რომლებიც აზროვნებენ, ფიქრობენ და შეუძლიათ ახალი ინფორმაციის წაკითხვა, გააზრება და შეთვისება.
დაიწყო სასწავლო წელი და ყველა ჩვენი მეგობარი ემზადება, ყველა რეპეტიტორთან დადის და ვღელავთ, რომ მარტო ჩვენ არ ვემზადებით, თან უნარების რეპეტიტორები განსაკუთრებით ძვირადღირებულები არიან და ჩვენ და ჩვენი მშობლებიც ვფორიაქობთ. ეს სერიოზული ტრაგედიაა ოჯახში. როდესაც ვამბობთ, რომ ზოგადი უნარების გამოცდისთვის მომზადება არ არის საჭირო, ეს იმას არ ნიშნავს, რომ არ დავუფიქრდეთ რა გამოცდაა ეს. რა თქმა უნდა, უნდა გავიცნოთ ამ გამოცდის ფორმატი, ვიცოდეთ, რა ტიპის დავალებები შეგვხვდება, რა ტიპის ინსტრუქციები ახლავს ამ დავალებებს, უნდა ვიცოდეთ ამ დავალებებთან მუშაობის პრინციპი, ვნახოთ ზოგიერთი ტესტი და შევეცადოთ, დამოუკიდებლად შევასრულოთ. ვნახოთ, როგორ შედეგს ვაჩვენებთ წლის დასაწყისში, რომ შემდეგ, წლის განმავლობაში, სათანადოდ მოვემზადოთ. ეს ყველაფერი აბიტურიენტებს შეუძლიათ გააკეთონ ჩვენს ვებგვერდზე მოცემული საინფორმაციო ბუკლეტების საშუალებით, რომლებიც წლების განმავლობაში, პრინციპში, არ იცვლება, იმიტომ რომ, იდეა ყოველთვის ერთი და იგივე რჩება. ჩვენ ყოველწლიურად ვაქვეყნებთ საგამოცდო ტესტს, მაგალითად, 2016 წლის ტესტი ახლაც დევს ვებგვერდზე და პირველი რეკომენდაცია, რომელიც აბიტურიენტებს შეგვიძლია მივცეთ, არის ის, რომ აიღონ ამ ტესტის 4 ვარიანტიდან ნებისმიერი, შესაბამის ენაზე (ქართულად, რუსულად, აზერბაიჯანულად, სომხურად — ყველა ვერსია მოცემულია ვებგვერდზე) და შეასრულონ გამოცდასთან მაქსიმალურად მიახლოებულ პირობებში. ვგულისხმობთ იმას, რომ ტესტი უნდა დაინახონ კომპიუტერის ეკრანზე და დაინიშნონ დრო. პასუხების ფურცლის ვერსიაც არის ჩვენს ვებგვერდზე, შეუძლიათ იქიდან აიღონ ან უბრალოდ ფურცელზე ჩამოწერონ. დაინიშნონ საათი — სამი საათი და 10 წუთი (უნარების გამოცდის დრო გაიზარდა, 5 წუთი ვერბალურ ნაწილს დაემატა და 5 წუთი — მათემატიკას), შეასრულონ საათსა და 35 წუთში ვერბალური ნაწილი და საათსა და 35 წუთში — მათემატიკური ნაწილი. მას შემდეგ, რაც სწორ პასუხებს (რომლებიც, ასევე, ვებგვერდზეა მოცემული) შეადარებენ თავიანთ ნამუშევარს, დაფიქრდნენ, რა არის მათი ძლიერი და სუსტი მხარე. პირველ რიგში, სუსტ მხარეზე უნდა დავფიქრდეთ, რომ ვეცადოთ გამოსწორებას. სუსტი მხარე შეიძლება აღმოჩნდეს როგორც მათემატიკურ ნაწილში, ასევე ვერბალურშიც.
მათემატიკური ნაწილი
მათემატიკურ ნაწილს რაც შეეხება, აქ უფრო ადვილია სუსტი მხარეების გამოსწორება. ჩვენ რატომღაც გვაქვს არასახარბიელო ტრადიცია, ბავშვობიდან გვაწებებენ იარლიყებს — „ამას მათემატიკა არ გამოსდის“, „ეს ჰუმანიტარია თავისი ბუნებით“, „ეს კი ტექნიკოსია და მათემატიკაც კარგად გამოსდის“ და ა.შ. ეს შეცდომაა, ყველას გამოსდის ის მათემატიკა, რომელიც უნარების ტესტშია მოცემული, იმიტომ რომ, ეს არ არის მათემატიკის გამოცდა, ეს არის რიცხვებთან ურთიერთობის შეფასება. შეგვიძლია თუ არა რაოდენობრივად წარმოდგენილი ინფორმაცია დავამუშაოთ — გავიაზროთ, გავიგოთ და პრობლემა გადავჭრათ, რომელიც რაოდენობრივადაა ჩამოყალიბებული? ეს ყველას თანაბრად შეგვიძლია. არსებობს სამწუხარო ტრადიცია, ადამიანებს ეშინიათ რიცხვების დანახვა. თუ ჩვენ აღმოვაჩენთ, რომ ასეთი ტიპის ადამიანი ვართ, მათემატიკური ნაწილი გავხსენით და გული გაგვისკდა, რომ ამას ვერ დავძლევთ და ა.შ., პირველ რიგში, უნდა ვიფიქროთ, როგორ მოვერიოთ ამ შიშს და როგორ მივიღოთ მინიმალური ცოდნა (რაც ნიშნავს 6 კლასის, მაქსიმუმ — 9 კლასის ცოდნას) მათემატიკაში. ეს არის ჩვეულებრივი ცოდნის შეძენის პროცესი. თუკი ჩვენ გვაქვს ძალიან სერიოზული დეფიციტი ამ მიმართულებით, უნდა ვისწავლოთ, რაც ექვსი კლასის ფარგლებში იციან მოსწავლეებმა და ძალიან იშვიათად — მეცხრე კლასამდე მასალა. მაგალითად, არასოდეს არ გვხვდება ლოგარითმი, არაფერი ტრიგონომეტრიის მსგავსი იქ არ არის, შესაბამისად, მათემატიკაში უმარტივესი, ელემენტარული, საბაზისო ცოდნა უნდა გვქონდეს და ეს ცოდნა უნდა იყოს აზრიანი, არა პროცედურების დამახსოვრება და სხაპასხუპით ცოდნა. ეს არ არის ამ ტიპის გამოცდა, აზრი უნდა გვესმოდეს, რას ნიშნავს რიცხვის პროცენტი, წილადი, ნაწილი და ა.შ. თუ ჩვენ ამ მხრივ გვაქვს დეფიციტი, შეგვიძლია მთელი წლის განმავლობაში წარმატებით შევავსოთ.
მათემატიკის ნაწილი, ყოველთვის, ოდნავ უფრო რთულია, ვიდრე ვერბალური. წელს ერთადერთი ვერსია გვქონდა, სადაც თანაბარი სირთულის იყო მათემატიკური და ვერბალური ნაწილები (ვერბალური ოდნავ რთულიც კი იყო), მაგრამ, როგორც წესი, წლიდან წლამდე, მათემატიკური ნაწილი, სიმარტივის თვალსაზრისით, ოდნავ ჩამორჩება ვერბალურ ნაწილს. ამის მიზეზი შეიძლება რამდენიმე იყოს. ერთ-ერთი ის არის, რომ აბიტურიენტები ჯერ ვერბალურ ნაწილზე მუშაობენ და საათ-ნახევრის ინტენსიური მუშაობის შემდეგ, გარკვეულწილად, დაღლილებიც არიან ალბათ, როცა მათემატიკურ ნაწილზე გადადიან. სხვაგვარად მუშაობის საშუალებას ეს ფორმატი არ იძლევა. ვერბალურ ნაწილში გვაქვს უფრო დიდი დავალებები, წასაკითხი ტექსტი და ამასთან დაკავშირებით 6 შეკითხვაზეა პასუხი გასაცემი, ვრცელი დავალებები ლოგიკაში და ა.შ. ამიტომ, ეს რომ მეორე ნაწილში გადავიტანოთ და პირველ ნაწილად მათემატიკა შევთავაზოთ, კიდევ უფრო რთული იქნება ჩვენი აბიტურიენტებისთვის.
ჩვენი ცენტრი, როგორც იცით, ძალიან ბევრ საერთაშორისო კვლევას ატარებს. კვლევები, რომლებიც, მაგალითად, მათემატიკასა და საბუნებისმეტყველო მეცნიერებებში არერთხელ ჩატარდა, არასოდეს კარგ შედეგებს არ გვიჩვენებს — მსოფლიოს სხვა ქვეყნებთან შედარებით, საშუალოზე ოდნავ ქვემოთ ვართ ჩვენი ცოდნით მათემატიკაში. შეიძლება სწორედ ეს არის იმის მიზეზი, რომ ჩვენი აბიტურიენტებისთვის მათემატიკა უფრო (ოდნავ) რთულია, ვიდრე ვერბალური ნაწილი. თუმცა, ისევ ვიმეორებ, ამ ცოდნის დანაკლისის შევსება — რიცხვებთან ურთიერთობისა და რიცხვებით ოპერირების უნარების გამომუშავება — ერთი წლის განმავლობაში შესაძლებელია.
საგულისხმო დეტალი გამოცდისთვის მზადებისას — 3 საათი და 10 წუთი უწყვეტი მუშაობის პრინციპი
გარდა იმისა, რომ უნდა ვიფიქროთ კონკრეტულ უნარზე, იქნება ეს რიცხვებთან ურთიერთობა თუ სიტყვებთან, ასევე უნდა ვიფიქროთ დროის მენეჯმენტის უნარზე, როგორ გავანაწილოთ სამუშაო დრო და სამი საათის და 10 წუთის განმავლობაში განუწყვეტლივ, სერიოზულად ვიყოთ ჩართული ტესტის შესრულების პროცესში. ეს არ არის ადვილი. ამით არის განპირობებული, რომ აბიტურიენტებს, სავალდებულო გამოცდებიდან, ყველაზე რთულად სწორედ უნარების გამოცდა ეჩვენებათ. ეს არის ძალიან ინტენსიურად მუშაობის გამოცდა. თუკი, მაგალითად, ქართულის გამოცდაზე გვაქვს საშუალება დავწეროთ თხზულება, ვიფიქროთ, მერე წავიკითხოთ, გადავათეთროთ, შევცვალოთ და ა.შ., უნარების ტესტი ამის საშუალებას ნაკლებად გვაძლევს, გვაიძულებს ინტენსიურად ვიფიქროთ, ვამუშაოთ ტვინი სამი საათის განმავლობაში, რასაც, ხშირ შემთხვევაში, სამწუხაროდ, მიჩვეულები არ ვართ, მიუხედავად იმისა, რომ მეთორმეტე კლასში დიდი რაოდენობის ინფორმაციას სწრაფად უნდა ვამუშავებდეთ. ამ მიმართულებითაც შეიძლება მუშაობა. ჩვენ უნდა ვისწავლოთ ინტენსიურად ფიქრი ახალ-ახალ პრობლემაზე, უნარების გამოცდაზე 80 საკითხი გვაქვს — 80 სხვადასხვა პრობლემა და 80-ივეს სამ საათსა და 10 წუთში უნდა გავუმკლავდეთ. ამიტომ არის უნარების გამოცდა ცოტა სტრესული, თუმცა, ეს უნარი ძალიან მნიშვნელოვანია უნივერსიტეტში სწავლისთვის — სწრაფად, სხარტად და ინტენსიური მუშაობის პირობებში შევძლოთ ინფორმაციის დამუშავება და პრობლემების გადაჭრა. ეს, ზოგადად, სამყაროსთან ურთიერთობაშიც ძალიან გვეხმარება.
ვერბალური ნაწილი
ვერბალურ ნაწილთან უფრო რთულად გვაქვს საქმე, იმიტომ რომ, მისი მიზანია, შეამოწმოს ჩვენი უნარი შეგვიძლია თუ არა სიტყვიერად წარმოდგენილი ინფორმაცია გავიაზროთ და დავამუშაოთ. რას ნიშნავს ეს? უნდა გვქონდეს კარგი ვერბალური კომპეტენცია, უნდა ვიყოთ ვერბალურად ძალიან მოქნილები, ჩვენი ლექსიკური მარაგი უნდა იყოს შედარებით მდიდარი, უნდა შეგვეძლოს ერთგვერდიანი ტექსტის სწრაფად წაკითხვა და იქ ძირითადის და მეორეხარისხოვნის ერთმანეთისგან გარჩევა, ტექსტის სტრუქტურის და მიმართებების დანახვა სიტყვებს შორის, ასევე, წინადადების ნაწილებს შორის მიმართებების დანახვა, დაპირისპირების და შესაბამისობის ამოცნობა. ყველაფერი ეს ვერბალურად მოქნილობის ნიმუშებია.
თუკი მათემატიკის შემთხვევაში შეგვიძლია ვთქვათ, რომ რაღაც კონკრეტული მასალა გვაქვს, რომელიც არ ვიცით და შეგვიძლია ვისწავლოთ, ვერბალურ ნაწილში ეს ასე არ არის. ვერბალურ კომპეტენციას ძალიან დიდი ხნის განმავლობაში ვიძენთ. ყველა იმ ქვეყანაში, სადაც უნარების ტესტი არის, პირველი და მთავარი რეკომენდაცია, ვერბალური ნაწილისთვის მოსამზადებლად, არის ბევრი კითხვა — კითხვა, კითხვა, კითხვა... უნდა ვიყოთ ნაკითხი, წიგნიერი ადამიანები.
სამწუხაროდ, ძალიან ბევრი რეპეტიტორი მიმართავს ასეთ პრაქტიკას — ლექსიკონებიდან, როგორც უცხო სიტყვებს, ისე ასწავლიან და აზეპირებინებენ აბიტურიენტებს ქართულ სიტყვებს ან იმ უცხო სიტყვებს, რომლებსაც ვდებთ ტესტში, რომლებიც მოცემულია ჩვენს სასკოლო პრაქტიკაში, სახელმძღვანელოებში; რვეულში აქმნევინებენ ლექსიკონებს და ეს სიტყვები უნდა იცოდნენ ზეპირად, მაგალითად, რას ნიშნავს „ინტერაქცია“. ეს ძალიან არასწორი მიდგომაა იმიტომ, რომ სიტყვას არაერთი მნიშვნელობა აქვს. თითოეულ სიტყვას მნიშვნელობების მთელი შლეიფი, შეიძლება ასე ვთქვათ, მოჰყვება და თუ ადამიანს ეს სიტყვა რამდენჯერმე სხვადასხვა კონტექსტში წაკითხული და გააზრებული არ აქვს, ძალიან რთულია, გამოცდაზე უცებ გაიხსენოს, რას ნიშნავს და სწორად შეასრულოს ესა თუ ის დავალება.
თუკი აღმოვაჩენთ, რომ ვერბალურ ნაწილში გვაქვს პრობლემა, ზუსტად ვნახოთ, რა ტიპისაა ის. თუ გვაქვს პრობლება ანალოგიებში — ჩვენი სიტყვიერი მარაგი, ლექსიკური მარაგი არ არის საკმაოდ მდიდარი, აქაც ერთადერთი ინსტრუქცია არის კითხვა და კითხვა. უნდა ვიცოდეთ, რომ ერთგვერდიანი ტექსტის წაკითხვა არ არის მაღალი მოთხოვნა ადამიანისთვის, რომელსაც უნდა, რომ სტუდენტი გახდეს. მას ერთი კი არა, შეიძლება სამასი გვერდი ჰქონდეს წასაკითხი ერთი კვირის განმავლობაში.
თუ აღმოვაჩენთ, რომ დეფიციტი გვაქვს წინადადებების შევსების ნაწილში, დავალებებს სწრაფად და ეფექტურად ვერ ვასრულებთ, კარგად გავყვეთ ამოხსნის პრინციპებს (ამის ნიმუში მოცემულია ჩვენს კრებულში) და მივხვდებით, თუკი დავუთმობთ წინადადებების შევსებას საკმარის დროს, აუცილებლად შევასრულებთ დავალებებს. ამ ტიპის დავალებებში შეცდომას იწვევს სისწრაფე — მოგვეჩვენება, რომ პირველივე ან მეორე პასუხი სწორია და სწრაფად ვიღებთ გადაწყვეტილებას. უნდა ვისწავლოთ, როგორ გავაანალიზოთ კარგად დავალება, როგორ წავიკითხოთ სწორად და როგორ დავუთმოთ სათანადო დრო. აი, ეს არის ის, რაც წინადადების შევსების დავალებასთან დაკავშირებით შეიძლება ვთქვათ.
ლოგიკას რაც შეეხება, ჩვენს კრებულში მოცემულია რეკომენდაციები, რა პრინციპებით უნდა მივუდგეთ ლოგიკის დავალებებს. ეს არის მხოლოდ რეკომენდაციები. მთელი ჩვენი ჯგუფი წინააღმდეგია იმისა, რომ მზა რეცეპტები და ინსტრუქციები მივცეთ — მაინცდამაინც ასე უნდა გააკეთო, ასეთი დიაგრამა უნდა დახატო ან ასეთი ცხრილი შადგინო, ეს შეცდომაა. როგორც მათთვის იქნება მისაღები და მოსახერხებელი, ისე უნდა გააკეთონ. ყველას თავისი მეთოდი აქვს ფიქრის და თუკი ისინი ამ მეთოდებით შედეგს აღწევენ, არ გვინდა, მათ თავს მოვახვიოთ ჩვენი გზები. უბრალოდ, ვისაც აქვს განცდა, რომ ვერ არის წარმატებული, შეუძლია გაეცნოს ამ ყველაფერს და ეგებ, მისთვის წარმოდგენილთაგან ერთ-ერთი ხერხი მისაღები იყოს.
ლოგიკაშიც, ასევე, დავალებებისა და ინსტრუქციის შესრულების პრინციპების კარგად გაცნობით, ნამდვილად შეგვიძლია გავიუმჯობესოთ შედეგი, მივხვდეთ, როგორ მივუდგეთ ამ დავალებებს.
დაბოლოს, ისევ გავიმეორებ, წიგნიერებაა ის, რაც ზოგადი უნარების ტესტში ძალიან ფასობს და თუ ბევრს წავიკითხავთ, ეს აუცილებლად დაგვიფასდება წლის ბოლოს.
რეკომენდაცია მშობლებს
პირველი და მთავარი, რაც უნდა ვაკეთოთ, არის ის, რომ ძალიან ბევრი დრო უნდა დავუთმოთ ჩვენი შვილების წიგნიერების ამაღლებას. უნდა ვუკითხოთ ბევრი, შევუძინოთ რაც შეიძლება ბევრი წიგნი (არ ვიცი ეკონომიკურად, სოციალურად რამდენად სწორად ჟღერს ის, რასაც ახლა ვამბობ, მაგრამ კარგი იქნება ასე თუ გავაკეთებთ), ფერადი, მრავალფეროვანი, საინტერესო, სხვადასხვა თემატიკის და ყოველთვის ვეცადოთ, ვაფიქროთ ამ ყველაფერზე შეკითხვებით — რატომ არის ეს ამ ფერის, რა არის ეს, რატომ არის, რას აკეთებს. ეს ხელს შეუწყობს მეტყველების, მეხსიერების, აზროვნების განვითარებას. ბავშვებს არ უნდა ეშინოდეთ შეკითხვის დასმის, არასწორი აზრის გამოთქმის. ყოველთვის შეიძლება მათ აზრებში რაღაც საინტერესო დავინახოთ და ვუთხრათ — რა საინტერესოა, თუნდაც მცდარი აზრი გვითხრან. ჩვენი ხედვაც მივაწოდოთ, მაგრამ არ უნდა მოვახვიოთ თავს, რომ ეს ასეა, მაგალითად, სპილო აუცილებლად ნაცრისფერია, შეიძლება მას ცისფრის დახატვა მოუნდეს და ეს ჩვენთვის მისაღები უნდა იყოს. ინსტრუქციების დამახსოვრებით — აუცილებლად ასე გააკეთე და არა სხვაგვარად — უნარების განვითარებას ვერ მივაღწევთ. უნარებს განვავითარებთ, თუკი მაქსიმალურად მივცემთ თავისუფლებას აზროვნებაში, ფიქრში, მეტყველებაში. თუკი მივცემთ ამისთვის საკმარის სასტიმულო მასალას — ზღაპარი, ლექსი, მოთხრობა, საბავშვო ფილმი, მათთან ერთად სეირნობა, ზოოპარკში იქნება ეს თუ უბრალოდ პარკში და რაც მთავარია, სულ მათთან ლაპარაკი, როგორც დიდ ადამიანთან, შეკითხვების დასმა, მათი აზრის მოსმენა და გაზიარება, კომენტარი და წახალისება — ამგვარი დამოკიდებულება ძალიან მნიშვნელოვანია მათი განვითარებისთვის, კონკრეტულად კი — უნარების განვითარებისთვის.
რადიო იმედის გადაცემის — „გამოცდებიდან გამოცდებამდე“ თეიკო ანჯაფარიძესთან ერთად მიხედვით
მოამზადა ლალი თვალაბეიშვილმა
|
