2016-10-20 სკოლა, სადაც მშობლის ჩართულობა დაბალია, ვერასოდეს გახდება დემოკრატიული
რუბრიკის პირველი სტუმარია ნანა აბაშიძე
რა არის ჩვენი სასკოლო სისტემის მთავარი ნაკლი? — ამ კითხვით გვინდა დავიწყოთ დისკუსია მშობლებთან, რომლებიც, როგორც წესი, ყველაზე ნაკლები აქტიურობით გამოირჩევიან განათლების სფეროში მიმდინარე მოვლენების შეფასებისას. იშვიათად ითხოვს მშობელი, რომ გაუმჯობესდეს სწავლების ხარისხი, რომ მათ შვილებს ჰქონდეთ უკეთესი სახელმძღვანელოები ან ჰყავდეთ მეტი კვალიფიციური მასწავლებელი. თითქოს, საერთოდ არ ფიქრობენ იმაზე, როგორ იხსნან შვილები და ოჯახის ბიუჯეტი რეპეტიტორებისგან; სკოლისგან არ ითხოვენ იმ უმნიშვნელოვანეს დეტალებს, რაც ბავშვების ინდივიდუალურ, ასაკობრივ თუ ფსიქოლოგიურ საჭიროებებსა და ჯანსაღი ცხოვრების წესის ხელშეწყობას გულისხმობს; არ ინტერესდებიან სკოლაში არსებული ჰიგიენური პირობებით და არც იმით, რით იკვებებიან მათი შვილები სკოლის ბუფეტებში. შესაძლოა ფიქრობენ ამ ყველაფერზე, თუმცა, საჯაროდ ამაზე საუბარს თავს არიდებენ. შეუძლებელია არ აღელვებდეთ სწავლობენ თუ არა მათი შვილები უსაფრთხო სასკოლო გარემოში, სადაც არ არის ჩაგვრა, ასევე უინტერესო გაკვეთილები და მოწყენილობა, კონფლიქტი პედაგოგებთან, თავისუფლების შეზღუდვა, სასწავლო პროგრამით გადატვირთვა და ა.შ.
თუკი განათლების სისტემის ყველაზე პასიური რგოლი — მშობლები — ამ პრობლემების შესახებ არგუმენტირებულად, გააზრებულად ისაუბრებენ და მეტი კომუნიკაცია დამყარდება მათსა და სკოლას შორის, სისტემის დანარჩენ აქტიურ რგოლებს (ვისაც გარკვეული პასუხისმგებლობა ეკსირებათ) საქმეს გაუადვილებენ და, საერთო ჯამში, პრობლემებიც უფრო ეფექტურად მოგვარდება.
დროა ნელ-ნელა, „მშობელთა კრების“ ფორმატში თანამშრომლობიდან პარტნიორობაზე გადავიდეთ. ამ რუბიკას „მშობლის გვერდი“ დავარქვით და გვინდა არაფორმალურად, მაგრამ მაქსიმალურად ჩავრთოთ მშობლები განათლების სისტემაში და საკუთარი მოსაზრებებისა თუ პრეტენზიების გამოსათქმელად, ასევე დადებითი მხარეების წარმოსაჩენად ჩვენი რუბრიკა შევთავაზოთ. მთავარ მიზნად კი ეფექტიანი და კეთილგანწყობილი სასკოლო გარემოს შექმნა დავისახოთ, რომელიც შესაძლოა წარმოსახვითი იყოს, მაგრამ გულწრფელი. ვნახოთ, როგორ სკოლაში სურს მშობელს, რომ ისწავლოს მისმა შვილმა.
* * *
მახსენდება ჩემი სკოლის წლები, როცა ბავშვები მშობლებისგან დახმარებას ვითხოვდით, მათი მხრიდან კი ასეთი პასუხი ისმოდა: გაჩუმდი და გაუძელი, სირცხვილიაო!
მას შემდეგ წლები გავიდა, მაგრამ ვხედავთ, რომ ამ კუთხით სკოლაში არაფერი შეცვლილა. ალბათ, ეს იმიტომ ხდება, რომ ჩვენც იმ დროს აღზრდილი მშობლები ვართ, როცა გვარწმუნებდნენ, რომ განსხვავებული აზრის ქონა ან სახელმწიფო ინსტიტუტების (მათ შორის სკოლის) გაკრიტიკება არასახელმწიფოებრივია. მაგრამ, თუ გავიხსენებთ რას ვგრძნობდით მაშინ, როცა მშველელი არ გვყავდა, აუცილებლად მივხვდებით, რამდენად მნიშვნელოვანია მშობელთა ჩართულობა სკოლის ცხოვრებაში. ეს საკითხი აუცილებლად უნდა დაიძრას და ვინ უნდა გააკეთოს, თუ არა ჩვენ - მშობლებმა და სკოლამ ერთობლივად.
* * *
დღევანდელი სასკოლო სისტემის ნაკლოვანებებზე, როგორც პროფესიონალი, ვერ ვისაუბრებ, რადგან ეს განათლების ექსპერტის კომპეტენციაა, მაგრამ განვიხილავ ჩემი, როგორც მშობლის, თვალით დანახულ ხარვეზებს. პირველ რიგში, მინდა, ვისაუბრო იმ მოძველებულ სწავლების მეთოდებზე, რაც ჩვენს განათლების სისტემას საბჭოთა კავშირიდან მოსდევს. ამის ერთ-ერთი მიზეზი ისიცაა, რომ უმეტესად ის მასწავლებლები ასწავლიან, რომლებზეც საბჭოთა სისტემამ დიდი გავლენა მოახდინა. მათი უმრავლესობა, თითქოს, დროში ჩარჩა და არ აქვთ სიახლის მიმღებლობა.
* * *
კიდევ ერთი, მნიშვნელოვანი პრობლემა, რაც განათლების ხარისხზე მოქმედებს, მასწავლებლების დაბალი ანაზღაურებაა. ყველა მინისტრი, რომელიც განათლების სისტემას იბარებს, პედაგოგებს ხელფასის გაზრდას ჰპირდება, უმნიშვნელოდ, მაგრამ, მაინც იზრდება ხელფასები. თუმცა, საკითხავია, მიგვიყვანს კი მხოლოდ ეს მიზნამდე?! ხელფასის ზრდა, ალბათ, მაინც მხოლოდ მასწავლებლების გულის მოგებაა, რადგან მეტი ანაზღაურება ვერც მოტივაციასა და ვერც მოძველებულ შეხედულებებს შეუცვლის მათ. უმჯობესი იქნება, თუკი სამინისტრო თანხას მასწავლებლების ისეთ საკითხებში გადამზადებაში ჩადებს, როგორიცაა ადამიანის უფლებები, ძალადობა, თანასწორობა, კლასის მართვა. მაგრამ სახელმწიფო, სამწუხაროდ, მხოლოდ ხელფასის ზრდაში ხედავს წინსვლის გზას.
* * *
მასწავლებლების დაბალი კვალიფიკაციის გამოძახილია დღევანდელ სკოლებში ბულინგის, დაცინვის, ძალადობისა და დამცირების შემთხვევების სიხშირე როგორც ბავშვების, ასევე მასწავლებლების მხრიდანაც. ყველაზე ცუდი კი ის არის, რომ ისინი ვერც კი იაზრებენ ამ ყველაფრის შედეგს. თუნდაც თავისი საქმის მცოდნე მასწავლებელს კლასის მართვა იმდენად უჭირს, რომ თავს ვერ არიდებს ბავშვებზე ფსიქოლოგიურ თუ ფიზიკურ ძალადობას, რაც მხოლოდ იმის ბრალია, რომ კლასის მართვისთვის შესაბამისი უნარები არ აქვს და ყურის აწევა, თმის მოქაჩვა, მუჯლუგუნი მისთვის ჩვეულებრივი მოვლენაა. ბავშვის ქცევის გაგებას კი, არავინ ცდილობს. ბავშვი თუ სახლში მოყვება მასწავლებლის მიერ განხორციელებული ძალადობის შესახებ, მშობელი ინფორმაციას ისევ მასწავლებელთან გადაამოწმებს, ისევ მასთან მიდის. საბოლოოდ კი ყველაფერს, მაინც, ბავშვს შეაწმენდენ, რომ ზედმეტად მგრძნობიარეა და არაფერი მომხდარა (მაგრამ ვაი, რომ, რასაც არ ლაპარაკობენ, ისე რამდენი რამ ხდება?!), მშობელიც ივიწყებს ყველაფერს.
* * *
აქვე, მივდივართ მშობლების იმ მნიშვნელოვან პრობლემამდეც, რომელსაც შიში ჰქვია. ვიწრო წრეში, თითქოს, ბრაზობენ, იმუქრებიან, იბრძვიან, მაგრამ სადაც საჭიროა, იქ ჩუმდებიან. უფრო მეტიც, იღიმიან და გულგრილ გამომეტყველებას იღებენ მაშინაც კი, როცა რომელიმე მათგანი, უფრო მეტად გამბედავი, სისტემის ან მასწავლებლის მხილებას გადაწყვეტს. მათიც მესმის, რადგან ხმის ამოღება და სისტემის მხილება მარტივი არ არის — ან შენს შვილს ამოიჩემებს მასწავლებელი, ან თვითონ მშობლის წინააღმდეგ ნეგატიურად განაწყობს დანარჩენ მშობლებს. ამიტომაა, რომ ზედმეტ პრობლემებს ურჩევნიათ, ისევ თავიანთი შვილები გააჩუმონ. მერე რა, რომ მასწავლებელი დიდად არავის ეხატება გულზე?! საჩუქრების ფულს მაინც აუცილებლად ყველა დებს შიშით, ან რაღაცის იმედით, ან არგამორჩენის პრინციპით. ზედაპირზე მხოლოდ რამდენიმე მშობელი ჩანს, რომლებსაც პრინციპულად გადაუწყვეტიათ, მოითხოვონ სიტუაციის გამოსწორება. სწორედ ასეთ მშობლებს დაერქვათ „ინტრიგანი მშობლები“ სკოლებში და ამ უარყოფითი დამოკიდებულების გამო, მათაც თითქმის არაფერი გამოსდით.
* * *
დიდი პრობლემაა, ასევე, სკოლის მენეჯერებისა თუ დირექტორების მიდგომებშიც. როდესაც სკოლას კარგი მენეჯერი ჰყავს, ის ყოველთვის არეგულირებს სიტუაციას, უსმენს მშობელს, მოსწავლეებს, მაგრამ ასეთები, სამწუხაროდ, თითზე ჩამოსათვლელები არიან. ამ კომპლექსურ პრობლემებს ერთი მიმართულებით მივყავართ — სკოლა, სადაც მშობლის ჩართულობა დაბალია, ვერასოდეს გახდება დემოკრატიული და ბავშვის ინტერესებზე მორგებული. მშობლის ჩართულობაში მშობელთა კრებაზე დასწრებას არ ვგულისხმობ, როგორც ეს ძირითადად აღიქმება ხოლმე. მშობლებთან ურთიერთობა მთელი სტრატეგიაა, რომელსაც გათვლა და კონკრეტული გეგმა სჭირდება.
ბოლოდროინდელი გამოცდილება ცხადყოფს, რამდენად მნიშვნელოვანია, თავად მოსწავლეებისთვისაც, მშობლების აქტიური მონაწილეობა საგანმანათლებლო პროცესში. მსგავსი პრაქტიკის შემთხვევაში, მოსწავლეები ავლენენ საუკეთესო შედეგებს, იზრდება მათი მოსწრების დონე და გამოირჩევიან პოზიტიური ქცევით. ამდენად, სკოლა თავად უნდა იყოს დაინტერესებული მშობლებთან აქტიური თანამშრომლობით, რაც მნიშვნელოვან წილად მისი წარმატების განმსაზღვრელი იქნება. მაგალითად, ჯოის ეფშტეინი (სასკოლო ცენტრის „ოჯახისა და საზოგადოების პარტნიორობის“ დირექტორი) ეფუძნება ჯონ ჰოპკინსის უნივერსიტეტისა და „პარტნიორი სკოლების ეროვნული ქსელის“ კვლევებს, რომლის მიხედვითაც, განათლების ხარისხის გაუმჯობესება განპირობებულია სკოლის, მშობლების და საზოგადოების ერთობლივი მუშაობით. ეფშტეინის თქმით, „ძველი აზროვნებით, მშობელთა ჩართულობა მოიცავდა მხოლოდ მშობელთა საკითხებს, ხოლო — თანამედროვე მიდგომებით, იგი პირდაპირ კავშირშია მოსწავლის წარმატებასთან. სკოლის დირექტორი მშობლის ჩართულობას ისე უნდა მიუდგეს, როგორც სასწავლო გეგმას, პროფესიულ განვითარებას და სხვა კრიტიკულ სფეროებს სკოლის ცხოვრებაში“.
როდესაც მშობელს არ აკმაყოფილებს რაიმე ასპექტი სკოლის, რომელშიც მისი შვილი სწავლობს, ის არ მიმართავს პოლიტიკურ ქმედებას, არ უკავშირდება სკოლის საბჭოს და არ აქტიურობს მშობელთა საბჭოში. ნაცვლად ამისა, გამოსავალს იმაში ეძებს, რომ ემიჯნება სკოლას, რეალურად აღარ ერთვება საკუთარი შვილის განათლების პროცესში და, რიგ შემთხვევაში, ცდილობს, გაამართლოს შვილი, როდესაც იგი სკოლაში მეცადინეობებს არ ესწრება ან გადაჰყავს სხვა სკოლაში. ასეთი გამოსავალი უარყოფითად აისახება ბავშვის განათლების პროცესზე, სკოლაზე და უშუალოდ მოსწავლეზე.
* * *
მილფორდის, ორჩარდ ჰილსის სკოლამ, 2005 წლიდან, დაიწყო დოქტორ ეფშტეინის მიდგომით მშობელთა ჩართულობის პროგრამის განხორციელება. „რადგან ყოვლისმომცველი პროგრამაა, — აცხადებს დირექტორი ქეთლინ მერფი —ეს არ არის პროგრამა მხოლოდ მშობელთა მოხალისეობის შესახებ, ეს არის მთლიანად საზოგადოების ჩართულობისა და იმის შესახებ, თუ როგორ შეუძლიათ მშობლებს დაეხმარონ სკოლას და პირიქით. ეს არის სწავლება, რომლითაც მშობელი თავადვე დაინტერესდება სკოლის ცხოვრებით და არსებული მდგომარეობით.“
ამავე სკოლის საზოგადოებასთან პარტნიორობის ჯგუფი ფოკუსირებულია მშობლების ინფორმირებულობაზე, თუ როგორ განუვითარონ შვილებს კითხვითი უნარები. მასწავლებელი და მოსწავლეები ირჩევენ წიგნს, ბავშვები მშობლებთან ერთად კითხულობენ სახლში, შემდეგ სკოლა აწყობს საღამოს, სადაც ბავშვებთან ერთად მიწვეული არიან მათი მშობლები. მასწავლებელი სვამს კითხვებს წაკითხული წიგნის გარშემო, რომელსაც ბავშვები მშობლებთან ერთად პასუხობენ. ერთი თვის შემდეგ კვლავ იკრიბებიან, რათა უკვე სხვა ჭრილში განიხილონ წაკითხული წიგნი.
პროგრამა იმდენად პოპულარული გახდა, რომ მშობლებმა ჩამოაყალიბეს საზაფხულო-სამკითხველო კლუბი სახელწოდებით — „კითხვის ოსტატი“, რომელშიც ძალიან ბევრი ბავშვია ჩართული. კიდევ ერთი პროექტი, რომელსაც მშობლების ძლიერი მხარდაჭერა აქვს, არის პარასკევის საქაღალდეები (ფRჳდაჱ ფჴლდჶRS). მოხალისეები, მასწავლებლები, სკოლის ადმინისტრაცია, ყოველკვირეულად აკეთებენ საინფორმაციო ფურცლებს სკოლაში მიმდინარე პროცესების, დაგეგმილი აქტივობების, კონკურსების, პროგრამების შესახებ, რომლებსაც მშობლები უნდა გაეცნონ და მოაწერონ ხელი. ჩართულობის მაჩვენებელი აქაც მაღალია.
წიგნიერების ზრდაზე ფოკუსირდებოდა, 2005 წელს, ოჰაიოს მუნიციპალური სკოლის რაიონული დეპარტამენტიც. ოჯახისა და საზოგადოების ჩართულობა გულისხმობს სემინარებს მშობლებისათვის, თუ როგორ შეუძლიათ დაეხმარონ შვილებს სწავლაში და ცხოვრებისეული უნარების შეძენაში. ამ რეგიონში არის მშობელთა და ბავშვთა წიგნის კლუბები, სადაც ბებიები, ბაბუები და სხვა დაინტერესებული პირები მიდიან და უკითხავენ ბავშვებს წიგნებს. ასევე, არის წიგნის კლუბი მოზრდილთათვის. მოზარდები კითხულობენ და განიხილავენ წიგნებს. ეს არის მომავალი თაობისთვის მაგალითის მიმცემი.
„ჩართულობას ერთგვარი გადამდები ხასიათი აქვს და ბავშვები თავად ითხოვენ, როცა ხედავენ სხვისი მშობლების აქტიურობას“ — ამბობს ლოუნდის საშუალო სკოლის დირექტორი. სწორედ ეს სკოლაა იმის მაგალითი, როგორ უნდა განხორციელდეს მშობელთა გრძელვადიანი პროგრამები. აღნიშნულ სკოლაში, მშობელთა ჩართულობის შემდეგ, ბავშვთა მოსწრების დონე მათემატიკაში 64%-დან 81%-მდე გაიზარდა. სკოლა აგრეთვე სთავაზობს მათ „შესანიშნავ ოთხშაბათს“, რომელიც შესაძლებლობას აძლევს მშობლებს, მივიდნენ და ისაუბრონ იმაზე, რა შეუძლიათ გააკეთონ სკოლის დასახმარებლად. გასულ წელს გახსნეს მშობელთა რესურსების ოთახი, სადაც მათ უტარდებათ ტრენინგები, სემინარები, ბავშვები ეხმარებიან მშობლებს კომპიუტერული უნარების შესწავლაში. ამ დროს, მასწავლებელს საშუალება ეძლევა, მშობელთან ერთად იმუშაოს ბავშვების ინდივიდუალურ საკითხებსა და სტრატეგიებზე.
რა თქმა უნდა, მშობლებთან ურთიერთობა ძალიან დიდ ძალისხმევას მოითხოვს, მაგრამ სკოლის საზოგადოებასთან ურთიერთობა ყველაზე მნიშვნელოვანია და ნამდვილად ღირს ცდად და ძალისხმევად.
* * *
ნაკლად შეიძლება ჩაითვალოს ისიც, რომ მშობელს ინფორმაციას მარტო მოსწავლის წარუმატებლობისა და პრობლემების შემთხვევაში კი არ უნდა აწოდებდნენ, არამედ საუკეთესო მიღწევებისა და საქციელისთვის და მადლობის სათქმელადაც. მშობლის სკოლაში მისვლა იმითაცაა მნიშვნელოვანი, რომ მას ეძლევა შესაძლებლობა, საკუთარი თვალით დაინახოს მასწავლებლის სწავლების სტილი, ნახოს შვილი სასწავლო პროცესში. საოცრად კარგი გრძნობაა, როცა მშობლები შვილებთან ერთად მიდიან სკოლაში და მასწავლებელი აცნობს მათ ბავშვის შედეგებს, მუშაობის პროცესს და ეხმარებათ, მეტად ჩაერთონ სკოლის ცხოვრებაში.
P.S. ამას წინათ ჩემმა შვილმა, წიგნის კითხვისას, გამაჩერა და მითხრა: დედა, ხვალაც მინდა, რომ სკოლა იყოს. არადა, ხვალ დასვენების დღეა. მიხარია, რომ დღეს ჩემი შვილი უკვე იმ სკოლაში დადის, რომელმაც მიმახვედრა, რას ნიშნავს მოწესრიგებული სისტემა. სახელმწიფომ მასწავლებლებს მოწესრიგებულობაში უნდა უხადოს ფული და იმ განათლების მიხედვით, რომელსაც მოსწავლეებს აძლევენ და არა ბავშვებისა და მშობლების გამწარებაში, მოძალადეებად ჩამოყალიბებაში.
რუბრიკას უძღვება ლალი ჯელაძე
|