2017-05-18 ბარიერები „უბარიერო“ პროფესიაში „განათლების ხარისხზე უმთავრესი გავლენა მასწავლებლებს აქვთ, მასწავლებლების ხარისხზე კი — განათლების პოლიტიკას“ — წლებია ამ პრობლემის გარშემო ტრიალებს სისტემა, მაგრამ არც თუ ეფექტურად. სკოლებში ისევ პროფესიონალი მასწავლებლების დეფიციტია და ჯერ კიდევ ბევრი მასწავლებელი იღვწის, რომ სახელმწიფოს დაუდასტუროს კომპეტენციები როგორც საგნობრივ, ისე პროფესიულ უნარებში — მოგეხსენებათ, რომ ახალი სქემის მიხედვით, გამოცდა კომპეტენციების დადასტურებით შეიცვალა და ბარიერიც აღარ არსებობს. წელს 27 400-მდე ადამიანი დარეგისტრირდა, მათგან ნაწილი მოქმედი მასწავლებელია და კომპეტენციების დადასტურება სურს, ნაწილი კი — პროფესიაში შესვლის მსურველი.
რატომ ვერ ვითარდება სკოლა და რა უშლის ხელს მასწავლებლების პროფესიულ ზრდას? რეალურად რა ქმნის ბარიერს საქართველოში პედაგოგისთვის — დაწესებული ქულები თუ მასწავლებლის პოლიტიკა? — ამ თემებზე დარგის სპეციალისტები: განათლების დოქტორი სიმონ ჯანაშია და სამოქალაქო განვითარების ინსტიტუტის სპეციალისტი თამარ მოსიაშვილი საუბრობენ:
რა აფერხებს ხარისხიანი განათლების მიღებას სკოლებში?
სიმონ ჯანაშია:
სწავლის ხარისხი რომ გაუმჯობესდეს, სკოლები განვითარებადი უნდა იყოს. სკოლების განვითარებას კი ორი რამ სჭირდება — ხელშეწყობა და რესურსები. ხელშეწყობა რეგულაციების გამარტივებით ან იმით, რომ დაინახონ სხვა შესაძლებლობები, რაც მათ გარშემო არსებობს. მაგალითად, როგორ შეიძლება მოაწყონ სასწავლო პროგრამები სხვანაირად ან როგორ შეიძლება განსხვავებულად გამოიყენონ რესურსები, რომლებიც უკვე აქვთ და ა.შ. რეგულაციები კი, რაც შეიძლება ნაკლებ ბარიერს უნდა უქმნიდეთ. თუ სისტემა განვითარებადი არ იქნა, სწავლის ხარისხი ვერ აიწევს, არსებული სისტემა კი არა განვითარებაზე, არამედ შენარჩუნებაზეა ორიენტირებული — შეინარჩუნოს არსებული მასწავლებლები, სასწავლო გეგმა, სახელმძღვანელოები. მანამ ასეთი სისტემა იქნება, სკოლა ვერ განვითარდება. დღევანდელ სისტემაში გადაწყვეტილების მიმღები პირები პირდაპირ ამბობენ, რომ კარგ სკოლას თავისუფლებას იმიტომ ვერ მივცემთ, რომ ცუდი სკოლები ამ თავისუფლებას ცუდად გამოიყენებენ. ბუნებრივია, ეს კარგი სკოლის განვითარებას აფერხებს, ან თუ შეეცდება განვითარდეს, სახელმწიფოს უმალავს, მაგალითად, დამატებითი რესურსების გამოყენებას, რადგან შეიძლება ამისთვის დაისაჯოს კიდეც. თუ სკოლაში ცნობილ მწერალს მიიწვევ იმისთვის, რომ ლიტერატურა ასწავლოს, შეიძლება დაგსაჯონ.
თამარ მოსიაშვილი:
90-იანი წლების საკმაოდ მძიმე წარსულმა, როცა მთლიანად ჩამოშლილი იყო სასწავლო პროცესი როგორც სკოლებში, ისე უმაღლეს სასწავლებლებში, ცუდი გავლენა იქონია დღევანდელი განათლების ხარისხზე. მოქმედი მასწავლებლების დიდ ნაწილს სწორედ ამ წლებში აქვს უმაღლესი განათლება მიღებული. მაშინ ძალიან დიდი კორუფცია იყო და, მოგეხსენებათ, იქ, სადაც კორუფციაა, ხარისხზე საუბარიც კი ზედმეტია. ვისაც სკოლაში უმუშავია, ალბათ დამეთანხმება, რომ სკოლაში სწავლების ხარისხი დამოკიდებულია მასწავლებელზე, მის კვალიფიკაციაზე. ასევე, მნიშვნელოვანია სკოლის მართვაც. სამწუხაროდ, ჩვენი მასწავლებლების ნაწილი ვერ ახერხებს საგნობრივი კომპეტენციის დადასტურებას, ეს რეალობაა, რომელსაც თვალი უნდა გავუსწოროთ. ცხადია, სკოლებში მუშაობენ მაღალი კვალიფიკაციის მასწავლებლები, ისინი არაჩვეულებრივ რესურსებს ქმნიან, ცვლიან სკოლის კულტურას, თანამშრომლობენ კოლეგებთან, მონაწილეობენ კონფერენციებში, არაჩვეულებრივად ასწავლიან მომავალ თაობას.
როცა მასწავლებელს შესაბამისი საგნობრივი კომპეტენცია (საგნის ცოდნა) არ აქვს, მის მოსწავლეებს ვერ ექნებათ კარგი შედეგები. ასეთი მასწავლებლის მოსწავლეეებს კარგი შედეგები მხოლოდ იმ შემთხვევაში ექნებათ, თუ ისინი დამატებით საგანმანათლებლო მომსახურებას მიიღებენ — რეპეტიტორებთან მოემზადებიან. შესაბამისად, კვალიფიციურ მასწავლებლებს (ბევრ სხვა ფაქტორთან ერთად) შეუძლიათ საჯარო სკოლებში სწავლების ხარისხის გაუმჯობესება.
საყურადღებოა ისიც, რომ სერიოზულ პრობლემებს ქმნის სახელმწიფო რეგულაციები. მათგან ყველაზე მნიშვნელოვანს გამოვყოფ. სკოლებს, სამწუხაროდ, არ აქვთ უფლება დამოუკიდებლად მართონ ადამიანური რესურსი. მე არ ვიცნობ რეგულაციას, სადაც ნათლადაა აღწერილი როგორ უნდა დაიწყოს მუშაობა კვალიფიციურმა და მოტივირებულმა ადამიანმა სკოლაში. მაგალითად, თუ დირექტორმა გადაწყვიტა ქიმიის მასწავლებლის (რომელმაც ვერ დაადასტურა საგნობრივი კომპეტენცია, ვერ გადალახა საგამოცდო ბარიერი) ჩანაცვლება უფრო კვალიფიციური კადრით (რომელსაც ჩაბარებული აქვს გამოცდა და დადასტურებული აქვს კომპეტენციები), მერწმუნეთ, ამას სკოლის დირექტორი ვერ შეძლებს. თუ გაბედა, ამ ქმედებას არასასურველი შედეგი მოჰყვება, მინიმუმ, სასამართლოში პროცესს წააგებს.
როდესაც ახალი კადრის სკოლაში შესვლის აუცილებლობაზე ვსაუბრობთ, ოპონენტებს აქვთ არგუმენტები. ისინი დაჟინებით გვვიმტკიცებენ, რომ საგამოცდო ბარიერის გადალახვა არ ნიშნავს მასწავლებლის მაღალ კვალიფიკაციას. ოპონენტებს ვეთანხმები, ცხადია, არ ნიშნავს, თუმცა საგნის ცოდნის გარეშე შეუძლებელია სამყაროში არსებობდეს კარგი მასწავლებელი. ამასთანავე, მუდმივად იმის მტკიცება, რომ საგნობრივი კომპეტენცია არ არის მნიშვნელოვანი, კიდევ უფრო უფერულს ხდის მასწავლებლის პროფესიას, ამ გზავნილით მომავალ თაობას ვეუბნებით, მასწავლებლობა თუ გინდა, ბევრის ცოდნა საჭირო არ არის. არადა, მასწავლებლის პროფესია იმითაა საინტერესო, რომ ადამიანს რთავს უწყვეტი განათლების პროცესში, უბიძგებს გაიაზროს საკუთარი პრაქტიკა, მოიპოვოს მაღალი ავტორიტეტი სკოლასა და თემში.
ოპონენტები ასევე გვიმტკიცებენ, რომ კვალიფიციური კადრის სკოლაში დასაქმებამ შეიძლება ადამიანის შრომითი უფლება დაარღვიოს. ამგვარი მოსაზრება თავდაყირა აყენებს სკოლის შექმნის უმთავრეს მიზანს. სკოლები, დედამიწის ყველა ქვეყანაში, შექმნილია იმისთვის, რომ იქ ბავშვებმა ისწავლონ. სახელმწიფოები, მოქალაქეები იმიტომ აფინანსებენ სკოლებს, რომ გააზრებული აქვთ ის მიზნები, რასაც ეპოქა უყენებს ქვეყნებს. მასწავლებლის, ისევე როგორც ყველა დასაქმებულის შრომის უფლება, რასაკვირველია, დაცული უნდა იყოს, მაგრამ არა ბავშვის უფლების დარღვევის ხარჯზე. ბავშვს კი აქვს უფლება მიიღოს მაღალი ხარისხის განათლება, მას აქვს უფლება, რომ ასწავლიდეს კვალიფიციური მასწავლებელი.
როდესაც კვალიფიციური კადრების სკოლაში შესვლის თაობაზე ამგვარ მოსაზრებებს ვისმენ სახელმწიფო მოხელისგან, ვფიქრობ, მისი შიში უკავშირდება ცვლილების პროცესში განაწყენებული ადამიანების ხელისუფლების მიმართ დამოკიდებულების ცვლილებას. თითქმის ყოველ წელს არჩევნებია და თითქმის ყოველ წელს ხელისუფლება თავს იკავებს, მწვანე შუქი აუნთოს კვალიფიციურ და მოტივირებულ კადრს სკოლაში. ხელისუფალს არ აწყობს განაწყენებული ადამიანები.
დანარჩენ შემთხვევაში, დარდი უსამსახუროდ დარჩენილ ადამიანებზე, ამაზე ხმამაღლა ემოციურად საუბარი, ჩემთვის არაფრის მთქმელი გულჩვილი სენტიმენტებია. ჩვენ ბევრი კვალიფიციური მასწავლებელი გვჭირდება, რომლებიც ხარისხიან განათლებას მისცემენ ბავშვებს. როგორმე უნდა გავიაზროთ, რომ მასწავლებლობა განათლებული ადამიანის პროფესიაა. როდესაც საზოგადოების მოთხოვნა გახდება კვალიფიციური მასწავლებელი, მხოლოდ შემდეგ მიიღებს გადაწყვეტილებას ხელისუფლება, კვალიფიციური კადრებიც შეძლებენ სკოლაში დასაქმებას. მაგრამ დღეს ვერ ვხედავ, რომ საზოგადოებას, მშობლებს, სასკოლო თემს კვალიფიციური მასწავლებლის მაღალი მოთხოვნა ჰქონდეთ.
ოჯახები პრობლემას ამგვარად ჭრიან: შვილები მიჰყავთ რეპეტიტორთან, საჯარო სკოლიდან გადაჰყავთ კერძო სკოლაში. მაგრამ რა ქნას იმ ოჯახმა ვისაც არ აქვს შესაძლებლობა, ყოველწლიურად, რამდენიმე ათასი ლარი დახარჯოს შვილის განათლებაში?
რამდენად უზრუნველყოფს სქემა მასწავლებლის პროფესიულ ზრდას?
სიმონ ჯანაშია: ასეთ პოლიტიკის ინსტრუმენტში სხვადასხვა ჯგუფს სხვადასხვა რამ აინტერესებს ხოლმე, მაგალითად, ნაწილს — ისეთი სისტემის შემუშავება, სადაც მასწავლებლების დიდი ნაწილი ვერ მიიღებს ფინანსურ გაუმჯობესებას და ბევრ მასწავლებელს სწრაფად არ მოემატება ხელფასი. ამისთვის უნდა შეიქმნას ისეთი სისტემა, რომელიც მხოლოდ მცირე ნაწილს მოუმატებს ხელფასს და ეს სქემაც ამას ემსახურება. ფაქტია, ისეა გაკეთებული, რომ 20 პროცენტზე მეტი მეორე საფეხურზე ვერ გადავიდეს, უფრო ზევით — მესამე საფეხურზე, მასწავლებლების, დაახლოებით, ერთი პროცენტია. პრინციპში, სქემა ამ მიზნისთვისაც კი ცუდადაა დაგეგმილი. რაც უფრო ზევით გადადიხარ, მით უფრო მეტად ეკისრება სკოლას გადაწყვეტილების მიღება, ეს კი გამოიწვევს იმას, რომ რაღაც მომენტში, უცებ, შეიძლება ძალიან ბევრი მასწავლებელი გადავიდეს მესამე და მეოთხე საფეხურზე.
სქემის მეორე პრობლემაა ის, რომ კრიტერიუმებით მანიპულირების გარეშე შეუძლებელია ფინანსური დაგეგმვა. თუ არ იცი, რამდენი ადამიანი უნდა გადავიდეს ერთი საფეხურიდან მეორეზე, ბუნებრივია, ფინანსებს ვერ დაგეგმავ. სინამდვილეში კი, პირიქით ხდება, აგვისტოში იგეგმება ხოლმე შემდეგი წლის ბიუჯეტი, გამოცდები კი იანვარშია. თავისთავად, შეუძლებელია აგვისტოში იცოდე იანვარში რა შედეგებს მიიღებ, თუ წინასწარი პროგნოზი არ გაქვს. პროგნოზი, მხოლოდ და მხოლოდ, იმ შემთხვევაში გამართლდება, თუ შემოწმების შესაბამისი ინსტრუმენტები გექნება, მაგალითად, თუ ტესტირებას ცოტა გადალახავს ან ტრენინგების გავლას ხელოვნურად შეზღუდავ. ასეთ შემთხვევაში, ცოტა მასწავლებელი მიიღებს კრედიტს და, შესაბამისად, ცოტა — ხელფასის გაუმჯობესებას. ეს ყველაფერი ძირს უთხრის იდეას, რომ ყველა, ვინც იმსახურებს ერთი საფეხურიდან მეორეზე, საკუთარი ძალისხმევის ან ცოდნის შესაბამისად, გადასვლას, გადავა.
ეს სქემა სინამდვილეში ილუზიაა, რასაც მასწავლებლებს უქმნიან — რომ დამსახურებულ პირობებს მიიღებ და რასაც რაციონალურად დაგეგმავ, აუცილებლად განახორციელებ. ეს ილუზიები დიდი ხანი ჰქონდათ საბჭოთა კავშირშიც — თუ კატეგორიებს შემოიღებ, მასწავლებლებს, რა თქმა უნდა, მოუნდებათ ერთიდან მეორეში გადასვლა და იმისთვის, რომ გადავიდნენ, კომპეტენციებს აიმაღლებენ. კარგად ვნახეთ საბჭოთა კავშირის დროსაც, 90-იანი წლების ბოლოსაც (როცა მასწავლებელთა კატეგორიები შემოიღეს) და ახლაც, ამ სქემის პირობებშიც, რომ მასწავლებლებს კატეგორიიდან კატეგორიაში გადასვლა იმის გარეშეც შეუძლიათ, რომ რაღაც თვისობრივად შეცვალონ. მასწავლებელს არ სჭირდება პროფესიული ზრდა იმისთვის, რომ სქემის მოთხოვნები დააკმაყოფილოს, მას უბრალოდ, შეუძლია, სხვა მასწავლებლისგან გადაიწეროს რაღაც დოკუმენტაცია და წარადგინოს სამინისტროში, სამინისტროს კი არასოდეს ექნება იმის შესაძლებლობა, დაადგინოს ეს მართლა მისი დაწერილია თუ სხვისი. ამის მაგალითები სქემის ამუშავების პირველივე ეტაპზე ვნახეთ, როცა გაჩნდა კომერციული სერვისები, რომლებიც, მაგალითად, მასწავლებლებს სთავაზობდნენ რეფლექსიების დაწერას 20 ლარად. ბუნებრივი რეაქციაა, თუ იცის მასწავლებელმა, რომ ამაში 70 ლარს მოუმატებენ, მაშინ მზადაა, დრო არ დახარჯოს ბიუროკრატიული ბარიერის დაძლევაში და 20 ლარი გადაიხადოს, სამაგიეროდ, ეს დრო თუნდაც საოჯახო საქმეებს დაუთმოს. მე რომ მქონდეს არჩევანი, დავწერო თვითშეფასების კითხვარი თუ დავეხმარო გაჭირვებულ ბავშვს სწავლაში, რა თქმა უნდა, გაჭირვებული ბავშვის დახმარებას ავირჩევდი, რადგანაც მორალურად ეს უფრო მაღალი ღირებულების მომტანია ყველასთვის — ჩემთვისაც და საზოგადოებისთვისაც. თუ შემეძლება, რომ 20-ლარიანი კონსულტანტი ვიქირავო, რომელიც ჩემ მაგივრად დაწერს, რა თქმა უნდა, ვიქირავებ. ეს ყველასთვის კარგი იქნება, ბავშვისთვისაც, რომელსაც მეტ დროს დავახარჯავ და კონსულტანტისთვისაც, რომელიც ამაში თანხას მიიღებს, ამასობაში სახელმწიფო დაიჯერებს, რომ მე განვითარება დავიწყე, მეც დროს არ დავკარგავ უაზრო საქმეებში. მოკლედ, ყველა ბედნიერია, ვიღაცამ გეგმა შეასრულა, ვიღაცას ხელფასი მოემატა — რა არის ამაში ცუდი? აი, ასეთ ლოგიკაზეა სქემა აგებული.
საერთოდ ცენტრალიზებული სისტემა, რომელიც მასწავლებლის განვითარების სისტემას აწესრიგებს, აბსურდულია. მაშინ, უმჯობესია, მასწავლებელს თავად სახელმწიფო ქირაობდეს, რადგანაც ის ექცევა როგორც დამქირავებელი და ეუბნება, მომიტანე რაღაც დადასტურება, რომ შენ გაიზარდე, დამიდასტურე, რომ სკოლისთვის რაღაც გააკეთე და ხელფასს მოგიმატებ. სინამდვილეში კი, მასწავლებლის დამქირავებელიც და შემფასებელიც სკოლაა. თუ სკოლას არ ექნება შესაძლებლობა, თავად გადაწყვიტოს, რომელ მასწავლებელს იქირავებს, რომელს მისცემს ბონუსს ან პრემიას, რომელს დანიშნავს უფრო მაღალ თანამდებობაზე, ყოველთვის იქნება აცდენა სკოლის, სახელმწიფოსა და ინდივიდუალურ ინტერესებს შორის. თქვენ წარმოიდგინეთ მშობლის პოზიცია, როცა სკოლა ეუბნება, ჩვენ ძალიან მაგარი მასწავლებლები გვყავს. საიდან იცით ეს? მათ დაადასტურეს თავიანთი შესაძლებლობები რომელიღაც ბიუროკრატთან. არადა, კონკრეტულ მშობელს ყოველდღიური შეხება აქვს ამ მასწავლებელთან და მაიცდამაინც არ მოსწონს, მისი შვილიც უყვება, როგორ იქცევა ის გაკვეთილებზე, ხედავს იმასაც, რომ შვილის ნამუშევრების გასწორებაზეც თავს არ იკლავს. რატომ? იმიტომ, რომ სხვა ბევრი საქმე აქვს გასაკეთებელი, საბუთები აქვს შესავსები, გასაგზავნი და ა.შ.
ცალკე საკითხია ისიც, რაში ვიყენებთ საუკეთესო მასწავლებლებს. მაგალითად, არჩევანი თუ ექნებოდა მასწავლებელს, სხვა მასწავლებლების შეფასებაში დახარჯოს დრო თუ მოსწავლეებთან, რა თქმა უნდა, უკეთესი იქნებოდა მოსწავლეები აერჩია და მათთვის დაეთმო მეტი დრო. დღევანდელი სისტემა კი მას პირიქით უბიძგებს, ადმინისტრაციული საქმეებით დაკავდეს და არა რეალურად იმ საქმით, რაც მოსწავლის განვითარებას სჭირდება (რატომ არის ეს სისტემისთვის კარგი, არავინ იცის). და თუ კარგი მასწავლებელი არ დათანხმდება ადმინისტრაციული საქმის კეთებას, მაგალითად, შეფასების ჯგუფის ხელმძღვანელობას და ა.შ., გამოვა, რომ დაბალი კომპეტენციების მქონე შეაფასებს მაღალი კომპეტენციების მქონეს, რაც ასევე უაზრობაა სისტემისთვის.
თავიდან ბოლომდე გაუგებარია, როგორ მიაღწევს სქემა მასში გაცხადებულ მიზნებს, სამაგიეროდ, ცხადია, იმ მიზნების მიღწევის შესახებ, რაც არ არის გაცხადებული, მაგალითად, მაქსიმალურად შეზღუდოს მასწავლებლების ხელფასების ზრდა, თან ისე, რომ მათ ნაკლები პრეტენზია ექნეთ იმიტომ, რომ ამ სქემის ფარგლებში შეუძლიათ თამამად უთხრან მასწავლებელს, ხელფასი არ მოგემატება იმიტომ, რომ შენ ვერ მიაღწიე იმას, რისთვისაც უნდა მიგეღწია — ვერ დააკმაყოფილე ტესტის მოთხოვნები, არ იარე ტრენინგზე ან სხვ. პასუხისმგებლობის გადაბარება მასწავლებელზე ხდება, რასაც მარქსისტულ თეორიაში ყალბი ცნობიერების შექმნა ჰქვია — დააჯერო ადამიანები, რომ მათი პრობლემები მათივე ბრალია.
ისეთი შთაბეჭდილება მრჩება, რომ არა მხოლოდ სქემა, არამედ უამრავი ინსტრუმენტი რომ გაუქმდეს, მაგალითად, გამოსაშვები გამოცდები, მისაღები გამოცდები, სასწავლო გეგმების დეპარტამენტი, ზუსტად ისევე გაგრძელდება სკოლის ცხოვრება, როგორც დღეს მიდის, უბრალოდ, ნაკლები ბიუროკრატიული პრობლემები ექნებათ მასწავლებლებს და სკოლის ადმინისტრაციას.
თამარ მოსიაშვილი: სქემა, რომელიც რამდენიმე წლის წინ ამოქმედდა, გულისხმობს როგორც მასწავლებლის პროფესიულ განვითარებას, ისე მასწავლებლობის მსურველთა პროფესიაში შესვლასაც. სქემის ყველაზე დიდ და სერიოზულ ხარვეზად სწორედ ის პუნქტი მიმაჩნია, რომელმაც სერტიფიცირებული მასწავლებლების სკოლაში შესვლის პროცესი 2015 წელს სამი წლით გადაავადა. ეს დიდი შეცდომა იყო, რომლის შედეგად მივიღეთ ის, რომ რამდენიმე ათას მოქალაქეს, რომელსაც ჩაბარებული ჰქონდა სასერტიფიკაციო გამოცდა, პროფესიაში შესვლის უფლება, გარკვეული დროის განმავლობაში, ჩამოერთვა. როცა ვამბობთ, რომ სისტემა ახალი კადრების მისაღებად მზად არ არის, რომ არ გვყავს შესაბამისი რაოდენობის კვალიფიციური მასწავლებელი, აუცილებლად უნდა გავითვალისწინოთ ის ფაქტორიც, რომ, ათიათასობით კვალიფიციური მასწავლებელი არასოდეს გვეყოლება. ეს პროცესი ეტაპობრივად უნდა განხორციელდეს. პროფესიას ახალგაზრდა ადამიანები აკლია.
რაც შეეხება ზოგადად სქემას, ზედმეტად ფორმალიზებულია, სასურველია მისი გამარტივება. მნიშვნელოვანია ისიც, რომ პროფესიულმა განვითარებამ სკოლაში კულტურული გარემო რომ შეცვალოს, მხოლოდ ტრენინგებზე დასწრება არაფერს ნიშნავს. თავისთავად, ტრენინგი ცოდნის მიღებას ხელს უწყობს, მეტიც, ახალი ცოდნის შეძენა მასწავლებლის პროფესიის აუცილებელი და მნიშვნელოვანი ნაწილია, მაგრამ მას აუცილებლად უნდა მოჰყვეს გარკვეული აქტივობები, რომლებიც მასწავლებელმა უნდა განახორციელოს — რაღაც ახალი და საინტერესო შექმნას, ჩვენ კი, საზოგადოებამ, უნდა ვაღიაროთ მისი შრომა.
სქემის გამარტივების აუცილებლობაზე თვითონ მასწავლებლებიც ხშირად საუბრობენ. ჩივიან, რომ სქემით გათვალისწინებული საქმიანობის ანგარიშების წერა ძალიან დიდ დროს ართმევთ და რომ ეს ზედმეტად ფორმალური და შრომატევადი საქმეა. მათი აზრით, ფუჭ შრომას უფრო მეტი დრო მიაქვს, ვიდრე სასწავლო პროცესისთვის განკუთვნილ სასარგებლო საქმეს. აქაც ბალანსის დაცვაა საჭირო — მასწავლებელი, რომელიც სასწავლო პროცესში გარკვეულ ნოვაციას დანერგავს, თუ ამის დოკუმენტირება არ მოახდინა, ვერ შეძლებს საზოგადოებას გააგებინოს ამის შესახებ ან კოლეგებს გაუზიაროს გამოცდილება. გასაგებია, ეს უნდა აკეთოს კიდეც, მაგრამ მუდმივად ყველაფრის დოკუმენტად ასახვა თუ აუცილებელ მოთხოვნად იქცა, მასწავლებელს ეს მართლაც ძალიან გადაღლის და ამ პროცესს მისთვის უინტერესოს გახდის.
ცხადია, სკოლას მეტი თავისუფლება სჭირდება იმისთვის, რომ თავად დაგეგმოს საკუთარი საქმიანობა. სკოლა და მასწავლებელი ცენტრალიზებულად მიღებული დირექტივების შემსრულებელი არ უნდა იყოს. სკოლებში იმდენი საკითხია გადასაწყვეტი, რომ შეუძლებელია ყველგან ყველაფერი ერთნაირად გადაწყდეს. სკოლას არ უნდა ეშინოდეს პრობლემების იდენტიფიცირების და მისი გადაჭრის გზების ძიების, არ უნდა უფრთხოდეს დახმარების თხოვნას — ეს ძალიან მნიშვნელოვანია. მეორე მხრივ, ეს სულაც არ გამორიცხავს იმას, რომ სკოლა სახელმწიფოსა და საზოგადოების წინაშე ანგარიშვალდებულია, სკოლისგან აუცილებლად უნდა მივიღოთ ინფორმაცია, რა მიღწევები ან რა პრობლემები აქვს, მაგრამ ანგარიშვალდებულებები და რეგულაციები ზედმეტად შემზღუდველი არ უნდა იყოს. ახლა იმ ზღურბლთან ვდგავართ, როცა ბევრი უნდა ვიფიქროთ სკოლების გათავისუფლების საკითხზე, იმაზეც უნდა დავფიქრდეთ, რომ საქართველოში ყველა სკოლა ერთნაირი არ არის, ნაწილს აქვს უნარი დამოუკიდებლად, ზედმეტი დირექტივების გარეშე ბევრი სასარგებლო საქმე აკეთოს.
ეს შეიძლება სქემას არ ეხება, მაგრამ მნიშვნელოვანი საკითხი მგონია. საჯარო სკოლებს მამაკაცი მასწავლებლები აკლია. ჩვენი ბავშვები, ძირითადად, ქალი მასწავლებლების აღზრდილები არიან და ვფიქრობ, გენდერული ფაქტორი აღზრდის პროცესზე გარკვეულ გავლენას ახდენს.
ესაუბრა ლალი ჯელაძე
|