2017-06-15 უსახელო ფრთამოტეხილი ანგელოზების სამყაროში
მაკა ყიფიანი
2 ივნისს, „წიგნის სახლში ბახტრიონზე“, მხატვრისა და მოქანდაკის, ბესო კობახიძის ნამუშევრების პირველი პერსონალური გამოფენა გაიხსნა. ბესო კობახიძემ რაჭაში, ამბროლაურის რაიონის პირველი საშუალო სკოლა დაამთავრა. სწავლა მოსე თოიძის სახელობის სამხატვრო სასწავლებელში განაგრძო, შემდეგ კი თბილისის სახელმწიფო სამხატვრო აკადემია დაამთავრა. მშობლიურ რაჭაში დაბრუნებულმა, შემოქმედებითი საქმიანობა განაგრძო. ამჟამად, ბესო ამბროლაურის სახვითი ხელოვნების მუზეუმს ხელმძღვანელობს, სამსახურის შემდეგ კი, სახლში დაბრუნებული, თავის პატარა სახელოსნოში მოლბერტთან აგრძელებს მუშაობას.
პირველი პერსონალური გამოფენისთვის ნახატების შერჩევა მხატვრისთვის არც ისე მარტივი აღმოჩნდა, მეგობრები დაეხმარნენ. წარმოდგენილი 30 ფერწერული ნამუშევარი (პორტრეტები, აბსტრაქცია) და 7 ქანდაკება, მისი კოლექციის მხოლოდ მცირედი ნაწილია. რაჭაში, მამაპაპისეული სახლის მეორე სართულზე, მხატვრის სახელოსნოში, დაახლოებით, 400-ზე მეტი ნამუშევარია განთავსებული, უამრავი ნახატი, ქანდაკება, თოჯინა და მარიონეტი, რომელთაგანაც არც ერთი არ იღიმის, უსახელოა და ყველა ანგელოზი — ფრთამოტეხილი, თითოეულს რაღაც ღრმა სევდა ტანჯავს... მხატვრის ნამუშევრები ადვილად აღსაქმელი არ არის, თითოეულს საკუთარი ისტორია, წარსული და ხასიათი აქვს. კონსერვის ქილებზე ჩამომსხდარი ანგელოზები, რაღაც თვითმყოფადი ენერგიით შეპყრობილნი, სევდიანი მზერით იქცევენ დამთვალიერებლის ყურადღებას. ისინი მარტოობას, სირცხვილს, დანაშაულის შეგრძნებას, სინანულს და ტკივილს გამოხატავენ. მათი ნახვისას სრულიად მოულოდნელ, გასაოცარ, უცხო სამყაროში აღმოჩნდებით. ბესოს ნამუშევრები ყოფიერების ანარეკლია და იმ ენერგიის მატარებელი, რომელიც თითოეულ ადამიანში დევს, თუმცა, ხშირ შემთხვევაში, გამოხატულებას ვერ პოულობს. რატომ არის ყველა ანგელოზი ფრთამოტეხილი და რატომ არ იღიმის არცერთი მათგანი, ამაზე მხატვარი ამგვარად გვპასუხობს: „ანგელოზების კეთება ჩემი ცხოვრების ყველაზე რთულ პერიოდში დავიწყე, ჯანმრთელობის პრობლემა მქონდა. ვხატავდი და ვაქანდაკებდი ანგელოზებს, მაგრამ ყველას ფრთამოტეხილს. ეს ქმნილებები უფრო მიწიერი არსებები — ჩვეულებრივი ადამიანები არიან, რომლებსაც თავი ანგელოზებად წარმოუდგენიათ. ისინი არ არიან ანგელოზები, ვერ ცდებიან ყოფიერებას, ადამიანად ყოფნის თანმდევ ტკივილს გამოხატავენ. ეს შეგრძნებები ისეთივე ნაცნობია ჩემთვის, როგორც, ალბათ, ყველა მიწიერისთვის. კონსერვის ქილაზე ჩამომსხდარი ანგელოზებით გამოვხატავ, რომ ადამიანები უფრო ყოფითზე ვფიქრობთ, ვიდრე სულიერზე. ქილა — საჭმლის, მიწიერის, ყოფითი შინაარსის მატარებელია. ფრთებიც ამიტომ აქვთ მოტეხილი, ჩვენც ხომ ასე ვართ, გაფრენა გვინდა, მაგრამ ვერ გავფრინდებით, ცოდვის შვილები ვართ, მიჯაჭვულნი რაღაც მიწიერს“.
აღსანიშნავია, რომ ბესო კობახიძის გამოფენა არასოდეს ჰქონია, რადგან ეს დიდ ფინანსებთან იყო დაკავშირებული. ასევე პრობლემა იყო ნამუშევრების გამოფენისთვის მომზადება, დაჩარჩოება, ნახატების რაჭიდან თბილისში ტრანსპორტირება, და ისევ უკან, მხატვრის პატარა სახელოსნოში დაბრუნება, თუმცა, საბედნიეროდ, გამოფენა მაინც შედგა. მხატვრის ნამუშევრებით საზოგადოება რადიო თავისუფლების ჟურნალისტის, ეკა ქევანიშვილისა და მოგვიანებით, რუსთავი 2-ის ჟურნალისტის — გვანცა სუთიძის მიერ მომზადებული რეპორტაჟის ეთერში გასვლის შემდეგ დაინტერესდა და სოციალურ ქსელში დიდი გამოხმაურებაც მოჰყვა. ამასთანავე, მისი ნამუშევრებით აღფრთოვანებულმა მწერალმა, დათო ტურაშვილმა ამბავი რაჭიდან თბილისში ჩამოიტანა. მხატვარი უზომოდ მადლიერია მათი: „ჩემი ნამუშევრები სწორედ ამ ადამიანებმა გამოიტანეს დღის სინათლეზე, შემდეგ სოციალური ქსელის საშუალებით დამიკავშირდა ამერიკაში მცხოვრები, ჩემთვის უცნობი ქართველი ემიგრანტი, ქალბატონი ნატა ენუქიძე, რომელმაც გამოფენის ორგანიზება შემომთავაზა. სწორედ მისი ინიციატივითა და ხელშეწყობით, მოეწყო ჩემი პირველი პერსონალური გამოფენა, რომლისთვისაც მაკა მამისეიშვილმა სიამოვნებით დაგვითმო სივრცე „წიგნის სახლში ბახტრიონზე“... არც კი ვიცი, სიტყვებით როგორ გამოვხატო მათდამი მადლიერება“.
ნატა ენუქიძე, ამერიკაში მცხოვრები ემიგრანტი: „მართალია, ბოლო 20 წელი მედიაში ვმუშაობდი, მაგრამ ჩემი ერთ-ერთი პროფესია რესტავრატორობაა. 80-იან წლებში ფრესკების რესტავრაციაზე ვმუშაობდი, საქართველოს სხვადასხვა კუთხეში, მათ შორის, ჩემ მშობლიურ რაჭაში, სორში. იქ მართლაც კედლის უნიკალური მხატვრობაა... ამით იმის თქმა მინდა, რომ მხატვრობა ჩემი საყვარელი თემაა... მრცხვენია, რომ ბესოს შესახებ აქამდე არაფერი ვიცოდი, ესეც მედიის ბრალია, მედია დაიშტამპა და გაზარმაცდა, სულ ერთსა და იმავე ადამიანებზე წერს...
მოგეხსენებათ, საქართველოდან შორს ვარ და ჩემი სარკმელი, სამშობლოსკენ გაჭრილი, ფacebook-ია. დროში 13-საათიანი განსხვავება კი იმას ნიშნავს, რომ, როცა მე აქ მძინავს, იქ ვნებათა ღელვა ტრიალებს, ამიტომ დილიდანვე სწრაფად ჩამოვუქროლებ ხოლმე ფacebook-ს და, ერთხელაც, აპრილში, ასე მოვკარი თვალი ტელესიუჟეტს. მის გახსნას არ ვაპირებდი, მაგრამ შევნიშნე, რომ სტუმარს, ცნობილ მწერალს, წინ უცნაური პატარა თოჯინა ედო, ხელოვნების ნიმუში, რომელმაც წამიერად დაიპყრო ჩემი გული. ასე გავიგე, რომ ჩემ საყვარელ რაჭაში ყოფილა მხატვარი, რომლის ოცნებაც გამოფენის მოწყობაა. ეს იყო და ეს! რასაკვირველია, როცა დედაქალაქიდან შორს ცხოვრობ, სამსახური, ოჯახი, სახლ-კარი თავისას მოითხოვს და ნაკლებად გაქვს იმის დრო, 300 კმ-ზე ირბინო და გამოფენის ამბები მოაგვარო. ძალიან ბედნიერი ვარ, რომ დავეხმარე ბესოს, ღირსეულად წარმდგარიყო საზოგადოების წინაშე. ის საოცარი მხატვარია, ერთნაირად გენიალურია მისი პორტრეტები, რომლებსაც უნდა უსმინო, უსმინო, რადგან განსაცვიფრებელი მთხრობელები არიან... ო, რა ისტორიებს მიყვებიან... აბსტრაქციაში ნამდვილი „ასია“. ამაში დამეთანხმება ყველა, ვისაც აბსტრაქციის დასანახი მესამე თვალი უბოძა ღმერთმა... მისი მარიონეტები და ქანდაკებები ხომ კიდევ ერთი სასწაულია: ერთი შეხედვით, არაამქვეყნიური და, ამავე დროს, ადამიანური ვნებებით მიწაზე სამუდამოდ მიჯაჭვული, ფრენის სურვილით ატაცებული, მაგრამ შიმშილის დაუძლეველი გრძნობით მიწას დანარცხებული, თითქოს უნაკვთო, და ამავდროულად, შემაძრწუნებლად მეტყველი და ექსპრესიული.
როგორც ჩემმა მეგობარმა მაკა მამისეიშვილმა, თქვა — ბესო მომავლის მხატვარია! აი, რაჭას კი, შეუძლია ბევრი გაუკეთოს ბესოს და, ამავდროულად, თავის თავს. მე რომ რაჭის დეპუტატი ან მხარის წარმომადგენელი ვიყო, აუცილებლად გამოვიყენებდი რაჭის ტურისტულ პოტენციალს და ბესოს რაჭის სავიზიტო ბარათად ვაქცევდი: ბილბორდებით, ერთი საგამოფენო სივრცით... მოკლედ, ეს დიდი თემაა, ანუ, ბესოა დიდი თემა და ჩვენ უნდა ვისწავლოთ ასეთი ნიჭის დაფასება, ამაში დიდი წილი გიდევთ ჟურნალისტებს. აქაც დაინტერესდნენ ბესოს ნამუშევრებით და რამდენიმეს შეძენის სურვილი გამოთქვეს. საქართველოში კი, სამწუხაროდ, ან ფული არ აქვთ, ან თუ აქვთ, ერთ შეკვრა შპალერში უმალ გადაიხდიან 500 ლარს, ვიდრე ასეთ მარადიულ ხელოვნებაში.
დაბოლოს, ბესო ამბობს, რომ მისთვის მთავარია მხატვრების, პროფესიონალების შეფასება. მე კი ვიტყოდი, რომ არსებობს პროფესიული შური! რადგან არ მახსენდება, რომელიმე მხატვარს ეთქვას რამე ბესოზე, ისევ ჟურნალისტებმა და მწერალმა დათო ტურაშვილმა გაგვაცნეს ის!“
ბესო კობახიძე, მხატვარი და მოქანდაკე: „ჩემი ნამუშევრები მასისთვის არ არის განკუთვნილი, განსხვავებულ ჟანრში ვმუშაობ და ამიტომ ბევრისთვის ძნელი გასაგებია, მით უმეტეს რაჭაში ხელოვნების მიმართ სხვა გემოვნება, დამოკიდებულება და კრიტერიუმებია. ეს უფრო პროფესიონალების, მხატვრების, ხელოვნებათმცოდნეების შესაფასებელია. ძალიან მიყვარს აბსტრაქცია, ამერიკული აბსტრაქტული ექსპრესიონიზმი, თანამედროვე, კონცეპტუალური მხატვრობა. აბსტრაქცია ყველაზე რთულია და თუ აქ თავისუფალი ხარ, მაშინ ყველაფერში, ცხოვრებაში და სრულიად სამყაროში შეუზღუდავი იქნები.
კონკრეტულ ადამიანებს არ ვძერწავ, თუმცა ყველა მათგანში საკუთარ განწყობასა და ემოციას ვდებ, ქანდაკებები მუშაობის პროცესში იბადებიან. ზოგი მოძრაობაშია გაყინული, ზოგი კონსერვის ქილაზე ჩამომჯდარი, ჩაფიქრებული და მოწყენილი. სახელებს არ ვარქმევ, უბრალოდ ვნომრავ, ფაქტობრივად, მათი სახელი კონკრეტული ნომერია. როცა ნამუშევარს სახელს არქმევ, ამით მნახველს არ აძლევ ფიქრის საშუალებას. ქანდაკების კონსტრუქციას მავთულით ვაკეთებ, შემდეგ ფქვილით და წყლით დასველებული გაზეთებით ვფარავ, ნაკვთები და კიდურები თიხით გამომყავს. ხელით ვეხები ტუჩებს, ცხვირს, თვალებს, ყველაფერს ვგრძნობ და მუშაობაც მიადვილდება.
მარიონეტების შექმნის სურვილი ჯერ კიდევ ბავშვობიდან მქონდა, მაინტერესებდა, როგორ კეთდებოდა ისინი. ტექნიკა ჩემი მეგობრისგან, რეჟისორ ალეკო ესვანჯიასგან შევისწავლე და 20-მდე მარიონეტი თოჯინა გავაკეთე. ყველა მათგანი სევდიანი, ჩაფიქრებული,ზოგიც შეშინებულია... თუმცა, მალევე მივხვდი, რომ რაჭაში, სადაც თეატრი არ არსებობს, არ გვყავს რეჟისორი, მარიონეტების კეთებას აზრი არ ჰქონდა. მაგრამ მე მაინც ვოცნებობდი ჩემი მარიონეტები სპექტაკლისთვის ან ანიმაციისთვის შემექმნა, ჩემი თიხის მეგობრები ყველასთვის გამეცოცხლებინა. აპრილში, რაჭაში, სტუმრად იმყოფებოდა მწერალი დათო ტურაშვილი, რომელსაც ჩემი ნამუშევრები ძალიან მოეწონა და გადაწყვიტა, მარიონეტებზე პიესა დაწეროს. მალე რაჭაში რეჟისორს ველოდებით, გვინდა პატარა თეატრი დავაარსოთ და სხვადასხვა სოფლებში, სადაც თუნდაც 3 ბავშვია, მარიონეტების სპექტაკლები ვაჩვენოთ.
ბოლო შვიდი წელია, აქტიურად ვმუშაობ. ძირითადად, აკრილის საღებავებით ვხატავ, რაც საშუალებას მაძლევს, ექსპერიმენტები ვაკეთო ტილოზე, ქაღალდზე, შერეულ ტექნიკაში. ძირითადად ვხატავ პორტრეტებს, აბსტრაქციას. თუ ხატვა გინდა, არ აქვს მნიშვნელობა რაზე დახატავ. შპალერზეც ვხატავდი. რამხელა ტილოც არ უნდა იყოს, ერთ დღეში ვასრულებ. მუშაობის პროცესი ძალიან მსიამოვნებს. საკუთარი ნამუშევრით კმაყოფილი არასოდეს ვარ... მოკლედ, რაც ვარ ეს ვარ, ვზივარ რაჭაში, ჩემ პატარა სახელოსნოში და ვხატავ, ჩემ განწყობასა და სულიერ სამყაროს გამოვხატავ. ხატვა მთელი ჩემი ცხოვრებაა, მის გარეშე არ შემიძლია“.
დათო ტურაშვილი, მწერალი: „ბესო კობახიძე, ეს საოცარი ადამიანი, ჟანა ბაბუნაშვილმა აღმომაჩენინა. რაჭაში ყოფნის დროს მითხრა, რომ ძალიან კარგ მხატვარს იცნობდა ამბროლაურში და წავედით მისი ნამუშევრების სანახავად. როგორც კი ბესომ დაილაპარაკა, მაშინვე მივხვდი, რომ სულ სხვა ადამიანს შევხვდი. როცა იმ ოთახში შეგვიყვანა, სადაც მისი ნახატები და თოჯინები ცხოვრობენ, უცებ სუნთქვა შემეკრა და მერე, როცა ამოვისუნთქე, აღფრთოვანებისგან ვეღარ გავჩერდი. მადლობა „წიგნის სახლს ბახტრიონზე“ და ამბროლაურში იმ ადამიანებს, ვინც მას დაეხმარა, რომ ამ თოჯინებმა სცენური სიცოცხლე დაიწყონ. უკვე დაიძრა ეს საქმე და რა კარგი იქნება, რომ პატარა რაჭველებს თავისი თეატრი ექნებათ და მარიონეტების ენით მთავარ ღირებულებებს ბავშვობიდანვე ისწავლიან.
სპეციალურად ბესო კობახიძისთვის და მისი მომავალი თეატრისთვის მინდა კიდეც დავწერო პიესა და იმედია, ყველაფერი კარგად იქნება. ბესოს ნახატები კი, შემოდგომიდან, თბილისის რამდენიმე გალერეაში გამოიფინება, მას საზოგადოების უფრო მეტი ნაწილი გაიცნობს, თუმცა, ის გაცილებით მეტ ყურადღებას, თანადგომასა და სიყვარულს იმსახურებს ჩვენგან...“
გურამ გორდეზიანი, პოეტი: „ბესო კობახიძის შემოქმედება ჩემთვის უცხო არ არის, მის შემოქმედებას დიდი ხანია ვიცნობ. ნამუშევრების უმეტესი ნაწილი თითქმის ჩემ თვალწინაა შექმნილი. ბესო უსაზღვრო შესაძლებლობის ადამიანია, რომლის მთლიანი სივრცის აღმოჩენა ერთი პიროვნებისთვის წარმოუდგენელია. უსაზღვროა მისი შემოქმედებითი ასპარეზი და შესაძლებლობები — ამოუწურავი. ზედმეტად თვითკრიტიკულია, თავმდაბლობით გამოირჩევა, ყველასთვის საჩვენებელი ადამიანია, რომელსაც გაფრთხილება, დაფასება და მხარდაჭერა სჭირდება. ბესოს ნაჩუქარი რამდენიმე ნახატი მაქვს, რომლებიც იმდენად ძვირფასი ნამუშევრებია, რომ აუცილებლად ჩემს ქვეყანას უნდა დავუბრუნო. ნამუშევრებს საჩუქრად გადავცემ ამბროლაურის სახვითი ხელოვნების მუზეუმს. ისეთი ტურისტული პოტენციალის მატარებელი მხარე, როგორიც რაჭაა, ასეთ ადამიანს ისე უნდა მიესათუთოს, როგორც სხვა გენიალურ რაჭულ კულტურასა თუ ტრადიციას. მისი ნახატები ბევრ გალერეაში უნდა გამოიფინოს. უფრო მეტიც, ამ შესაძლებლობების მხატვრებისთვის კერძო გალერეაც კი უნდა აშენდეს“.
ასლან საგანელიძე, ამბროლაურის მუნიციპალიტეტის საკრებულოს თავმჯდომარე: „გამომდინარე იქიდან, რომ ბესო ჩემი თანაკლასელია, შეიძლება მასთან მიმართებაში ძალიან სუბიექტური ვიყო. ბესოს ნიჭიერება სკოლის მერხიდან მახსოვს. მისთვის უინტერესო გაკვეთილებზე ის აუცილებლად ხატავდა, მათ შორის თანაკლასელების კარიკატურებს. მაშინ ჩვენ არ ვიცოდით არც მისი ნამუშევრების ფასი და არც მათი მომავალი, ამიტომ სათანადოდ ვერ ვაფასებდით მის ნახატებს. ბესო მართლაც უნიჭიერესი მხატვარია, რომელიც ჩუმად, თავისთვის, ძალიან დიდ საქმეს აკეთებს. სამწუხაროდ, თითქოს მისი არჩევანია, იდგეს ჩრდილში. არა ერთხელ მსმენია ბესოს შემოქმედების შესახებ კვალიფიციური შეფასება, პროფესიონალთა აზრი. ხელოვნებათმცოდნეები მას ფიროსმანსაც კი ადარებენ. ბესოს ნამუშევრების პერსონალური გამოფენა კიბის პირველი საფეხურია დიდ მწვერვალზე ასასვლელად. ვულოცავ მას ამ დიდ წარმატებას! ჩვენი მხრიდან ბესოს აუცილებლად ექნება ხელშეწყობა და მხარდაჭერა. აღსანიშნავია, რომ ამბროლაურის მუზეუმში უნიკალური ექსპონატებია დაცული, თუმცა ფართი, რომელშიც ეს ნამუშევრებია განთავსებული, აბსოლუტურად არ შეესაბამება არსებულ სტანდარტებს. ბუნებრივია, ტურისტის მოზიდვის თვალსაზრისით, მუზეუმი ერთ-ერთი აუცილებელი ქვაკუთხედია, ამიტომ დღის წესრიგში დგას საკითხი, აშენდეს ამბროლაურში სახვითი ხელოვნების მუზეუმი, ონში კი — მხარეთმცოდნეობის. ბუნებრივია, პროექტის განხორციელების შემდეგ ბესოს ნამუშევრები ამ მუზეუმში საპატიო ადგილს დაიკავებს“.
ბესო კობახიძის პერსონალურმა გამოფენამ კიდევ ერთხელ დაგვარწმუნა, რომ ადამიანის შესაძლებლობებს საზღვრები არ აქვს. იმედია, კონსერვის ქილაზე ჩამომსხდარი ფრთამოტეხილი ანგელოზები, ოდესმე დაეხსნებიან მიწიერებას და მაღლა, სულ მაღლა, ზეცაში, აფრინდებიან. ალბათ დიდხანს დავრჩები იმ შთაბეჭდილებების ქვეშ, რაც სულ რაღაც ერთ საათში გააცოცხლეს ჩვენთვის ბესოს ნამუშევრებმა და იმდენად ახლობლები გახდნენ, რომ დავფიქრდი კიდეც — იქნებ ადრეც შევხვედრივარ მის უსახელო ანგელოზებს, ქანდაკებებსა და მარიონეტებს ადამიანებს შორის ან იქნებ საკუთარ თავშიც კი.
|