2017-10-19
უმაღლესი წოდება თანამედროვე პროფესიულ გამოწვევებთან ჭიდილში
წელს პირველად, მასწავლებლის საქმიანობის დაწყების, პროფესიული განვითარებისა და კარიერული წინსვლის სქემის ფარგლებში, 9 მასწავლებელმა მენტორის სტატუსი მოიპოვა.
მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრის დირექტორმა, გიორგი მაჩაბელმა გადაწყვიტა, რომ მენტორ მასწავლებლებს სკოლაში თავად ესტუმროს და გადასცეს სტატუსის დამადასტურებელი სერტიფიკატი. რამდენიმე მათგანს უკვე ეწვია, რადგან მიიჩნევს, რომ ეს განათლების სისტემაში ისტორიული ფაქტია.
გიორგი მაჩაბელი: „მართლაც ისტორიული ფაქტია, რომ საქართველოს განათლების სისტემას პირველად ჰყავს უმაღლესი წოდების ცხრა პედაგოგი. მართალია, ეს არ არის ბევრი, მაგრამ პროცესი წინ წავა და იმედი გვაქვს, მომავალ წლებში, მენტორების რაოდენობა კიდევ უფრო გაიზრდება. მნიშვნელოვანია ისიც, რომ ცხრავე პედაგოგმა შრომითა და მიზანდასახულობით მიაღწია ამ შედეგს — უმაღლესი რანგის საფეხურს და ღირსეულად მიიღო მენტორის წოდება. ამას ხაზს იმიტომ ვუსვამ, რომ სკეპტიკოსები ხშირად იმეორებდნენ, დაიწყებოდა მენტორობის წოდების „დარიგება“ და ა.შ. ძალიან სკრუპულოზურად გავეცანით მათ მიერ განვლილ გზას, დოკუმენტაციას და სიხარულით მინდა აღვნიშნო, რომ მართლა ვერც ერთი ნაკლი ვერ ვუპოვეთ ვერც ერთ პედაგოგს — მათ თავიანთი შრომით ღირსეულად დაიმსახურეს მენტორის სტატუსი. აუცილებლად მინდა აღვნიშნო ის ფაქტიც, რომ სატელევიზიო სიუჟეტებში ითქვა, თითქოს, სქემის ამოქმედებიდან, შვიდი წლის შემდეგ მოხდა ეს ფაქტი, რაც არასწორია. სქემა არა შვიდი წლის წინ, არამედ 2015 წელს დაინერგა და, შესაბამისად, უკვე სამი წელია, რაც მუშაობს, აქედან გამომდინარე, სამი წლის თავზე გვყავს ცხრა მენტორი მასწავლებელი. ვფიქრობ, სამი წელიწადი არც ბევრია და არც ცოტა ამ შედეგისთვის. ყველაფერი მიდის დაგეგმილად და განვითარების გზით, რაც იმის მანიშნებელია, რომ მომავალ წელს, გაცილებით მეტი მენტორი გვეყოლება.
რაც შეეხება მენტორის სტატუსის პირდაპირი გზით მინიჭებას, ეს პროცესი ჯერ-ჯერობით დამუშავების პროცესშია, საჭიროა შემუშავდეს, როგორ მოხდება მენტორობის კანდიდატების გამოვლენა და სტატუსის მინიჭება კომისიური წესით, თუმცა, ეს ძალიან განსაკუთრებულ შემთხვევებში იქნება, ასევე ძალიან განსაკუთრებული დამსახურების პედაგოგებისთვის და, თავისთავად, არა ყოველდღიურ რეჟიმში.
მენტორებს პირადად ვხვდები და საზეიმო ვითარებაში გადავცემ უმაღლესი სტატუსის დამადასტურებელ სერტიფიკატს. უკვე ვიყავი და გადავეცი სერტიფიკატი ქუთაისის ¹33 საჯარო სკოლის პედაგოგს, ასევე, ჯვარის ¹2 (წალენჯიხა), სალიბაურის ¹2 (ხელვაჩაური) და თბილისის ¹128 საჯარო სკოლების პედაგოგებს. დაგვრჩა თბილისის რამდენიმე სკოლა. ძალიან სასიხარულოა, რომ პოზიტიურად უყურებენ ამ ფაქტს როგორც უშუალოდ მასწავლებლები, ასევე ის პედაგოგიური კოლექტივები, სადაც მენტორ მასწავლებლებს უწევთ მოღვაწეობა. ამ საზეიმო ფაქტს რესურსცენტრების წარმომადგენლები ესწრებოდნენ და ჩვენ, თავისთავად, მათი ღვაწლიც აღვნიშნეთ.
მენტორის სტატუსის მინიჭება არ ნიშნავს მხოლოდ სტატუსს, რადგანაც ეს პედაგოგები განათლების სისტემის რესურსს წარმოადგენენ. ჩვენი ცენტრი, მათ იმ თანამშრომლობით ველს შეუქმნის, რომლის ფარგლებშიც, მენტორები თავიანთ კოლეგებს გაუზიარებენ გამოცდილებას, არა მხოლოდ იმ სკოლის პედაგოგებს, სადაც თავად მუშაობენ, არამედ გახდებიან პროფესიაში შესული ახალბედა მასწავლებლების გზამკვლევები. ფაქტობრივად, მენტორი მასწავლებლები ადგილებზე ჩვენი ცენტრის სერიოზული რესურსია. ჩვენი საბოლოო მიზანიც ხომ ეს არის — სკოლები ისე გავაძლიეროთ, რომ მათ საკუთარი რესურსით ადგილებზე შეძლონ პროფესიული განვითარების პროგრამების ორგანიზება და განხორციელება. ასე რომ, მომავალში, მათთან ერთად, ბევრი საინტერესო პროგრამის განხორციელებას ვგეგმავთ.“
„ახალმა განათლებამ“ გადაწყვიტა ახალი რუბრიკით — „გაიცანით მენტორი“ შემოგთავაზოთ ინტერვიუები მენტორ მასწავლებლებთან. დღევანდელ ნომერში გაგაცნობთ ნათია დარჩიას (თბილისის ¹128 საჯარო სკოლა, დაწყებითი კლასების მასწავლებელი), ნატა ბიჭიკაშვილს (შპს ბაქსვუდის საერთაშორისო სკოლა — თბილისი, ბიოლოგიის მასწავლებელი) და გულნაზ ხორბალაძეს (თბილისის ¹128 საჯარო სკოლის დირექტორი, ქართული ენისა და ლიტერატურის მასწავლებელი). გთავაზობთ ინტერვიუებს, რომელიც სპეციალურად ამ რუბრიკისთვის ჩაიწერა.
რატომ აირჩიეს პედაგოგობა და
რას ნიშნავს მათთვის მასწავლებლის პროფესია
რატომ აირჩიეს პედაგოგობა და
რას ნიშნავს მათთვის მასწავლებლის პროფესია
ნათია დარჩია: რაოდენ გასაოცრადაც უნდა მოგეჩვენოთ, არასოდეს მქონია მასწავლებლობის სურვილი. მინდოდა ვყოფილიყავი იურისტი, ექიმი, კონდიტერი, მსახიობიც კი, მაგრამ მასწავლებელი — არა. პროფესია მამაჩემის დაჟინებული თხოვნითა თუ შეგონებით ავირჩიე. მას დიდი გამოცდილება ჰქონდა ახალგაზრდებთან მუშაობის (თსუ-ს პროფესორი გახლდათ, მანამდე კი მასწავლებლადაც მუშაობდა) და მითხრა: გაქვს ყველა თვისება იმისთვის, რომ შენგან კარგი მასწავლებელი ჩამოყალიბდესო. მეც, ამ არგუმენტის გათვალისწინებით, ბედი ვცადე.
ეს ის შემთხვევაა, როცა თავდაპირველი განწყობა და სკოლასთან პირველივე შეხებისას მიღებული შთაბეჭდილება არ დაემთხვა ერთმანეთს. მახსოვს, 55-ე სკოლაში (სადაც ბატონებმა — ალექსანდრე წერეთელმა და ვალერიან რამიშვილმა წაგვიყვანეს) პირველი ჩატარებული გაკვეთილი და პატარა პირველკლასელთა თვალები, დიდი სიყვარულითა და იმედით რომ შემოგყურებენ. მათთვის მასწავლებელიც ხარ, დედაც, მშველელიც, მრჩეველიც, მეგობარიც. შენ ასწავლი, შენ ქმნი საძირკველს, რომელზედაც მათი მომავალი აშენდება. ეს უაღრესად საპასუხისმგებლო, ძალიან საპატიო და უდიდესი საქმეა. მე მაქვს პატივი, რომ ავიღე ეს ვალდებულება და აგერ უკვე 31 წელია ამ საქმეს ვემსახურები.
ნატა ბიჭიკაშვილი: უზომოდ მიყვარს ბავშვები, მომწონს მათთან მუშაობა, ურთიერთობა. მასწავლებლობა ჩემთვის ყველაფერია, ვიღვიძებ და ვიძინებ ჩემს მოსწავლეებზე ფიქრით. დღევანდელ პედაგოგს მუდმივად უწევს ზრუნვა საკუთარ განვითარებაზე, რადგანაც ინტერნეტში უამრავი ინფორმაციაა, რომელსაც ბავშვები ეცნობიან, სვამენ შეკითხვებს, ამიტომ, პედაგოგი მუდმივად უნდა იყოს მზად, გაეცნოს სიახლეებს და ბავშვების ცნობისმოყვარეობა მაქსიმალურად დააკმაყოფილოს. ეს კარგიც არის, რადგანაც იზრდება მოსწავლეების ინტერესი და სწავლისადმი მოტივაცია.
გულნაზ ხორბალაძე: თბილისის ¹15 სკოლაში საუკეთესო პედაგოგები მასწავლიდნენ, რომლებმაც ძალიან შთამბეჭდავი და პოზიტიური გავლენა იქონიეს ჩემზე. ამ გზას რომ დავადექი, სწორედ მათი დამსახურებაა.
მასწავლებლობა, ზოგადად, ძალიან კეთილშობილური საქმეა, მაგრამ ჩვენს ქვეყანაში ყველაზე რთული და, ამავდროულად, დაუფასებელი პროფესიაა. როგორც ღარიბი ქვეყნის წარმომადგენლები, მასწავლებლებიც ვაწყდებით სოციალურ პრობლემებს. სხვადასხვა სტატუსის მქონე მასწავლებლებს ხელფასიც განსხვავებული ოდენობის აქვთ. სქემით ყველაზე დაბალ საფეხურზე მყოფი პრაქტიკოსი მასწავლებლის ანაზღაურება კი ძალიან დაბალია. ამის გარდა, სწავლა-სწავლების პრობლემის წინაშეც ვდგავართ. დიმიტრი უზნაძე, თავის დროზე ამბობდა, რომ არსებობს აღზრდის ტრაგედია და სწავლის ტრაგედია. ზოგადად, ბავშვი ცდილობს თავი დააღწიოს სწავლას, მასწავლებელი კი უფრო მომავლისკენ იხედება, რაც მათ შორის ბარიერს წარმოშობს — სწავლა მაინც ძალდატანებითი პროცესია. ვფიქრობ, ეს პრობლემა დღესაც არ განელებულა და ამიტომაც ვდგავართ ამ დილემის წინაშე. ამას ისიც ერთვის, რომ ჩვენი საგნობრივი სტანდარტები უაღრესად რთულია, განსაკუთრებით, საბაზო საფეხურზე. მასწავლებელს, ხშირ შემთხვევაში, უწევს უვარგის სახელმძღვანელოებთან და რთულ სტანდარტებთან შეჯახება, მუდმივი ფიქრი იმაზე, როგორ გაუადვილოს ბავშვს სწავლის პროცესი. პრობლემას ვაწყდებით შეფასების კომპონენტშიც. წლების განმავლობაში შექმნილი ვაკუუმი გაირღვა და ეროვნულ სასწავლო გეგმებში გაჩნდა შეფასების თანამედროვე სტანდარტები — მიმდინარე განმავითარებელი, განმსაზღვრელი და შემაჯამებელი შეფასება. ეს, რასაკვირველია, კარგია, მაგრამ აუცილებლად უნდა გადამოწმდეს შეფასების ინსტრუმენტები. ვფიქრობ, მოსწავლის ყოველდღიური გამოძახება ზოგჯერ მასწავლებელს სასაცილო მდგომარეობაში აგდებს. დასადგენია, რამდენად ეფექტურია მოსწავლის ყოველდღიური გამოკითხვა და ეს მარტივად შეიძლება გავარკვიოთ: მოვხსნათ რომელიმე კლასში შეფასების ეს სისტემა და შემდეგ შედეგები შევადაროთ სხვა კლასების შედეგებს. ჩემი აზრით, საკმარისია შეფასების შემაჯამებელი ფორმების გამოყენება, განსაკუთრებით კი მაღალ კლასებში, რადგან ხშირად სწორედ ნიშანია დილემა და ის აფუჭებს ურთიერთობას მოსწავლესა და მასწავლებელს შორის.
ქართველი მასწავლებლის
მთავარი გამოწვევა
ნათია დარჩია: მასწავლებლის მთავარი გამოწვევა სწავლების პროცესის საინტერესოდ წარმართვაა, ისე, რომ მოსწავლემ მხოლოდ ცოდნის დაგროვება კი არ მოახერხოს, არამედ შეძლოს მისი გამოყენება, ცოდნის ტრანსფერის განხორციელება.
სწავლა, როგორც ასეთი, არ არის იოლი და შესაბამისად, არც სასიამოვნო პროცესი, ამიტომ, მასწავლებელმა სწავლების ისეთი მეთოდები უნდა გამოიყენოს, ისე უნდა წარმართოს გაკვეთილი, ისეთი გარემო უნდა შექმნას, რომ მოსწავლემ კმაყოფილება არა მხოლოდ თავისი შრომის შედეგით, არამედ პროცესითაც მიიღოს. თუ მოსწავლეები დასახული მიზნის მიღწევას საკუთარი ძალებით მოახერხებენ, თვითონ აღმოაჩენენ ცოდნას, თვითონ მოძებნიან პრობლემას და მისი გადაჭრის გზებს, ასეთ შემთხვევაში მოტივირებულებიც იქნებიან და ხალისითა და ინტერესით ჩაერთვებიან სასწავლო პროცესში. გაკვეთილის საინტერესოდ წარმართვა ხელოვნებაა და მასწავლებლის დამსახურება. მასწავლებელმა ხელი უნდა შეუწყოს მოსწავლის განვითარებას ისეთი სწავლებით, რომელიც ითვალისწინებს ბავშვის ინტერესებს, საჭიროებას და განვითარების დონეს. თანამედროვე პედაგოგიური ტექნოლოგიები საშუალებას აძლევს მასწავლებელს, სწავლება საინტერესო პროცესად აქციოს, ხოლო მოსწავლეს — სწავლა სასიამოვნოდ. ინტერნეტრესურსების გამოყენება, პროექტებით სწავლება, ჯგუფური მუშაობა, კონსტრუქტივისტული მეთოდის გამოყენება, დიფერენცირებული სწავლება, ვიზუალური სქემებისა და გრაფიკული ორგანიზატორების გამოყენება, თითოეული მოსწავლის ინტერესებისა და შესაძლებლობების გათვალისწინება, როლური თამაშები, სიტუაციის მოდელირება, საინტერესო კლასგარეშე აქტივობები და კიდევ სხვა უამრავი მეთოდის ერთიანობა ოპტიმალურად წარმართავს სასწავლო პროცესს როგორც მასწავლებლისთვის, ისე მოსწავლისთვის. საშუალებას აძლევს მასწავლებელს, შემოქმედებითად მიუდგეს ნებისმიერ საქმიანობას, რაც ხელს უწყობს მოსწავლეთა უნარების მაქსიმალურ გამომჟღავნებას.
ნატა ბიჭიკაშვილი: იცვლება დრო და იცვლება საზოგადოებრივი დაკვეთაც. დღევანდელ ახალგაზრდებს უამრავი გამოწვევა აქვთ, ჩვენ უნდა შევძლოთ და ცვლილებებს ფეხი ავუწყოთ, რათა ბავშვებს მათ გადალახვაში დავეხმაროთ.
გულნაზ ხორბალაძე: დღევანდელი მასწავლებლის მთავარი გამოწვევა, დასახელებულ პრობლემებთან ერთად, მაინც ბავშვია, მას უნდა გავუჩინოთ მოტივაცია, რომ კარგ შედეგებზე გავიყვანოთ.
სქემის სირთულეები და
რეალისტური საფეხურებრივი წინსვლა
ნათია დარჩია: პროფესიულ განვითარებაზე ზრუნვა მასწავლებლის ერთ-ერთი აუცილებელი თვისება და მოთხოვნილება უნდა იყოს, განსაკუთრებით თანამედროვე, ტექნიკური პროგრესის პირობებში, როცა ჩვენს მიზანს ისეთი მოსწავლის აღზრდა და ჰარმონიული განვითარება წარმოადგენს, რომელიც ხხჳ საუკუნეში ცხოვრებას შეძლებს, რაც შეუძლებელია უწყვეტი პროფესიული თვითგანვითარების გარეშე.
პირველი, რაც მასწავლებელს ეხმარება პროფესიულ განვითარებაში, ესაა მოსწავლეთა ერთ ნაკადთან მიღებული გამოცდილების მეორესთან გამოყენება.
მთავარი მაინც მოსწავლეთა საჭიროებების დადგენაა. მხოლოდ მას შემდეგ, რაც მიხვდები, თუ რა უნდა ისწავლო ახალი ისეთი, რომ ხელი შეუწყო მათ განვითარებას, სწორად დაგეგმავ, რა მიმართულებითაა საჭირო კვალიფიკაციის ამაღლება, ანუ განსაზღვრავ იმ პრიორიტეტულ მიმართულებებს, რომლებიც საკუთარი საქმიანობის გაუმჯობესებაში დაგეხმარება. ამ მხრივ, სქემა გვთავაზობს მრავალფეროვან აქტივობებს, რომელთა განხორციელება ხელს უწყობს პედაგოგის კვალიფიკაციის ამაღლებას, რაც, ბუნებრივია, მისი წინსვლის წინაპირობაა.
ყველაზე მეტი სირთულე, ვფიქრობ, ფორმალური მხარის მოგვარების აუცილებლობაა. სხვა მხრივ, დარწმუნებული ვარ, ჩემი კოლეგებისთვის განსაკუთრებული სირთულე არ უნდა იყოს ნებისმიერი აქტივობის განხორციელება.
ნატა ბიჭიკაშვილი: აქტივობებს, რომლებშიც დღეს კრედიტებს გვაკუთვნებენ, სქემამდეც ვაკეთებდით და კვლავაც გავაკეთებთ. გარდა ამისა, მასწავლებლის სახლი მუდმივად გვთავაზობს საინტერესო ტრენინგებს, სადაც ბევრი სასარგებლო ინფორმაციის მიღებაა შესაძლებელი.
გულნაზ ხორბალაძე: რაც მასწავლებლის პროფესიული განვითარების ცენტრმა გააკეთა, ეს ნამდვილად პოზიტიური მოვლენაა. ოცი წელია, განათლების სისტემაში ვმუშაობ და მუდმივად იყო წუხილი იმაზე, რომ მასწავლებლის შრომისადმი დიფერენცირებული მიდგომა არ არსებობდა და ყველა ერთ ქვაბში ვიხარშებოდით. არ გვქონდა სტიმულირების ბერკეტები. ახლა ყინული გალღვა და პატარა იმედიც გაჩნდა, რადგან მასწავლებელს უკვე შეუძლია, სქემით დაწესებულ კიბეზე გადაინაცვლოს, ჩვენს სინამდვილეში ეს მართლაც პოზიტიური მოვლენაა — ქვეყანაში მასწავლებლის პროფესიისადმი დიფერენცირებული მიდგომა ინერგება.
რაც შეეხება ინსტრუმენტებს, რომელიც სქემის ფარგლებში ამუშავდა, ვფიქრობ, ამას მაინც საფეხურებრივი პოზიციიდან უნდა შევხედოთ. თუ მასწავლებელი პრაქტიკოსია და გამოცდის ჩაბარებას თავს არიდებს, მასთან მიმართებაში სქემა არ უნდა იყოს ლოიალური. მკაცრად უნდა დაისვას საკითხი: ან ჩააბაროს გამოცდა, ან გაიაროს 60-კრედიტიანი პროგრამა. არ შეიძლება, მასწავლებელი გერქვას და თანამედროვე სიახლეებს, მიდგომებსა და სტრატეგიებს არ ფლობდე. ამიტომაც არ ივარგებს ლოიალური დამოკიდებულება (ახლა სკოლის დირექტორის პოზიციიდან ვსაუბრობ). მოგეხსენებათ, ჩვენს ქვეყანაში ძალიან ცოტაა უფროსი მასწავლებელი, უმეტესად პრაქტიკოსები არიან. მათ შორის არიან ისეთებიც, რომლებმაც 6 ქულა მოიპოვეს გამოცდებზე ან საერთოდ არ აპირებენ გამოცდაზე გასვლას. ეს სისტემის დიდი პრობლემაა.
რაც შეეხება სქემის ვალდებულებებთან დაკავშირებულ თითოეულ ინსტრუმენტს, გეტყვით, რომ კრიტერიუმები ძალიან ფორმალიზებულია. მოცემულია ჩარჩოები როგორ უნდა ჩაატარო სამოდელო გაკვეთილი, როგორ განახორციელო დაკვირვება, დაწერო კვლევა, რა აქტივობა განახორციელო — ყველაფერი გაწერილია და არსებობს სტანდარტები, შემუშავებულია მიდგომები. რა თქმა უნდა, კარგია, თუკი მასწავლებელი ამას გაიაზრებს და ისე განახორციელებს. სქემა დატვირთულია არასაჭირო აქტივობებით. მაგალითად, სამუშაო შეხვედრები. ეს რომ სქემაში არ იყოს გაწერილი, ისე არ შევხვდებით ერთმანეს? რა აუცილებელია ამაში 0,5 ქულა მივიღოთ, ან საკლუბო მუშაობა — ესეც თითიდან გამოწოვილი საკითხია. უნდა იყოს ფორმალური და არაფორმალური საგაკვეთილო პროცესი. ფორმალურია, სადაც „ცხვება პური“, სადაც ძირითადად წყდება მოსწავლის ბედი, გაგყავს ის შედეგამდე. ასეთ საგაკვეთილო პროცესს უნდა ვუტრიალებდეთ ჩვენ და არა მზა, დაღეჭილ პროცესს, რომელიც მერე კრედიტქულით შეფასდება. არაფორმალურ სიტუაციაში ბევრ რამეს დავინახავთ როგორც კომპეტენციის, ისე სოციალურ-პიროვნული თუ ურთიერთობების თვალსაზრისითაც. ასე უნდა შევაფასოთ მასწავლებელი. ვფიქრობ, გარე დაკვირვებაც ძალიან ფორმალიზებულია. ზოგადად, საშიშროებაა სრულად არ გადავიდეთ ფორმალიზმში.
როგორი ხელშეწყობა აქვს მასწავლებელს,
თანამედროვე სტანდარტის მოთხოვნის
შესაბამისად რომ განვითარდეს
ნათია დარჩია: ჩვენს სკოლაში მასწავლებელს ყველანაირად უწყობენ ხელს განვითარებისთვის — სქემის ფარგლებში დაგეგმილი მრავალფეროვანი აქტივობების განხორციელებაში მათ კვალიფიციური ფასილიტატორები ეხმარებიან, ადმინისტრაცია უზრუნველყოფს ყველა საჭირო რესურსს. ძალიან მნიშვნელოვანია, პროფესიული ზრდის კუთხით, ტრენინგებზე დასწრება, მაგალითად, სკოლა ჩართული იყო აშშ საერთაშორისო განვითარების სააგენტოს საქართველოს დაწყებითი განათლების პროექტში (ჲSაჳდ-გ-ჵriჶდ). თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტთან გაფორმებული რეფერენდუმის ფარგლებში, ტარდება კონფერენციები.
პედაგოგები აქტიურად ვთანამშრომლობთ ერთმანეთთან, ვაწყობთ სამუშაო შეხვედრებს, სადაც ერთმანეთს ვუზიარებთ გამოცდილებას, ვსწავლობთ, განვიხილავთ სიახლეებს პროფესიული, მეთოდური ლიტერატურის გაცნობის კუთხით, ვახდენთ რესურსების აღრიცხვას, ვსაუბრობთ წარმატებებსა და სირთულეების დაძლევის გზებზე, პარალელური კლასის პედაგოგები ერთად ვგეგმავთ გაკვეთილებს, განვიხილავთ საინტერესო სტატიებს, ვიდეოგაკვეთილებს, რათა ობიექტურად შევაფასოთ ჩვენი ძლიერი და სუსტი მხარეები და ისე დავგეგმოთ პროფესიული საქმიანობა, რომ გაუმჯობესდეს მოსწავლეთა შედეგები. ერთად ვმუშაობთ პრობლემის გადაჭრის გზების შემუშავებაზე. პედაგოგების გუნდური მუშაობის დამსახურებაა ის, რომ ჩვენი სკოლა დიდი პოპულარობით სარგებლობს და ყოველთვის დიდი მოთხოვნაა მოსწავლეთა ჩარიცხვაზე, რაც პედაგოგთა პროფესიული კუთხით თანამშრომლობის შედეგიცაა.
ნატა ბიჭიკაშვილი: მასწავლებლების საფეხურეობრივი წინსვლა შესაძლებელია. უკვე აღვნიშნე, რომ რასაც ადრეც ვაკეთებდით, ახლაც ვაკეთებთ, ოღონდ დღეს კრედიტებით გვიფასდება, უბრალოდ, ამ ყველაფერს ორგანიზება და გაფორმება სჭირდება, რაც, საკმაოდ შრომატევადია და დროს მოითხოვს.
მასწავლებლებს მეტი ინფორმაცია სჭირდება განსახორციელებელი აქტივობების შესახებ, რაშიც სკოლის და ფასილიტატორების როლი ძალიან დიდია.
გულნაზ ხორბალაძე: აქტივობების განსახორციელებლად მასწავლებელს აქვს ხელშეწყობა როგორც სკოლის, ისე მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ცენტრისგან, მაგრამ ხშირად იმდენად გადაღეჭილია ეს ყველაფერი, რომ სააზროვნოდ მას აღარაფერს ვუტოვებთ. მაგალითად, სამოდელო გაკვეთილის ჩატარება დადგმულ სპექტაკლს ემსგავსება ხოლმე. თუმცა, არ მინდა ისე გამიგოთ, რომ ეს ცუდია. ევროპაში ასე არ ხდება. ძალიან ბევრი ქვეყნის გამოცდილებას ვიცნობ, ჯიპრაიდის პროექტშიც ვიყავი ჩართული, სადაც ფორმალურ და არაფორმალურ პროცესებს თანაბარი ყურადღება ექცევა. სამოდელო გაკვეთილის გეგმას მასწავლებელს ფორმალური კრიტერიუმებით შევუფასებ, მაგრამ, როგორც სკოლის დირექტორს, აუცილებლად უნდა მომეცეს ის ბერკეტი და საშუალება, რომ მის გაკვეთილზე არაფორმალურ სიტუაციაშიც შევიდე. ფორმალური და არაფორმალური დაკვირვება ერთმანეთს უნდა ავსებდნენ. მაშინ გამოვა, რომ სკოლის დირექტორის საზრუნავი, შეამოწმოს საგაკვეთილო ხარისხი და ჩაატაროს გაკვეთილების მონიტორინგი — მთლიანად შემოვა სქემაში. ახლა იცით რა გამოდის, ცალკე სქემის ფარგლებში ვმოღვაწეობ და ცალკე უნდა შევისწავლო ყველა მასწავლებლის საგაკვეთილო პროცესი და მივცე უკუკავშირი, ანუ დირექტორს სქემისგან დამოუკიდებლად უწევს მუშაობა, როგორც საგანმანათლებლო ლიდერს. ამ თვალსაზრისით, სქემა აუცილებლად დასახვეწია, საჭიროა გასცდეს ფორმალურ ჩარჩოებს და, ფორმალურ სტანდარტიზებულ აქტივობებთან ერთად, არაფორმალური პროცესებიც გაჩნდეს.
მენტორობამდე განვლილი გზა —
რჩევა კოლეგებს, როგორ გახდნენ მენტორები
ნათია დარჩია: პირველ რიგში, ჩავაბარე სასერტიფიკაციო გამოცდები. ორი წლის წინ მომენიჭა წამყვანი მასწავლებლის სტატუსი, როგორც პედაგოგიკის მეცნიერებათა დოქტორს. ორი წლის განმავლობაში განვახორციელე სხვადასხვა აქტივობები:
ვიყავი მასწავლებლის პროფესიული განვითარებისა და კარიერული წინსვლის სქემაში ჩართული პედაგოგების ფასილიტატორი. გავიარე ტრენინგი — შებრუნებული საკლასო ოთახი, ტრენინგები სქემის ფარგლებში: პედაგოგიური პრაქტიკის კვლევის დაგეგმვა, წარმართვა და შეფასება, სამოდელო გაკვეთილების დაგეგმვა და შეფასება, ეფექტური რესურსი და მისი გამოყენება სასწავლო პროცესში.
ჩავატარე კვლევა თემაზე: „ძილის ზეგავლენა დაწყებითი საფეხურის მოსწავლეთა აკადემიურ მოსწრებასა და ქცევაზე, და ამ მიმართულებით, მშობელთა ჩართულობის გაზრდის მნიშვნელობა“. მონაწილეობა მივიღე ჩვენი სკოლისა და თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის მიერ ერთობლივად ჩატარებულ პედაგოგიურ კონფერენციაში, თემაზე: „პრობლემაზე ორიენტირებული სწავლების მეთოდები“.
ვამზადებდი მოსწავლეებს ოლიმპიადებსა და კონკურსებში მონაწილეობისთვის. შევქმენი სასწავლო რესურსები, გამოვაქვეყნე სტატიები თქვენს გაზეთში, რისთვისაც გიხდით მადლობას, რადგან ძალიან დამეხმარა თქვენი კვალიფიციურობა და ოპერატიულობა. ვატარებდი სამუშაო შეხვედრებს კოლეგებთან. ჩავატარე რვა სხვადასხვა ტიპის სამოდელო გაკვეთილი, დავაგროვე 29,5 კრედიტქულა, სტატუსისთვის საკმარისი 25 კრედიტქულის ნაცვლად. ასე რომ, კოლეგებს ვურჩევ იყვნენ აქტიურები.
აქვე მინდა დიდი მადლობა გადავუხადო ჩვენი სკოლის ფასილიტატორებს, ქალბატონებს — თამარ ქუთათელაძეს, დიანა დეკანოიძეს, სკოლის დირექტორს — ქალბატონ გულნაზ ხორბალაძეს, სასწავლო ნაწილების გამგეებს — მაია ბუხრაშვილს, ციცინო მჟავანაძეს, ქალბატონებს — ნანა ადამაშვილსა და ეკატერინე ხვედელიძეს, კვლევაში ჩართულ პედაგოგებს — მარიამ პატარაიას, თინათინ ბურკაძეს, მოსწავლეებსა და მათ მშობლებს — მათ მიერ გაწეული შრომისა და დახმარებისთვის.
ნატა ბიჭიკაშვილი: ახალი სქემის მიხედვით, წამყვანი პედაგოგის სტატუსი მომენიჭა (ვარ ბიოლოგიის მეცნიერებათა კანდიდატი (დოქტორთან გაიგივებული), სერტიფიცირებული პედაგოგი ვარ 2011 წლიდან. სერტიფიცირების შემდგომ, ამოქმედდა პედაგოგთა განვითარების სქემა (ძველი სქემა). ორი წლის წინ, ძველი სქემის ფარგლებში, განხორციელდა პედაგოგთა შეფასება. გავაგზავნე შესაბამისი მასალები — შექმნილი რესურსი, ჩატარებული სამოდელო გაკვეთილის გეგმა და რეფლექსია, პედაგოგიური პრაქტიკის კვლევის ანგარიში, ტრენინგების გავლის დამადასტურებელი სერტიფიკატები და მომენიჭა 10 კრედიტი. ახალი სქემის ამოქმედებიდან ორ წელიწადში, ჩავატარე 4 სამოდელო გაკვეთილი, შევქმენი სასწავლო რესურსი, განვახორციელე სკოლის საჭიროების კვლევა, გავიარე ტრენინგები, ვიყავი მომხსენებელი კონფერენციაზე. ჩემმა მოსწავლეებმა იმუშავეს სასწავლო პროექტებზე, მონაწილეობა მიიღეს რამდენიმე კონკურსში (დაიკავეს საპრიზო ადგილები). შედეგად, 25 კრედიტის მოგროვება შევძელი. აქ მხოლოდ იმ აქტივობების მაგალითები მოვიყვანე, რაც კრედიტებით შემიფასდა.
გარდა ამისა, მოსწავლეებმა მოამზადეს უამრავი პრეზენტაცია მათთვის საინტერესო თემებზე, ჩაატარეს ექსპერიმენტები, გვქონდა გასვლითი გაკვეთილები. უბრალოდ, მინდა აღვნიშნო, რომ მხოლოდ კრედიტების მოგროვება არ ყოფილა ჩემი მიზანი. მე ჩემი მოსწავლეებისთვის ვმუშაობ და მათთან ერთად ისეთ აქტივობებს ვგეგმავ, რომლებიც ცოდნის გაღრმავებასა და საჭირო უნარ-ჩვევების გამომუშავებაში დაეხმარებათ, გაზრდის მოტივაციას და სწავლების პროცესს უფრო სახალისოს და საინტერესოს გახდის. შედეგად, კრედიტქულებიც გროვდება.
გულნაზ ხორბალაძე: ძველი სქემის ფარგლებშიც ვმოღვაწეობდი, ახალშიც ძალიან ბევრი აქტივობა განვახორციელე — სამოდელო გაკვეთილი, სკოლის საჭიროებების კვლევა, კონფერენციები, სტატიების გამოქვეყნება, სასწავლო რესურსების შექმნა და სხვ. ჩემი გადასახედიდან სკოლის საჭიროებების კვლევას გამოვყოფ, რადგან საბოლოოდ ხომ ის გვინდა, რომ ჩვენი პროფესიონალიზმი სკოლას გამოადგეს და საერთო სასწავლო პროცესზე აისახოს ეფექტურად. ამიტომ ძალიან მომწონს სკოლის და მასწავლებლის საჭიროებების კვლევის ჩატარება. მშობელთა ჩართულობის კვლევამ საინტერესო შედეგებამდე მიგვიყვანა. მშობლები ჩავრთეთ საგაკვეთილო პროცესში, დავასწარით გაკვეთილებს და აზრიც გამოვათქმევინეთ. ვაჩვენეთ თავიანთი შვილების როგორც წარმატებული, ისე სუსტი მხარეები, ვაჩვენეთ რა უნდა გააუმჯობესოს. ეს იმიტომ გავაკეთე, რომ, როგორც წესი, მშობელს უფრო მეტად აინტერესებს ნიშანი, ვიდრე შედეგი და ნამდვილი მოტივაცია. ამ გაკვეთილების შემდეგ კი სულ სხვაგვარად მსჯელობდნენ. ბევრი კარგი რამ გაკეთდა მშობლების ჩართულობით, მათთან ერთად მოეწყო გამოფენები, სპორტული შეჯიბრებები და ა.შ.
ამიტომ კვლევა ძალიან კარგ ფორმად მესახება და ვურჩევდი კოლეგებს, რომლებიც მონდომებული არიან პროფესიულ განვითარებასა და კარიერულ წინსვლაზე, ჩაატარონ მსგავსი კვლევები, კარგად შეისწავლონ ის კრიტერიუმები, რაც პროფესიული განვითარებისთვის არის განსაზღვრული და შემდეგ სწორად დაგეგმონ აქტივობები, ერთმანეთს გაუზიარონ შეხედულებები. იდეების გაზიარება, კოლეგების გაკვეთილზე დასწრება და უკუკავშირი იწვევს მასწავლებლის განვითარებას.
სტატუსით დაკისრებული პასუხისმგებლობა და სამომავლო გეგმები
ნათია დარჩია: ჩემი სამომავლო გეგმები, პროფესიული კუთხით, ისევ ჩემს მოსწავლეებს უკავშირდება. საჯარო სკოლაში მუშაობა ის გამოწვევაა, რომელიც საშუალებას მაძლევს, ჩვეულებრივ პირობებში, ჩემი კომპეტენციის, გამოცდილების, სამეცნიერო და პედაგოგიური მოღვაწეობის შერწყმის გზით, საჯარო სკოლის სივრცეში შევქმნა ისეთი კონკურენტუნარიანი სასწავლო-სააღმზრდელო გარემო, რომელიც თითოეულ მოსწავლეში სწავლისა და ცოდნის მიღების სურვილს აღძრავს და ამ სურვილის მაღალ დონეზე დაკმაყოფილების საშუალებას მისცემს.
მენტორის სტატუსის მონიჭება დიდი მოტივაციაა არა მხოლოდ მოქმედი მასწავლებლებისთვის, არამედ ჩვენი ნიჭიერი ახალგაზრდებისთვის, რომელთაც უჭირთ არჩევანის გაკეთება ამ პროფესიის სასარგებლოდ. ჩემი სურვილია, მასწავლებლების პროფესია ისეთი კონკურენტუნარიანი გახდეს, რომ უამრავი მსურველიდან მხოლოდ საუკეთესოები ახერხებდნენ სკოლაში მუშაობის დაწყებას.
მიუხედავად იმისა, რომ გააზრებული მაქვს დიდი პასუხისმგებლობა და პატივი, ვიყო ამ სტატუსის მფლობელი, გამიჭირდება იმაზე საუბარი, რამდენად აისახება ეს ჩემს პროფესიულ საქმიანობაზე, რადგან მე, რაკი პედაგოგის, განსაკუთრებით დაწყებითი კლასების პედაგოგის, პასუხისმგებლობა უკვე ავიღე, ყოველთვის ვიმუშავებ ისეთივე მონდომებითა და სიყვარულით, როგორც ამას აქამდე ვაკეთებდი, მაგრამ მენტორის წოდება ხელს შეუწყობს არა მხოლოდ ამ სტატუსის მფლობელი პედაგოგების ძალისხმევას, იყოს გამორჩეული თანამედროვე პროფესიულ გამოწვევებთან ჭიდილში, არამედ ახალგაზრდების პროფესიულ მოტივაციას, რაც სკოლების საუკეთესო კადრებით დაკომპლექტების საფუძველი გახდება, ეს კი ძალიან მნიშვნელოვანია.
რაც შეეხება უფრო კონკრეტულ გეგმებს პროფესიული კუთხით, ვეცდები, კიდევ მეტად ავიმაღლო კვალიფიკაცია, შევიძინო მეტი ცოდნა, გამოვიყენო გამოცდილება, რაც, საბოლოო ჯამში, ჩემი ოცნების ახდენაში დამეხმარება.
მე კი მინდა, ყველა მოსწავლეს ჰქონდეს ჩემი ბავშვობის „ოცნების სკოლა“, სადაც მასწავლებელი არა მხოლოდ საგნის კარგი მცოდნე, არამედ გულშემატკივარი და დამხმარეა, რომელიც ცდილობს „გამოიჭიროს“ მოსწავლე ცოდნაში, მშობელს მიაწოდოს პოზიტიური ინფორმაცია მის შვილზე. სკოლა, სადაც ყველას აზრი აინტერესებთ და ითვალისწინებენ, სადაც შეიძლება გქონდეს განსხვავებული შეხედულება, სადაც არ დაგსჯიან შეცდომებისთვის, არამედ გასწავლიან მათ გამოსწორებას, სადაც გაქვს არჩევანის საშუალება, სადაც სწავლა მოსაწყენი და უინტერესო ცოდნის დაგროვება კი არა, კვლევა-ძიების პროცესია, სადაც ფიქრობენ, რომ ყველა მოსწავლეს შეუძლია ისწავლოს და მიაღწიოს წარმატებას, სადაც აფასებენ თითოეულ შენს მიღწევას, სადაც დარწმუნებული ხარ, რომ ყველას უყვარხარ და ზრუნავს შენზე!
ჩემი სკოლის პედაგოგთა გუნდი ვქმნით ასეთ სკოლას და მე ვამაყობ ამით!
ნატა ბიჭიკაშვილი: პასუხისმგებლობა მართლაც ძალიან დიდია, ყოველთვის ვცდილობ, გავხდე იმაზე უკეთესი პედაგოგი, ვიდრე ვიყავი წინა წელს, მუდმივად ძიების და სწავლის პროცესში ვარ. ჩემი გეგმები, რა თქმა უნდა, ჩემს მოსწავლეებს უკავშირდება, მათი ინტერესებიდან გამომდინარე ვგეგმავ აქტივობებს. გავაკეთებ ყველაფერს, რაც ჩემს მოსწავლეებს დაეხმარება ცოდნის მიღებაში და იმ უნარ-ჩვევების გამომუშავებაში, რომლებიც მათ ცოდნის ცხოვრებაში ტრანსფერის საშუალებას მისცემს.
გულნაზ ხორბალაძე: ჩვენ საუნივერსიტეტო სკოლა ვართ, ჯავახიშვილის უნივერსიტეტთან თანამშრომლობის სამწლიანი მემორანდუმი გვაქვს გაფორმებული. გასულ წელს ერთობლივად ჩავატარეთ სამეცნიერო კონფერენცია — „პრობლემაზე ორიენტირებული სწავლების მიდგომები“, მსგავსი კონფერენციის ჩატარებას მომავალშიც ვგეგმავ, მაქსიმალურად შევუწყობ ხელს მასწავლებლების კარიერულ წინსვლას, მინდა პედაგოგებმა თავიანთი პოტენციალი გამოავლინონ. ასევე, ვაპირებთ სტუდენტებთან მუშაობასაც, უნივერსიტეტიდან გამოგზავნილი სტუდენტები ჩემთან გაივლიან პედაგოგიურ პრაქტიკას. ვიმუშავებ ახალბედა, დამწყებ მასწავლებლებთან და მაქსიმალურად გავუზიარებ ჩემს გამოცდილებას.
ყველაზე მნიშვნელოვანი თვისება,
რომელიც მასწავლებელს
ბავშვებისთვის მისაღებს ხდის
ნათია დარჩია: ახალს ვერაფერს ვიტყვი, ნოდარ დუმბაძის არაჩვეულებრივ სიტყვებს გაგახსენებთ: „როგორც მინიმუმ, ოთხ საიდუმლოს მაინც უნდა ფლობდეს მასწავლებელი: უსაზღვროდ უყვარდეს ბავშვები; უსაზღვროდ უყვარდეს საგანი, რომელსაც ასწავლის; ჰქონდეს უნარი — ეს სიყვარული სხვასაც შეჰყაროს, როგორც სენი უკურნებელი და იყოს უაღრესად თანამედროვე, ჰქონდეს ცოდვა-მადლის ანუ სამართლის გაჩენისა და მოთმინების დიდი უნარი. მთავარი მაინც ის არის, რომ ბავშვმა სკოლაში, როგორც სალოცავ ტაძარში, ისე იაროს — სხვანაირად ყოველი მცდელობა იმისა იყო მასწავლებელი, ფუჭია, ყალბი და უშედეგო“.
ნატა ბიჭიკაშვილი: ბავშვების უდიდესი სიყვარული, პროფესიონალიზმი, გულწრფელობა და ობიექტურობა.
გულნაზ ხორბალაძე: სამართლიანობა ის მთავარი თვისებაა, რომელიც მასწავლებელს აუცილებლად უნდა ჰქონდეს და რომელსაც ყველაზე მეტად ხედავენ ბავშვები. სამართლიანობის გრძნობა იმდენად აქვთ განვითარებული მოსწავლეებს, რომ ძალიან ადვილად გრძნობენ სუბიექტურ მიდგომას. უსამართლობაზე მძაფრ რეაქციას გამოხატავენ ხოლმე, პროტესტის გრძნობა უჩნდებათ. ამიტომ ვფიქრობ, სამართლიანობაა ის მთავარი თვისება, რომელიც მოსწავლისთვის ყველაზე მიმზიდველს გხდის, თორემ საგნის სიყვარული და კომპეტენცია აუცილებელი პირობაა, იყო კარგი მასწავლებელი.
რატომ უნდა აირჩიონ ახალგაზრდებმა
მასწავლებლის პროფესია
ნათია დარჩია: ახალგაზრდებს საკუთარი გამოცდილებიდან მინდა ვუთხრა, მიჭირს ყოველი ოთხი წლის შემდეგ ჩემს მოსწავლეებთან განშორება, მაგრამ დასვენებებზე რომ შენთან გამორბიან, მათ სიყვარულს რომ გრძნობ, მერე ახალი მოსწავლეები რომ შეგიყვარდება, შენი შრომის შედეგს რომ ხედავ ყოველდღიურად, სულ, სულ რომ რჩები მათი თანამედროვე, ამაზე დიდი ბედნიერება არაფერია. იყავით მასწავლებელი და თქვენ გერგებათ ყველაზე საუკეთესო და უდიდესი ჯილდო — მოსწავლეების სიყვარული.
ნატა ბიჭიკაშვილი: მოსწავლეებთან მუშაობა საინტერესო და სახალისოა. ორი დღე არასდროს არ ჰგავს ერთმანეთს, ყოველთვის არის სიახლეები, ახალი გამოწვევები.
გულნაზ ხორბალაძე: ძველი სქემის ფარგლებში, 22-ე სკოლაში განვახორციელე აქტივობა, რომელიც მასწავლებლებისა და მოსწავლეების ურთიერთობას ეხებოდა. უფროსკლასელებს დავუსვი კითხვა: ვის სურდა მასწავლებლობა და ვინ ჩააბარებდა პედაგოგიური სპეციალობით? მოსწავლეებმა მიპასუხეს, რომ 2000 ლარადაც კი არ წავლენ სკოლაში სამუშაოდ, ყურადღებას მაინც ანაზღაურებაზე აკეთებენ. მართალია, ეს კვლევა 2013 წელს ჩავატარე, მაგრამ, სამწუხაროდ, დამოკიდებულება მას შემდეგაც არ შეცვლილა. მასწავლებლობა დაკნინებულ პროფესიად ესახებათ და ამიტომაც არ არის ახალგაზრდობისთვის მიმზიდველი. თუმცა, ნამდვილ პედაგოგიკაში მთავარი მაინც ის არის, როცა მოსწავლეს უკეთესობისკენ ცვლი და მერე ეს ყველაფერი უკან გიბრუნდება სიკეთედ და სიყვარულად, ამიტომ ვურჩევ ახალგაზრდებს, ამ კუთხითაც შეხედონ ჩვენს პროფესიას.
მოამზადა ლალი ჯელაძემ
|
