2018-04-26
ქართველი მასწავლებლების თვალით დანახული ცერნი
ლალი ჯელაძე
როგორ იქმნება თანამედროვე და მომავლის ფიზიკა, სწორედ ამ კითხვებზე მიიღეს პასუხი ქართველმა მასწავლებლებმა, რომლებიც, ახლახან, ერთი კვირის განმავლობაში, ევროპის ბირთვული კვლევების ცენტრში (CჶRნ), კვალიფიკაციის ამაღლების მიზნით იმყოფებოდნენ. მათ დაათვალიერეს სამეცნიერო კვლევითი ლაბორატორიები, მოისმინეს ცერნში მოღვაწე ქართველი და უცხოელი მეცნიერების ლექციები თანამედროვე ფიზიკის საკითხებზე და მის როლზე მედიცინის, საინფორმაციო ტექნოლოგიებისა თუ სხვა დარგების განვითარებაში. პედაგოგებს საშუალება ჰქონდათ, გასცნობოდნენ საგანგებოდ მოწვეული სპეციალისტის მიერ წარმოდგენილ თანამედროვე მეთოდოლოგიას ფიზიკის სწავლების საკითხებზე.
ფიზიკის მასწავლებელთა 11-კაციანი ჯგუფი დაბრუნებისთანავე შეუდგა მოსწავლეებისა და კოლეგებისთვის უახლესი ინფორმაციის მიწოდებასა და გამოცდილების გაზიარებას. საკუთარ თავს „ელჩებად“ მოიხსენიებენ და ამბობენ, რომ ვიზიტმა მათ გარკვეული მისია დააკისრა — მოსწავლეებში „არაპოპულარული“ ფიზიკისადმი ინტერესი უნდა გაზარდონ, იქ მიღებულ გამოცდილებას კი „ფასდაუდებელს“ უწოდებენ. ცერნში მიღებულ შთაბეჭდილებებს გვიზიარებენ ფიზიკის მასწავლებლები: ციური ხურცილავა (სამტრედიის ¹1 საჯარო სკოლა) და თამარ ჭოლაძე (წყალტუბოს რაიონის ახალი საყულიის საჯარო სკოლა). ევროპის ბირთვული კვლევების ცენტრში მასწავლებლების სტაჟირების გავლის მნიშვნელობაზე კი მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრის საბუნებისმეტყველო ლაბორატორიის გამგე, ფიზიკოსი ნუგზარ მოსულიშვილი საუბრობს, რომელიც უკვე 12 წელია, ცერნის „ატლას“ ექსპერიმენტის კოლაბორაციის წევრია.
ბატონი ნუგზარი ამბობს, რომ მასწავლებლების იქ გამგზავრებას ბევრი სასარგებლო რამ მოაქვს როგორც მათი მოსწავლეებისთვის, ასევე კოლეგებისთვის, რადგანაც თანამედროვე ფიზიკის შესახებ მიღებულ ინფორმაციას შემდგომ კოლეგებსა და მოსწავლეებს უზიარებენ. მისი აზრით, ასეთი ვიზიტები კიდევ უფრო დიდ მნიშვნელობას იმის გამოც იძენს, რომ სკოლებში თანამედროვე ფიზიკა და ის მნიშვნელოვანი აღმოჩენები და სიახლეები, რაც ბოლო ათწლეულებში მოხდა, თითქმის არ ისწავლება. ბატონი ნუგზარი ცერნში 2006 წლიდან მუშაობს და 2006-2009 წლებში, როცა დეტექტორების ინსტალაცია და ტესტირება მიმდინარეობდა, მუდმივად იქ იმყოფებოდა. ამის შემდეგ კი (რადგან ექსპერიმენტატორის მუდმივად ყოფნა საჭირო არ არის), წელიწადში რამდენიმეჯერ ჩადის, მისი ძირითადი სამსახური კი ივანე ჯავახიშვილის სახელობის უნივერსიტეტია, ამავდროულად, მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნულ ცენტრში საბუნებისმეტყველო ლაბორატორიის გამგეა. ამბობს, რომ ევროპის ბირთვული კვლევების ცენტრში ქართველი მასწავლებლების კვალიფიკაციის ამაღლების შესაძლებლობა მნიშვნელოვანია როგორც პედაგოგების, ასევე მოსწავლეებისთვის და შეუფასებელია, ზოგადად, ფიზიკის პოპულარიზაციისა და უახლესი ინფორმაციის მიღების თვალსაზრისით.
ნუგზარ მოსულიშვილი: „ევროპის ბირთვული ფიზიკის ცენტრი გასული საუკუნის შუა წლებში, ქალაქ ჟენევის მახლობლად, შვეიცარიისა და საფრანგეთის საზღვარზე შეიქმნა. ამჟამად ის, ფაქტობრივად, მსოფლიოს კვლევით ცენტრს წარმოადგენს და მსოფლიოში დღემდე განხორციელებულ პროექტებს შორის, ყველაზე მასშტაბურია არა მარტო ფიზიკის დარგში. ევროპის ბირთვული კვლევების ცენტრი ევროპის 22 ქვეყნის საკუთრებაა, კვლევის პროცესში მსოფლიოს 80-მდე ქვეყნის 3 ათასი ფიზიკოსია ჩართული, სულ — 7 ათასი თანამშრომელი.
„ვინ ვართ, საიდან მოვედით და საით მივექანებით“, ცერნის კვლევების ძირითადი მიზანი სწორედ ეს არის — შევიცნოთ სამყარო დაბადებიდან დღემდე, თუ როგორი იყო სამყარო მისი წარმოქმნის პირველ მიკროწამებში; როგორ შეიქმნა პირველი ელემენტარული ნაწილაკი, ატომი, მოლეკულა, შემდეგ კი — ვარსკვლავები, პლანეტები და გალაქტიკები; როგორაა მოწყობილი და რა პროცესები მიდის სამყაროს სიღრმეში. ცერნში იქმნება არა მარტო თანამედოვე, არამედ მომავლის ფიზიკა და ტექნოლოგიები, რომლის სიკეთითაც შემდგომში მთელი მსოფლიო უფასოდ სარგებლობს. გარდა სამეცნიერო დანიშნულებისა, არანაკლებ მნიშვნელოვანია ცერნის საგანმანათებლო პროგრამებიც, რომელშიც მონაწილეობენ სხვადასხვა ქვეყნის მასწავლებლები, სტუდენტები და მოსწავლეები. სწორედ ამ პროგრამის ფარგლებში, წელს, 8-დან 14 აპრილამდე, მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრის ორგანიზებით, ცერნში, კვალიფიკაციის ამაღლების მიზნით, გაიგზავნენ საჯარო სკოლების პედაგოგები საქართველოს სხვადასხვა რეგიონებიდან. ასეთი სახის ვიზიტები მნიშვნელოვანია იმით, რომ პედაგოგები დავუახლოვოთ თანამედროვე კვლევებს და მოსწავლეებს გაუჩნდეთ ინტერესი საბუნებისმეტყველო საგნებისა და სამეცნიერო კვლევების მიმართ.
პრაქტიკულად, სკოლებში, კლასიკური ფიზიკის გარდა, თითქმის არ ისწავლება თანამედროვე ფიზიკის ელემენტები. ელემენტარული ნაწილაკებიც კი, რომელიც თითქმის 100 წელია ცნობილია და რომლისგანაც აგებულია მთელი სამყარო, ცოცხალიც და არაცოცხალიც, ძალიან გაკვრით და ზოგადად ისწავლება. ამიტომ მნიშვნელოვანია, მასწავლებლებმა თავისი თვალით ნახონ და მიიღონ ინფორმაცია, თუ რა ხდება თანამედროვე ფიზიკაში და არა მარტო ფიზიკაში. მოსწავლეებმა, რომლებიც 5-10 წლის შემდეგ გავლენ ცხოვრების ასპარეზზე და მეცნიერებასა თუ სხვადასხვა პროფესიებში ჩაერთვებიან, უნდა იცოდნენ რასთან მოუწევთ შეხება — მათ აუცილებლად უნდა ჰქონდეთ წარმოდგენა მომავლის ტექნოლოგიებსა და მომავლის ფიზიკაზე. სწორედ ამ საკითხებზე უტარდებათ მასწავლებლებს ცერნში ლექციები, რომლებსაც როგორც ადგილობრივი ქართველი და უცხოელი, ისე სხვადასხვა ქვეყნიდან მოწვეული სპეციალისტები უკითხავენ.
ჩემი თვალით ვნახე ქართველი მასწავლებლების რეაქცია — საოცარი ემოცია ჰქონდათ და ამბობდნენ, სულ სხვა სამყაროში მოვხვდითო. პედაგოგები, თავისთავად, ყველაფერს ვერ ნახულობენ, რადგან ცერნის ექსპერიმენტების კომპლექსი მიწის ქვეშ 100 მეტრის სიღრმეზეა განლაგებული, სადაც დამონტაჟებულია დეტექტორები და ამაჩქარებელი, მთელი რიგი ექსპერიმენტებიც მიმდინარეობს. ამიტომ იმ დროს, როცა ჩართულია კოლაიდერი და პროცესი მიმდინარეობს, იქ ჩასვლა უცხო პირებისთვის შეუძლებელია, სპეციალისტებსაც არ უშვებვენ, არათუ დამთვალიერებელს. ჩვენ მხოლოდ მაშინ შეგვიძლია ჩასვლა, როცა კოლაიდერი გამორთულია. ამიტომ, მასწავლებლები, ძირითადად, ზედაპირზე ნახულობენ ძალიან საინტერესო ექსპერიმენტებს.
მასწავლებლებს უტარდებათ ლექციები თანამედროვე ფიზიკის საკითხებზე და ყურადღება იმაზე მახვილდება, როგორ შეიძლება გამოიყენონ სასწავლო პროცესში. შემდეგ, როცა ბრუნდებიან სკოლებში ატარებენ პრეზენტაციებს, მათი მოსწავლეები კი სხვა ბავშვებისთვის მართავენ პრეზენტაციებს. ეს ერთგვარი გამოცოცხლებაა, მოსწავლეები ინტერესდებიან და დამოუკიდებლად ეძებენ ინფორმაციას თანამედროვე ფიზიკის, ბუნების საინტერესო მოვლენებისა და ობიექტების შესახებ. ფაქტია, რომ ინტერესდებიან და ამაში დიდი წვლილი სწორედ იმ მასწავლებლებს მიუძღვით, რომლებიც ცერნს სტუმრობენ და ექსპერიმენტების თვითმხილველები ხდებიან. როგორც გითხარით, მიწისქვეშ ვერ ჩადიან, მაგრამ ზედაპირზეც ძალიან საინტერესო რამ ხდება. მაგალითად, ნახულობენ ანტიწყალბადის ექსპერიმენტს, მაგნიტებს, თუ როგორ ხდება ნაწილაკების აჩქარება, ექსპერიმენტების მართვის სისტემას, მათ აჩვენებენ ფილმებს და, მთლიანობაში, ძალიან მდიდარ ინფორმაციას იღებენ. მთავარი მიზანია, ამ მასწავლებლებმა შემდეგ მოსწავლეებს გაუღვიძონ ინტერესი თანამედროვე ფიზიკისადმი. არც დასამალია და არც ახალია, რომ საბუნებისმეტყველო საგნები, განსაკუთრებით კი ფიზიკა, არაპოპულარულია ახალგაზრდებში. სიმართლე გითხრათ, როგორც ფიზიკოსს, ძალიან მიკვირს რატომ არ არის პოპულარული ფიზიკა. გარშემო რასაც ვუყურებთ და რასთანაც უშუალო შეხება გვაქვს, ეს ხომ ყველაფერი ფიზიკაა. ბუნებრივი ცნობისმოყვარეობაა, ზემოთ ვარსკვლავებს შეხედო და იფიქრო, როგორ არის სამყარო მოწყობილი, ვინ თუ რამ შექმნა, რა კანონზომიერებებია — ეს ყველაფერი ფიზიკასთანაა კავშირში. ბოლო დროს, ისეთი საინტერესო აღმოჩენებია სამყაროში, ცოტა ხნის წინ ფანტასტიკის სფეროდ რომ მოგვეჩვენებოდა.
ცერნში მასწავლებლების ვიზიტების მთავარი შედეგი უახლესი ინფორმაციის ჩამოტანაა. რეგიონებში ინტერნეტთან წვდომა ყველა სკოლას და მასწავლებელს არ აქვს, ამიტომ საკუთარი თვალით ნანახი გაცილებით უფრო შთამბეჭდავია. ბოლო ათი წლის განმავლობაში ტექნიკა და ტექნოლოგიები საოცარი სისწრაფით ვითარდება, რასაც დიდწილად თანამედროვე ფიზიკის მიღწევები განაპირობებს, მეტიც, იმდენად სწრაფად, რომ უკვე სპეციალისტების ნაკლებობაც კი შეიმჩნევა — თანამედროვე მოთხოვნები მასწავლებელს ძალიან რთულ ამოცანას უყენებს. ცერნში ვიზიტი მათთვის სხვა კუთხითაც ძალიან სასარგებლოა — ლექციები არა მარტო ფიზიკაში ეკითხებათ, არამედ, მაგალითად, რა როლი აქვს ფიზიკას მედიცინაში ან სხვა პროფესიებში. თავისთავად, ყველა მოსწავლე ფიზიკოსი არ გახდება, მაგრამ მათ უნდა იცოდნენ, რაში გამოიყენონ ფიზიკა.
ხშირად სამუშაო შეხვედრები მაქვს ლაბორატორიაში, სკოლის მოსწავლეები მოჰყავთ და საკუთარი ხელით ატარებენ ექსპერიმენტებს, ვესაუბრები თანამედროვე ფიზიკის საკითხებზე. გაოცებული ვარ ხოლმე, ბავშვები ისეთი ინფორმირებულები არიან და ვფიქრობ, ეს გარკვეულწილად მათი მასწავლებლების ცერნში ვიზიტების დამსახურებაა. მოსწავლეები ისეთ კითხვებს სვამენ, რომ ხანდახან მეც მიჭირს პასუხის გაცემა, მარტო იმას კი არ კითხულობენ, თუ რა არის შავი ხვრელი, უხილავი ენერგია, ანტიმატერია, პარალელური სამყაროები, მრავალგანზომილებიანი სივრცეები და ბევრი სხვა რამ, არამედ აინტერესებთ როგორ არის მოწყობილი და ფიზიკის რომელი კანონები მუშაობს ან არ მუშაობს იქ.“
ციური ხურცილავა: „ყოველთვის მქონდა სურვილი, მოვხვედრილიყავი იმ მასწავლებლების სიაში, რომლებიც წელიწადში ერთხელ ჟენევაში, ცერნში გადიოდნენ ერთკვირიან სტაჟირებას. წელს გამიმართლა და მართლაც აღმოვჩნდი გასამგზავრებელ 11 მასწავლებელს შორის. STჶმ მიმართულების საგნის პედაგოგები მთელი წლის განმავლობაში გავდიოდით ტრენინგებს, მე სწორედ მათ შორის შერჩეული პედაგოგი ვარ. ძალიან ემოციური იყო, როცა დამირეკეს და მითხრეს, რომ არჩეული ექვსი პედაგოგიდან ერთ-ერთი მე ვიყავი. რას ველოდი ცერნიდან? პირველ რიგში, ველოდი იმას, რომ ბევრ სიახლეს გავიგებდი იმ ახალი აღმოჩენების შესახებ, რაც ევროპის ბირთვული კვლევების ცენტრის ლაბარატორიაში კეთდება. ვიცოდი, რომ შევხვდებოდი ქართველ მეცნიერებს და მათთან ურთიერთობა ერთი დიდი სკოლის გავლა იქნებოდა. ამის გარდა, ზოგადად, ცერნი ფიზიკოსების მექაა და ძალიან დიდი ინტერესით ველოდი ამ სამყაროში მოხვედრას.
იქ დაგვხვდნენ ცნობილი ქართველი მეცნიერები — ალექსი მესტვირიშვილი, ირაკლი მინაშვილი, ასევე, მოწვეული მეცნიერები — ვატო ქართველიშვილი (ინგლისიდან) და ირაკლი ღონღაძე (დუბნადან), მათ საინტერესო ლექციები წაგვიკითხეს ბირთვული კვლევების ლაბორატორიის და იქ მიმდინარე ცდებისა და ექსპერიმენტების შესახებ, გაგვაცნეს ბოლო წლების მიღწევები. ბოლო რამდენიმე წლის განმავლობაში, ცერნს ექვსი ნობელის პრემიის ლაურეატი მეცნიერი ჰყავს, რაც, თავისთავად, დიდი მიღწევაა. სპეციალურად ჩვენთვის ახალგაზრდა მეცნიერმა, ჯეფ ვიენერმა, რომელიც მასწავლებელთა სტაჟირების პროგრამას ხელმძღვანელობს, საინტერესო ლექცია წაიკითხა. დღის პირველ ნახევარში ლექციებს ვისმენდით, შემდეგ კი ვათვალიერებდით ლაბორატორიებს, კომპიუტერულ ოთახებს, გვიჩვენებდნენ ფილმებს ცერნის შესახებ. ერთი ექსპერიმენტი, ელემენტარული ნაწილაკების კვალის დათვალიერებაზე, ჩვენ თვითონ ჩავატარეთ. ამ ინფორმაციის მიღება, საინტერესოსთან ერთად, ძალიან საჭირო და აუცილებელი აღმოჩნდა. აქამდე არაფერი ვიცოდით, მაგალითად, ელემენტარული ნაწილაკების თანამედროვე მიღწევების შესახებ, რომელიც ფართო საზოგადოებისთვის კი არა, მასწავლებლებისთვისაც სიახლეა. სამეცნიერო ლიტერატურა, ძირითადად, უცხოურ ენაზე იბეჭდება და ჩვენთვის ნაკლებად ხელმისწავდომია, ამიტომ უახლესი ინფორმაციის მიღება ჩვენთვის ძალიან ფასეულია. ბევრი რამ შევიტყვეთ ცერნის ძირითადი დანიშნულების შესახებ, გავიგეთ, როგორ ტარდება ფუნდამენტალური კვლევები მაღალი ენერგიების ფიზიკაში, ბევრი რამ შევიტყვეთ ინოვაციების და განათლების ხელშეწყობის მიმართულებითაც. საქართველო, 2011 წლის შემდეგ, შეუერთდა იმ საერთაშორისო მასწავლებელთა ჯგუფს, რომლებიც პერიოდულად ჩადიან სტაჟირებაზე. ამ ხნის განმავლობაში, 150-მდე ქართველმა პედაგოგმა გაიარა ცერნში სტაჟირება.
ჩვენი მოვალეობაა, იქ მიღებული ცოდნა და გამოცდილება ქართველ კოლეგებს გავუზიაროთ, თუმცა, პირველ რიგში, სკოლაში და შემდეგ სკოლის გარეთ უნდა გავავრცელოთ თანამედროვე ფიზიკის უახლესი მიღწევები. მოსწავლეებს უნდა გავუძლიეროთ ცნობისმოყვარეობა ფიზიკის მიმართ, იქნებ მეტად დავაინტერესოთ ამ საგნით, ზოგადად, საბუნებისმეტყველო მიმართულებით, რომ შემდეგ პროფესიად აირჩიონ — თავიანთი მომავალი ფიზიკას და ინჟინერიას დაუკავშირონ. სამწუხაროდ, ჩვენს ქვეყანაში ეს მიმართულებები ნაკლებად პოპულარულია, მაშინ, როცა მსოფლიო კადრების ნაკლებობას განიცდის.
მოვინახულეთ უახლესი აპარატურით აღჭურვილი კომპიუტერული მართვის ცენტრები, მაგნიტების ლაბორატორია, სადაც ოთხი ექსპერიმენტი ტარდება და ერთ-ერთში აქტიურადაა ჩართული „ატლას“ ჯგუფი, რომელშიც ქართველი მეცნიერებიც არიან. ვიყავით ექსპერიმენტის მართვის ცენტრში, გვიჩვენეს 3დ ვიდეოფილმი ატლასისა და ნაწილაკების შესახებ, გავეცანით ქართველი მეცნიერების ექსპერიმენტებს. ბუნებრივია, ყველაფერმა უდიდესი შთაბეჭდილება მოახდინა.
სამწუხაროა, რომ სასკოლო ფიზიკა არ გვაძლევს იმის საშუალებას, იქ ნანახი სკოლაში გადმოვიტანოთ და განვახორციელოთ. თუმცა, რა თქმა უნდა, პატარ-პატარა ექსპერიმენტები, რომლებიც იქ ჩავატარეთ სასკოლო ლაბორატორიებშიც შეიძლება განვახორციელოთ, მაგრამ ეს არ არის დიდად ხელშესახები რამ, რაზეც გაკვეთილს ააგებ. ეს ვიზიტი უფრო მეცნიერული მიღწევების გაცნობა, მეცნიერებასთან დაახლოება იყო. რაც შეეხება სასკოლო ფიზიკას, ძირითადად, კლასიკური ფიზიკაა, კვანტურ და ელემენტარული ნაწილაკების ფიზიკას კი სკოლაში ნაკლებად ვასწავლით.
თანამედროვე ფიზიკა, სამწუხაროდ, ეროვნულ სასწავლო გეგმაში შეტანილი არ არის. არასწორია, მხოლოდ ნიუტონის კანონები, ან თუნდაც კლასიკური მექანიკა, ან ელექტროობა ასწავლო. ჩემს მოსწავლეებს ახლაც იმას ვასწავლი, რასაც მე ვსწავლობდი სკოლაში, არადა უკვე 30 წელია, რაც უმაღლესი დავამთავრე. ამ ხნის განმავლობაში დაგროვილი სიახლეები ჯერაც არ ასახულა სახელმძღვანელოებში. თუნდაც ის მეცნიერული აღმოჩენები, რაც მედიცინაში ან ტექნიკაში დაინერგა. ეს სიახლეები სასკოლო პროგრამის ფარგლებს სცილდება.
მასწავლებლები აქტიურად ვმონაწილეობთ ეროვნული სასწავლო გეგმების განხილვაში და, ჳ-ვჳ კლასების გეგმების განხილვისას, ჩვენი შენიშვნებიც გავაგზავნეთ. ძალიან კარგია, რომ ეს შენიშვნები გაითვალისწინა განათლებისა და მეცნიერების სამინისტრომ, ასევე, აქტიურად ჩავერთეთ საბაზო საფეხურის სასწავლო პროგრამების განხილვაშიც. მაგალითად, ვჳჳ კლასში, ბუნებისმეტყველების საგნის სახით, ერთად ისწავლებოდა ქიმია, ფიზიკა და ბიოლოგია. ჩვენი თხოვნით, საგანი სამად დაიყო. ახლა მუშავდება ჳხ კლასის ფიზიკა და, აქაც გვაქვს მოსაზრებები, რომელსაც გავუგზავნით სამინისტროს. მაგრამ ის, რაც ჩვენ ცერნში ვნახეთ — თანამედროვე ფიზიკა — საბაზო საფეხურის ფიზიკასაც სცილდება, საშუალო საფეხურის ფიზიკაა და როცა განსახილველად გამოიტანენ ამ საფეხურის სასწავლო გეგმებს, აუცილებლად ჩავწერთ, რომ თანამედროვე ფიზიკის მიღწევები შეიტანონ პროგრამაში, რადგან მოსწავლეებმა ეს აუცილებლად უნდა იცოდნენ. ძალიან მარტივი გასაგებია — ხხჳ-ე საუკუნეში ბავშვი ვერ შევა იმ ცოდნით, რაც, თუნდაც, მეოცე საუკუნეში ჰქონდა მეცნიერებას, ერთი საუკუნე მეცნიერებისთვის ძალიან დიდი დროა.
ფიზიკა რომ დღეს არაპოპულარულია, ამაში მხოლოდ მასწავლებელს ვერ დავადანაშაულებ. მყოლია მოსწავლეები, რომლებიც ძალიან იყვნენ დაინტერესებული ფიზიკით და სწორედ ამ მიმართულებით უნდოდათ სწავლის გაგრძელება, მაგრამ ოჯახის და სოციალური ფონის ზეგავლენით გადაწყვეტილება შეცვალეს, რადგან ფიქრობდნენ, რომ ეს არამომგებიანი საქმეა. მეცნიერებით რომ დასაქმდე, რთული და გრძელი გზაა გასავლელი, ქართველებს კი, რაც შეიძლება მოკლე გზის გავლით, საქმის ერთბაშად კეთება გვიყვარს, ამიტომ მიაჩნიათ, რომ მეცნიერებაში წასვლა არასარფიანია. უფრო მეტად ირჩევენ, მაგალითად, ეკონომიკის ფაკულტეტს, რომლის კურსდამთავრებულები იოლად საქმდებიან, ან სამართალმცოდნეობისა და სამედიცინო მიმართულებებს. ახალგაზრდები ხედავენ, რომ ამ ფაკულტეტების დამთავრების შემდეგ, მათი ეკონომიკური მდგომარეობა უფრო სწრაფად უმჯობესდება, შორეული პერსპექტივები ცოტა აშინებთ.
ისევ ჩვენს ვიზიტს დავუბრუნდები და გეტყვით, პირველ რიგში, ცერნმა დამანახა, რომ სხვა კუთხით უნდა ვასწავლო მოსწავლეებს, უფრო ღრმა და შორსმჭვრეტელი მიზნები უნდა დავუსახო და ამით მეტად დავაინტერესო ფიზიკით. ამის გარდა, ეს ვიზიტი იყო ძალიან დიდი ჯილდო არა მხოლოდ ჩემთვის, არამედ თერთმეტივე მასწავლებლისთვის და სტიმული იმისა, რომ უკეთესად ვიმუშაოთ, რაც შეიძლება მეტი ინფორმაცია მივაწოდოთ ბავშვებს თანამედროვე ფიზიკისა და მისი მიღწევების შესახებ, რაც, თავისთავად, მეტ შრომას მოითხოვს.“
თამარ ჭოლაძე: „ცერნში გამგზავრება ყველაზე დიდი ოცნება იყო და დიდი მადლობა ამისთვის განათლებისა და მეცნიერების სამინისტროს, მასწავლებელთა სახლს, ტრენერებს, რომელთა შეფასებითაც დავიმსახურე იქ წასვლა. ჩემს მოსწავლეებთან უკვე ჩავატარე საინფორმაციო შეხვედრა და დეტალურად ვესაუბრე იმის შესახებ, თუ რა არის ბირთვული კვლევების ცენტრი, რომელიც ორიენტირებულია იმაზე, რომ ყველაფერი შექმნას ხალხისთვის და თანაც უფასოდ. ტექნოლოგიებს რომ არ ჩამორჩეს თანამედროვე მოსახლეობა და განსაკუთრებით ახალგაზრდობა, მასწავლებლებს ელჩების როლი დაგვეკისრა. ჩვენი ვალია, ამ ვიზიტის შემდეგ, მოსწავლეებში ფიზიკის მიმართ ინტერესი აღვძრათ თუნდაც იმაზე საუბრით, რაც ცენრში ვნახეთ. ნახვით კი მართლაც ბევრი რამ ვნახეთ და უახლესი ინფორმაცია მივიღეთ. ლექციების გარდა, რომელიც მოვისმინეთ, ლაბორატორიული ცდაც ჩავატარეთ. ამ ცდის წარმატებით განხორციელება, რა თქმა უნდა, სკოლის პირობებში შეუძლებელია, მაგრამ ვიდეოჩანაწერი იმდენად შთამბეჭდავი და ნათელია, რომ ბავშვები აღფრთოვანებულები დარჩნენ. ვჳჳჳ კლასში გუშინ ავხსენი გაკვეთილი ელექტრობაში, სტატიკური ცნება იმის შესახებ, რომ ბირთვი შედგება პროტონებისა და ნეიტრონებისაგან, მასალა კიდევ უფრო გავამდიდრე იქ მიღებული ცოდნით კვარკების შესახებ. მოსწავლეებს გავაცანი კვარკებთან დაკავშირებული ინფორმაცია და ავუხსენი, რომ პროტონები და ნეიტრონები თვითონ შედგებიან კვარკებისაგან და გლუონებისაგან, ე.ი. პროტონები და ნეიტრონები არ არიან ელემენტარული ნაწილაკები. ვცდილობ, იქ მიღებული ცოდნა და სიახლეები საგაკვეთილო პროცესს დავუკავშირო. მაგალითად, მე-10 კლასელებთან ვისაუბრე ზეგამტარებზე. ჩვენთვის ცნობილია, რომ სპილენძი ერთ-ერთი საუკეთესო გამტარია, ცერნში კი იყენებენ როგორც იზოლატორს. ჩვენც გვიჩვენეს ნიობიუმის და ტიტანის შენადნობი, რომლისთვისაც სპილენძი იზოლატორია. ამ ინფორმაციით ბავშვები ცოტა არ იყოს შოკირებულები დარჩნენ. ვიდეოჩანაწერითა და ფოტოებით გავაცანი ეს საინტერესო შენადნობი (ახლა ვისწავლეთ ნახევარგამტარები). ფიზიკით გატაცებულ მოსწავლეებში ამ სიახლემ ძალიან დიდი ინტერესი გამოიწვია, შეკითხვებიც დამისვეს.
ბავშვებს უფრო დიდი მოლოდინი გაუჩნდათ ჩემი ცერნში ყოფნის შემდეგ და მეკითხებიან, კიდევ ხომ არ გვექნება შეხვედრაო. მომავალი კვირისთვის ისევ დავგეგმე საინფორმაციო შეხვედრები, ყველაფრის ერთად გადაცემას ვერ მოვასწრებ, რადგან ძალიან ბევრი ლექცია მოვისმინეთ ვიზიტის განმავლობაში. ასევე, მონაწილეობა მივიღეთ ლაბორატორიულ სამუშაოებში, დავათვალიერეთ დანადგარები. განსაკუთრებით საინტერესო იყო ანტიწყალბადის ლაბორატორია, სადაც ანტიწყალბადი მიიღება, ეს მეთოდი განსაკუთრებით სჭირდება თანამედროვე მედიცინას, ადრონული ლაბორატორიებისთვის. ადრონული თერაპიის საშუალებით სიმსივნური უჯრედების მოწვა ხდება, ამ მეთოდით მკურნალობას, ჩვეულებრივთან შედარებით, ნაკლები უკუჩვენებები აქვს. თავისთავად, ეს ინფორმაცია ჩვენთვისაც ძალიან საინტერესო იყო, მაგრამ განსაკუთრებით საინტერესოა მოსწავლეებისთვის.
აქამდე, ყველა გაკვეთილზე, ისედაც მოვუწოდებდი ჩემს მოსწავლეებს, რომ ფიზიკის, ბიოლოგიისა და ქიმიის გარეშე მომავლის ტექნოლოგიები ვერ იარსებებს. ახლა ეს მოწოდება კიდევ უფრო გაასმაგდა. ასე მგონია, ცერნიდან დაბრუნების შემდეგ გაკვეთილზე რომ შევდივარ, ბავშვები უფრო დაინტერესებულები არიან. ეს ძალიან მომწონს, რადგან მათი ინტერესი ფიზიკისადმი იზრდება.
იმის გარდა, რომ ძალიან დიდი ინფორმაცია მივიღეთ, ჩავიწერეთ საიტები, რომლის საშუალებითაც მოსწავლეებს თავად შეუძლიათ დაუკავშირდნენ ცერნს. ბირთვული კვლევების ცენტრი ახორციელებს როგორც ნაციონალურ, ისე ინტერნაციონალურ პროგრამებს. თუკი მოსწავლეებს გაუჩნდებათ სურვილი, მონაწილეობა მიიღონ ამ პროგრამებში, გახდნენ ცერნის ორკვირიანი ჯგუფის დამსვენებლები და მათთვის სპეციალურად შედგენილი პროგრამების მონაწილეები, შეუძლიათ საკუთარი მონაცემები თავითონ გადაუგზავნონ.
შეხვედრას რაიონის მასწავლებლებისთვისაც ვამზადებ, მინდა იქ მიღებული ცოდნა და ნანახი მათაც გავუზიარო. ცერნში გავლილი სტაჟირება სასარგებლო უნდა გავხადო არა მხოლოდ ჩემთვის და ჩემი მოსწავლეებისთვის, არამედ კოლეგებისთვისაც. მინდა, მათაც ვუამბო თანამედროვე ფიზიკის იმ სიახლეებზე, რომელიც მეც ახლა შევიტყვე — ნიობიუმის და ტიტანის შენადნობის ან თუნდაც სპილენძის იზოლატორად გამოყენების შესახებ. იქ მიღებულმა გამოცდილებამ, თავისთავად გამიჩინა სურვილი, ყველა გაკვეთილი უფრო საინტერესო გავხადო თანამედროვე ფიზიკის ელემენტებით და, რაც მთავარია, მომავლის პრობლემებზე გავთვალო.“
6 წლის განმავლობაში ცერნის ბირთვული კვლევების ევროპულ ცენტრში 100-ზე მეტმა ქართველმა მასწავლებელმა აიმაღლა კვალიფიკაცია, იქ ვიზიტის მთავარი მიზნის მიღწევა — მოსწავლეებისა და კოლეგებისთვის თანამედროვე ფიზიკის შესახებ უახლესი ინფორმაციის გაზიარება რომ ხელშესახებია, ამაში ჩვენი რესპონდენტების საუბრითაც დარწმუნდებოდით, ხოლო საკუთარი თვალით ნანახი ცერნი რომ გაცილებით უფრო შთამბეჭდავი და ფიზიკის პოპულარიზაციისათვის შეუფასებელია, ეს ისედაც ცხადია.
|
