2014-02-06
„საგანმანათლებლო კრიზისი“ სკოლის გარეშე დარჩენილი 57 მილიონი ბავშვი
ლალი ჯელაძე
იუნესკოს მიერ გამოქვეყნებული ახალი კვლევის თანახმად, მსოფლიოს მასშტაბით, 57 მილიონ ბავშვს სკოლაში სწავლის შესაძლებლობა არ აქვს — ეს სავალალო მონაცემები, ბუნებრივია, მსოფლიოს სერიოზულად დასაფიქრებლად მოუწოდებს. კატარის დედაქალაქ დოჰაში მიმდინარე განათლების საკითხებისადმი მიძღვნილ საერთაშორისო ინოვაციურ სამიტზე, იუნესკოს გენერალურმა დირექტორმა, ირინა ბოკოვამ განაცხადა, რომ: „მსოფლიო ძალიან სწრაფად იცვლება, ჩნდება ახალ-ახალი პერსპექტივები და შესაძლებლობები. ყოველი მესამე ადამიანი ინტერნეტით სარგებლობს, 7 მილიარდი ადამიანი მობილურ ტელეფონს იყენებს, თუმცა ამის ფონზე არსებობს ძალზე მწვავე და რთული გამოწვევები, პრობლემები. დღეისათვის, 57 მილიონ ბავშვს სკოლაში სწავლის საშუალება არ აქვს. უხარისხო განათლების გამო კი — 250 მილიონ მოზარდს წერა-კითხვა არ შეუძლია. ამ ყველაფრის ფონზე, განათლების მიღება ადამიანის ერთ-ერთი ფუნდამენტური უფლებაა, ეს უფლება კი, მრავალ ქვეყანაში ირღვევა“
მთავარი მიზეზები, რის გამოც მილიონობით ბავშვი დაწყებით განათლებსაც ვერ იღებს, სიღარიბე და კონფლიქტის ზონებში ცხოვრება სახელდება. ერთი წლის წინ, კატარის ყოფილი ემირის მეუღლის ინიციატივით, მასშტაბური პროექტი „Educate a child” („განათლება მივცეთ ბავშვს“) დაიწყო, რომლის მიზანი მსოფლიოს ყველა ბავშვისათვის საბაზისო განათლების მიღების შესაძლებლობის შექმნაა. გასულ წელს, პროექტმა მსოფლიოს 24 ქვეყანა მოიცვა და 2 მილიონ მოზარდს სწავლის დაწყების საშუალება მისცა.
„ხშირად ვაცხადებთ, რომ სიტუაცია უიმედოა, არ გვაქვს ფული, არ გვაქვს შესაძლებლობები, მაგრამ პროექტის ერთი წლის მაჩვენებლები კიდევ ერთხელ უსვამს ხაზს, რომ ამ პრობლემების გადასაჭრელად მრავალი რამის გაკეთება შეიძლება და ეს აუცილებელია. საჭიროა გამოვიყენოთ ყველანაირი შესაძლებლობა, მივიქციოთ ხელისუფლების ყურადღება, რომელიც ვალდებულია საკუთარ თავზე აიღოს ბავშვებზე პასუხისმგებლობა“ — აცხადებს იუნესკოს გენერალური დირექტორი.
გაერთიანებული ერების განათლების, მეცნიერებისა და კულტურის ორგანიზაციის მონაცემებით, მსოფლიოში მცხოვრებ ბავშვებს საყოველთაო განათლების მისაღებად 70-წლიანი ლოდინი მოუწევთ. ორგანიზაციის გათვლებით, თუ არაფერი შეიცვლება, ყველა ბავშვისათვის განათლება ხელმისაწვდომი მხოლოდ 2086 წლისათვის გახდება. კვლევის ერთ-ერთი ავტორი პოულინ როუზი, ამ შედეგს შოკისმომგვრელს უწოდებს. განთლების ხელმისაწვდომობასთან დაკავშირებული პრობლემები და ღარიბ ქვეყნებში განათლების დაბალი ხარისხი შეფასებულია, როგორც „საგანმანათლებლო კრიზისი“.
იუნესკოს მონაცემებით, ღარიბ ქვეყნებში ყოველ მეოთხე ახალგაზრდას ერთი წინადადების წაკითხვაც კი არ შეუძლია. მსოფლიოში 250 მილიონმა ბავშვმა წერა-კითხვა საერთოდ არ იცის.
მკვლევრების განცხადებით, მიუხედავად იმისა, რომ მსოფლიოს ლიდერებმა განათლების პრობლემის მოგვარების პირობა დადეს, ამ მიზნების 50 პროცენტი, სავარაუდოდ, ვერ შესრულდება.
ანგარიშის თანახმად, განათლების სფეროში არსებული პრობლემების აღმოსაფხვრელად გამოყოფილი ფინანსური დახმარების მოცულობა, ბოლო წლებში, მცირდება და არასათანადოდ ნაწილდება ქვყენებს შორის. მაგალითისთვის, ყველაზე დიდი დაფინანსება აქვს ჩინეთს, რაც ჩადისათვის გამოყოფილ თანხებს 77-ჯერ აღემატება.
რაც შეეხება დადებით შედეგებს, სკოლიდან გარიცხული ბავშვების რიცხვი, 2000 წლიდან, 50 პროცენტით შემცირდა.
განათლების სფეროში მნიშვნელოვან პროგრესს მიაღწიეს ისეთმა ქვეყნებმა, როგორიცაა, ვიეტნამი, ეთიოპია და ტანზანია, სადაც განათლება შედარებით ხელმისაწვდომი გახდა. ვიეტნამში მნიშვნელოვნად გაუმჯობესდა სწავლის ხარისხიც, ამ მაჩვენებლით ვიეტნამმა აშშ-საც კი აჯობა.
განათლების პრობლემა ყველაზე მწვავედ სუბ-საჰარის აფრიკის რეგიონში დგას. ნიგერიაში ბავშვების უმეტესობა სკოლაში არ დადის. ყველაზე ხშირად განათლების ხელმისაწვდომობის დაბალი მაჩვენებლები რეგიონში მიმდინარე შეიარაღებული კონფლიქტებითაა გამოწვეული.
ანგარიშში ასევე ხაზგასმულია განათლების არათანაბარ ხელმისაწვდომობასთან დაკავშირებული საკითხებიც. ყველაზე მწვავედ ეს პრობლემა აფრიკაში დგას, სადაც გოგონებს სწავლის საშუალება არ ეძლევათ.
იუნესკოს კვლევაში საუბარია განათლების ხარისხის მხრივ არსებულ პრობლემებზეც. ორგანიზაციის მონაცემებით, მსოფლიოში 130 მილიონი ბავშვი, მიუხედავად სკოლაში სიარულისა, გაუნათლებელია. ეს იმას ნიშნავს, რომ ღარიბ ქვეყნებში ყოველი მეოთხე ახალგაზრდა არასათანადო განათლებას იღებს, რაც შემდეგ ამ სახლმწიფოების ეკონომიკურ და პოლიტიკურ განვითარებაზე მოქმედებს.
იუნესკოს ახალი კვლევა ცხადყოფს, რომ განათლებაზე გამოყოფილი თანხები ხშირად არამიზნობრვად იხარჯება. გლობალური მასშტაბით, ეს თანხა, წელიწადში, 129 მილიარდს აღწევს.
მაგალითისთვის, ტანზანიაში მოსწავლეთა მხოლოდ 3,5 პროცენტს აქვს რვეულები, ხოლო მალავიში ერთ კლასში ხშირად 130 მოსწავლე ირიცხება.
ანგარიშის ავტორები ასევე ყურადღებას ამახვილებენ პედაგოგების ანაზღაურების ზრდისა და პროფესიული კვალიფიკაციის ამაღლების აუცილებლობაზეც. კვლევაში აღნიშნულია, რომ მსოფლიოს ქვეყნების ერთ მესამედში მასწავლებელთა 25 პროცენტის პროფესიული მომზადება შესაბამის სტანდარტს არ აკმაყოფილებს.
ამის გამო, რიგ სახელმწიფოებში მასწავლებლები არ ჰყოფნით. განათლების ხარისხის ზრდისთვის მსოფლიოში, დამატებით, საჭიროა 1,6 მილიონი მასწავლებელი.
გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის სპეციალური წარმომადგენელი განათლების გლობალურ ინიციატივაში და გაეროს გენერალური მდივნის პან გი-მუნის წარმომადგენელი განათლებასთან დაკავშირებულ საკითხებში გორდონ ბრაუნი ერთ-ერთ გამოსვლაში აღწერს, როგორ იცვლება სასიკეთოდ გოგონების განათლებისადმი დამოკიდებულება პაკისტანში. „ჩვენ ვნახეთ ორი ათასზე მეტი სკოლა, რომლებიც დაწვეს პაკისტანსა და ავღანეთში. ვნახეთ მასწავლებლები, რომლებიც მხოლოდ იმიტომ დახოცეს, რომ სკოლებში გოგონებს ასწავლიდნენ. ვნახეთ პატარა გოგონები, რომლებიც დახოცეს და დაწვეს მხოლოდ იმიტომ, რომ სკოლაში სიარული სურდათ.
ამავე დროს, პაკისტანში ყოფნისას შევამჩნიე დიდი ცვლილებაც ამ საკითხისადმი დამოკიდებულების კუთხით. ვნახე პაკისტანელები, რომლებიც ამბობდნენ: „ჩვენ მხარს ვუჭერთ მალალას“. ზოგიერთი თავს ბინტით იხვევდა და ამბობდა: „მე მალალა ვარ“; დამოკიდებულებები იცვლება; ეს კულტურული პრობლემაა, მაგრამ ჩვენ ამ ცვლილებას ხელი უნდა შევუწყოთ და გავიღოთ რესურსები სკოლების მშენებლობისათვის, შევთავაზოთ მათ კარგი და არა უხარისხო მომსახურება. ვფიქრობ, ჩვენი მოვალეობაა, ქმედითი დახმარება გავუწიოთ იმ ქვეყნების მთავრობებს, რომლებიც ცდილობენ, ბავშვებს განათლების შესაძლებლობა მისცენ, მაგრამ ამისთვის სახსრები არ ჰყოფნით.“
მიუხედავად მცდელობისა, ბევრ განვითარებად ქვეყანაში განათლების ხარისხისა და რაოდენობის უზრუნველყოფა კვლავ პრობლემაა და მარტივად ვუყურებთ იმ ციფრსაც, რომ 57 მილიონი ბავშვი სკოლაში საერთოდ არ დადის. ამ პრობლემას კი აუცილებლად მოევლება „თუ ხალხი ირწმუნებს, რაოდენ აუცილებელია განათლება ადამიანის ცხოვრების უკეთესობისკენ შესაცვლელად“ — აცხადებს გორდონ ბრაუნი.
„შედეგი იქნება მტკიცე გადაწყვეტილებები და გადამჭრელი ზომები იმ ქვეყნების მთავრობებისგან, სადაც ბავშვები სკოლის გარეშე არსებობენ. სწრაფი გადაწყვეტილებები იმ გოგონების თაობაზე, რომლებსაც სკოლაში სიარულს უკრძალავენ და ართმევენ განათლების მიღების შანსს.
მალალას ამბის გახმაურებამდე ბევრს ეგონა, რომ უნივერსალური განათლების კუთხით უკვე დიდი პროგრესია მიღწეული და საბოლოო გამარჯვებამდე მხოლოდ ლოდინია საჭირო. აღარავინ ლაპარაკობდა იმაზე, რომ გოგონებს განათლების უფლებას უზღუდავენ და ჩაგრავენ. დღეს ეს საკითხები უკვე სულ სხვაგვარად წარმოჩნდა.
მას შემდეგ, რაც მალალას ესროლეს, მსოფლიოს ფოკუსში ბავშვთა შრომის, გოგონათა დისკრიმინაციისა და ბავშვთა ტრეფიკინგის პრობლემებიც მოხვდა. ვფიქრობ, მალალას თავს გადამხდარი ძალადობის შემდეგ კაცობრიობა მეტი ყურადღებით იმოქმედებს ამ პრობლემების დროზე მოსაგვარებლად.
დარწმუნებული ვარ, მალალას დღეებზე ხალხი უფრო მეტს შეიტყობს იმ უსამართლობასა და უგულო დამოკიდებულებაზე, რომელიც ჯერ კიდევ ბევრგან არსებობს ბავშვების მიმართ. ვფიქრობ, გაიზრდება ზეწოლა იმ მთავრობებზე, რომლებიც ხელს არ უწყობენ ბავშვების განათლებას, სკოლების მშენებლობას და არაფერს აკეთებენ ბავშვთა შრომის ან ტრეფიკინგის აღმოსაფხვრელად.
ეს მხოლოდ მაშინ მოხდება, როდესაც მშობლები, მასწავლებლები და თვითონ მოსწავლეები, მთავრობებთან ერთად, მივლენ იმ აზრამდე, რომ ბავშვებისთვის სკოლაში სწავლის საშუალების მიცემა არ არის მხოლოდ ფინანსური ხასიათის პრობლემა — ეს უფრო ნებისა და სურვილის უქონლობის ბრალია“.
ამ თაობის გმირი პაკისტანელი გოგონა მალალა იუსაფზაი აცხადებს: „არ ვნანობ, რაც მოხდა. ცხოვრებაში მისწრაფებები უნდა გქონდეს. ქალთა განათლება და მშვიდობა ჩემი ცხოვრების მთავარი მიზანია. ამის სანაცვლოდ კი, ალბათ, რაღაც უნდა გამეცა... ბედნიერი ვარ, რომ სკოლაში დავდივარ და მინდა, ყველა გოგონას მთელ მსოფლიოში ჰქონდეს ამის შესაძლებლობა“.
„მალალა, როგორც ახალგაზრდა ლიდერი და მასთან ერთად — სხვა ახალგაზრდა ლიდერებიც შეძლებენ, საერთო ძალით გადაჭრან ყველა ბავშვისათვის განათლების უზრუნველყოფის პრობლემა.
ჩვენ გვყავს უამრავი ბავშვი, რომლებიც მალალასავით მტკიცედ დადგნენ თავიანთი უფლებების დასაცავად... მათ აქვთ შანსი, გახდნენ პირველი თაობა, რომლის ყველა, მსოფლიოს ნებისმიერ ადგილას მცხოვრები ბავშვი, ივლის სკოლაში — აცხადებს გორდონ ბრაუნი, — ადრე ერთი წიგნი დავწერე სიმამაცეზე. აღმოჩნდა, რომ სიმამაცე რწმენის ძალისა და ადამიანის ნების შეთანხმებაა. ის, რაც მალალას აქვს, გახლავთ რწმენა საქმისა, რომლისთვისაც იბრძვის. ამავე დროს, მალალა უდიდესი ნების პატრონია, რადგან, მიუხედავად იმისა, რომ მისი სიცოცხლე ხელყვეს, აზრი არ შეიცვალა.
როდესაც მას ვეკითხები, რა სურს, რომ აკეთოს ან რა სურს აჩუქონ დაბადების დღეზე, იგი მპასუხობს: „მე სკოლების აშენება მინდა“. წარმოუდგენელი ამბავია: ახალგაზრდა გოგონა თავის სიცოცხლეს — როგორც თვითონ ამბობს, „მეორე სიცოცხლეს“, მასზე განხორციელებული თავდასხმის შემდეგ, როდესაც იგი ცოცხალ-მკვდარი იპოვეს ტყვიით თავში, იყენებს სხვა გოგონების დასახმარებლად, იმისთვის, რომ მათ განათლების მიღების შესაძლებლობა მისცეს“.
ბუნებრივია, მსგავსი მაგალითები ემოციურად განაწყობს ყველას და მსოფლიო საზოგადოების დიდ მხარდაჭერასაც ჰპოვებს, თუმცა მხოლოდ ნება და სურვილი არ არის საკმარისი იმისთვის, რომ ყველა ბავშვმა მიიღოს განათლება და 70 წელი ამას გულხელდაკრეფილი არ უნდა ველოდოთ — სახსრების მოძიება და ინვესტირებაა საჭირო როგორც სახელმწიფოებისგან, ისე დონორებისა თუ ყველა იმ ორგანიზაციისაგან, ვისაც ეს ხელეწიფება. სამოქალაქო პოზიცია — განათლების საყოველთაობა — მსოფლიოს ყველა ქვეყანაში მხარდამჭერებს ელის, არადა, მდგომარეობა უდავოდ რთულია — 21-ე საუკუნეში სასკოლო ასაკის 57 მილიონი ბავშვი სკოლაში არ დადის, 500 მილიონი გოგონა ვერასოდეს დაამთავრებს საშუალო სკოლას და 750 მილიონზე მეტმა არასრულწლოვანმა წერა-კითხვა არ იცის — ეს სტატისტიკა მართლაც მიანიშნებს იმაზე, რომ განათლების პირველ ადგილზე დაყენება გადაუდებელი საქმეა. „უმოქმედობამ შეიძლება იქამდეც მიგვიყვანოს, რომ მიმდინარე საუკუნის შუა წლებში გლობალურმა ეკონომიკამ მოისაკლისოს ნიჭიერი ადამიანები და ყველგან გაიზარდოს უთანაბრობა — ამ პროგნოზს აკეთებს გორდონ ბრაუნი და იქვე დასძენს, — მსოფლიო გაყოფილია ჯგუფებად, რომლებსაც განათლების სხვადასხვაგვარი შესაძლებლობა აქვთ, რაც მხოლოდ ეკონომიკურ განვითარებას კი არ უქადის ხიფათს, არამედ სოციალურ სტაბილურობასაც.“ დღესაც აქტუალური რჩება წინა საუკუნის 60-იან წლებში აშშ-ს უმაღლესი სასამართლოს მოსამართლის, ერლ უორენის მიერ წარმოთქმული სიტყვა: „საეჭვოა, რომელიმე ბავშვმა ცხოვრებაში წარმატებას მიაღწიოს, თუ განათლების მიღების საშუალება არ მიეცა. ეს არის უფლება, რომელიც ნებისმიერს თანაბრად უნდა მიენიჭოს“. გაეროს ინიციატივის „უპირატესობა განათლებას“ შესასრულებლად ორი წელი დარჩა. „2015 წლისთვის საბაზო განათლება პრივილეგიიდან ყველასთვის ხელმისაწვდომ უფლებად უნდა გადაიქცეს. გენერალური მდივანი პანი და მე მზად ვართ, 2015 წლის ბოლომდე დარჩენილი ყველა დღე თავდაუზოგავად ვიმუშაოთ და უზრუნველვყოთ ყველა ბავშვის სკოლაში ყოფნა“ — აცხადებს გორდონ ბრაუნი.
|
