2014-02-13
სპორტის აკადემია შეცვლილი სახელითა და გაზრდილი სტატუსით
ირაკლი თავაძე
1935 წელს, იმჟამინდელ თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტში ფიზკულტურის კათედრად ჩამოყალიბებული, 1938 წლიდან კი ცალკე უმაღლეს სასწავლებლად დაარსებული სპორტის ყოფილი აკადემია „ვარდების რევოლუციას“ შეწირული ერთ-ერთი პირველი გლობალური ინსტიტუტი აღმოჩნდა (მით უფრო — განათლების სფეროში). თავის დროზე ეს ფაქტი, რასაც მაშინ რეორგანიზაცია დაარქვეს, საზოგადოებაში ხმაურიანი აქციების საფუძვლად იქცა — ჭავჭავაძის გამზირზე, აკადემიის შენობის წინ, თვეების განმავლობაში იდგა კარავი, სადაც მოშიმშილეები ღამეებს ათევდნენ, პარალელურად კი ხან კანცელარიის, ხანაც პარლამენტის ან განათლების სამინისტროს შენობასთან საპროტესტო აქციები ეწყობოდა. მართალია, ორგანიზატორებმა ამ ხმაურით აკადემიის აღდგენას ვერ მიაღწიეს, თუმცა ის შენობა რომ არ გაიყიდა (არადა, მოარული ხმებით, მთელი ის რეორგანიზაცია ამ მიზნით წამოიწყეს), შეიძლება, მათ ერთ-ერთ მთავარ დამსახურებად მივიჩნიოთ...
თუმცა, რაც უნდა ყოფილიყო აკადემიის რეორგანიზაციის და გაუქმების მიზეზი, ფაქტი იყო, რომ ილიას უნივერსიტეტი, რომელსაც სპორტის ფაკულტეტის სტატუსით გადასცეს ეს უმაღლესი სასწავლებელი, ვერ შეასრულებდა ქართული სპორტის წინაშე არსებულ ამოცანებს — თავიდან ამ ფაკულტეტზე მხოლოდ 20 მსურველს იღებდნენ სამწვრთნელო განხრით, რაც მეტისმეტად ცოტაა, თუმცა, დროთა განმავლობაში, ესეც შემცირდა. სამწუხაროდ, რეფორმის მესვეურთ დაავიწყდათ, რომ რეორგანიზაცია არსებულის გაუმჯობესებას ითვალისწინებს და არა გაუქმებას. „ამ აკადემიის გაუქმება იყო დანაშაული ქართული სპორტის წინაშე და არა შეცდომა — გვეუბნება იმ აქციების ერთ-ერთი ორგანიზატორი, სადღეისოდ საქართველოს სპორტისა და ახალგაზრდობის საქმეთა სამინისტროს სპორტის დეპარტამენტის უფროსი ირაკლი დოლაბერიძე და აგრძელებს — ილიას უნივერსიტეტი — ეს პიარის ნაწილი იყო, რომ საპროტესტო ტალღა ჩაეცხროთ, თორემ მისი ხელმძღვანელობა იმთავითვე სკეპტიკურად იყო განწყობილი. ამას ისიც მოწმობს, რომ ეს ფაკულტეტი დღეს მილევად რეჟიმშია, იქ სპორტის მიმართულება აღარ არსებობს, თუმცა იმთავითვე ცხადი იყო, რომ ის ვერც გაწვდებოდა ქვეყნის მასშტაბებს.
საბედნიეროდ, ვერ მოხერხდა იმ ბაზის გაყიდვა, რაც ამ უმაღლესი სასწავლებლის გაუქმების მოტივაცია იყო. აკადემია კი მიუერთეს ილიას უნივერსიტეტს, მაგრამ მაშინ მას მთელი ინფრასტრუქტურით უნდა გადასცემოდა, რაც არ მოხდა. ეს იმიტომ, რომ ამ ტერიტორიის გაყიდვა იყო ჩაფიქრებული, რასაც ხელი შევუშალეთ. დიდი მადლობა მინდა გადავუხადო ყველა იმ ადამიანს, ვინც აქციებში მონაწილეობდა. განსაკუთრებით — კურსდამთავრებულებს, რომლებიც გვერდში დაგვიდგნენ. პროფესორ-მასწავლებელთა პროტესტი თუ გასაგებია — მათ სამსახური დაკარგეს და ამიტომ გავიდნენ აქციებზე, ეს ხალხი არაფერს კარგავდა, მაგრამ მაინც დაგვიჭირეს მხარი“.
ამ ვითომდა რეფორმის მავნებლობაზე საუბრობს მომავალი უნივერსიტეტის მოვალეობის შემსრულებელი გურამ ძაგანიაც: „ეს რეფორმა კი არა, კატასტროფა იყო. განსაკუთრებით — სპორტის სპეციალისტების მომზადების კუთხით. ილიას უნივერსიტეტმა ეს ფაკულტეტი თანდათან მილევად რეჟიმში გადააქცია და ახლა მესამე-მეოთხე კურსზე ჰყავთ კინკილა სპორტსმენი. 2007 წელს, როცა გავაუქმეთ, 500 კაცი მივიღეთ“.
საბედნიეროდ, დროთა განმავლობაში, „ზევით“ მიხვდნენ, რომ ამ კერის გაუქმებით ქართულ სპორტს აუნაზღაურებელ დანაკლისს აყენებდნენ და ჯერ კიდევ შარშან, 28 მარტს ხელისუფლებამ მიიღო პრინციპული გადაწყვეტილება — აღადგინოს სპორტის აკადემია, ოღონდ შეცვლილი სახელით და გაზრდილი სტატუსით. ოდნავ მოგვიანებით, უნივერსიტეტის რექტორის მოვალეობის შემსრულებელ გურამ ძაგანიას მეთაურობით, ოთხკაციანი კომისია შეიქმნა, რომელმაც სასწავლო პროგრამებზე დაიწყო მუშაობა. ახალ სასწავლებელს საქართველოს ფიზიკური აღზრდისა და სპორტის სახელმწიფო-სასწავლო უნივერსიტეტი ეწოდება, სადაც ძირითადად ორი მიმართულება იქნება — სპორტული და მედიკობიოლოგიური. პირველი მწვრთნელ-მსაჯების აღზრდაზე იქნება ორიენტირებული, მეორე — სამკურნალო-სარეაბილიტაციო პროფილის სპეციალისტების. ამ ტიპის სასწავლებელი ჰაერივით რომ სჭირდება ქვეყანას, ამას განათლების სამინისტროს 2010-11 წლების მონაცემებიც მოწმობს. მის თანახმად, საქართველოს სკოლებში 4196 ფიზიკური აღზრდის მასწავლებელი მუშაობს, მაგრამ მათ 62 %-ს სათანადო კვალიფიკაცია არ გააჩნია, 831-ს კი საერთოდ არ აქვს უმაღლესი განათლება. მნიშვნელობა არ აქვს, მასწავლებელთა მოსამზადებელ დაწესებულებას უმაღლესის სტატუსი ექნება თუ შედარებით დაბალი რანგი, მაგრამ ამ კუთხით მუშაობა სერიოზულად რომ უნდა გააქტიურდეს, ფაქტია. თუმცა, როცა მაღალი მიღწევების სპორტზე ვსაუბრობთ, იქ უკვე რაც უფრო მაღალი რანგი იქნება, მით უკეთესი. ცხადია, სათანადო სასწავლო პროგრამებით და სწავლების მაღალი ხარისხით, თორემ ძველი აკადემია ხშირად მართლაც ვერ პასუხობდა თანამედროვე მოთხოვნებს. ისიც ფაქტია, რომ დასავლურ ქვეყნებში მწვრთნელების, მსაჯების, იმავე ბავშვთა მწვრთნელებისა თუ სკოლის მასწავლებელთა მომზადება საუნივერსიტეტო ცენტრებში ხდება, რომელიც მეცნიერული კვლევის ბაზაცაა — სწორედ ამ სუპერთანამედროვე ტექნიკით აღჭურვილ ლაბორატორიებში მიმდინარეობს მეცნიერული დაკვირვება სპორტის ცალკეული სახეობების წარმომადგენლებზე, სწორედ იქ ხდება ფარმაკოლოგიური ტიპის მუშაობა (საკვები რეჟიმისა თუ საკვები დანამატების, სარეაბილიტაციო სფეროს ჩათვლით), იქ იყრის თავს მთელი სტატისტიკა და იქვე ხდება შემოსული ინფორმაციის ანალიზი. სწორედ ამგვარი მუშაობის შედეგად შექმნეს ფრანგებმა და ესპანელებმა ფეხბურთში ის უძლიერესი სამწვრთნელო სკოლა, რამაც ორივე ნაკრები ევროპული და მსოფლიო ფეხბურთის მწვერვალებზე აიყვანა. მათ არასოდეს აკლდათ ჩინებული მოთამაშეები, მაგრამ სანამ სამწვრთნელო სკოლა არ დახვეწეს, მანამ დიდ შედეგს ვერ მიაღწიეს. პოსტსაბჭოური სივრციდან შეგვიძლია დავასახელოთ იური შახმურადოვის საჭიდაო აკადემია მახაჩყალაში, სადაც მეცნიერულ დონეზე მიმდინარეობს ფალავნებზე დაკვირვება და მუშაობა. მსგავსი მაგალითების მოყვანა მსოფლიოს პრაქტიკიდან კიდევ მრავლად შეიძლება, მაგრამ არა საქართველოდან.
სამწუხაროდ, ჯერჯერობით, ამგვარი სამეცნიერო პროფილისა ვერც ჩვენი უნივერსიტეტი იქნება, რადგან არ მისცეს დოქტორანტურა, ანუ ჩამოაშორეს სამეცნიერო-კვლევითი ფუნქცია და მხოლოდ სასწავლო პროფილი დაუტოვეს. თავიდან განზრახული იყო სამდონიანი სწავლება — ბაკალავრიატი, მაგისტრატურა, დოქტორანტურა, მაგრამ ბოლო თვეებში დოქტორანტურა გამოირიცხა და ორდონიანი დარჩა. ცხადია, ეს ცუდია, თუმცა რეალობამ განაპირობა — სადღეისოდ ქვეყანაში მართლაც არაა პროფესორთა საკმარისი რაოდენობა, ხოლო როცა ამ კუთხით მდგომარეობა გამოსწორდება, მაშინ ეს მიმართულებაც დაემატება. დოქტორანტურა რომ აუცილებელია, ამას ირაკლი დოლაბერიძეც ადასტურებს: „მესამე საფეხურის — დოქტორანტურის შექმნა აუცილებელია. დღეს მსოფლიოში არ არსებობს ქვეყანა, სადაც არ იყოს უმაღლესი სასპორტო სასწავლებელი, მათ შორის — სამსაფეხურიანი, რაც ნიშნავს იმას, რომ სპორტი და მეცნიერება განუყოფელია. ახალგაზრდებს აუცილებლად უნდა მიეცეთ საშუალება, საზღვარგარეთ წასვლის ნაცვლად, აქ დაიცვან დისერტაციები, ანუ ჩვენთან შეიქმნას სადისერტაციო საბჭო, იმავე დოქტორანტურის მესამე საფეხური, თუმცა ეს უფრო მომავლის საქმეა“ — გვითხრა მან. სადღეისოდ თუნდაც ასეთი სასწავლო უნივერსიტეტის შექმნაც დიდი საქმეა, რადგან ისევ ბატონი ირაკლის თქმით, ქვეყანაში მწვრთნელთა საშუალო ასაკი ხანდაზმულია და ისინი ჩამორჩებიან თანამედროვე მოთხოვნებს. სამომავლოდ დოქტორანტურის აუცილებლობაზე საუბრობს გურამ ძაგანიაც, რომელმაც სამინისტროში უკვე წარადგინა სათანადო მიმართვა.
უნივერსიტეტში, პირველ დონეზე, ანუ ბაკალავრიატში 4-წლიანი სწავლება იქნება, მეორეზე — 2-წლიანი. ბაკალავრიატში, ჯერჯერობით, ორი ფაკულტეტია — სამწვრთნელო და სამკურნალო-სარეაბილიტაციო ფაკულტეტი, რომელიც მწვრთნელებსა და ექიმებს მოამზადებს. იყო სურვილი, ამათ სკოლის მასწავლებელთა ფაკულტეტიც დამატებოდა, მაგრამ სადღეისოდ ის კვალიფიკაციათა ეროვნულ ნუსხაში ვერ მოხვდა და ერთი წლით გადაიწია, ვიდრე ამ ჩამონათვალში შეიტანენ... მაგისტრატურაში იქნება ახალი სპეციალობაც — სპორტის მენეჯმენტი, რაც ჩვენთვის სიახლეა.
უნივერსიტეტს დაუბრუნდა მთელი ძველი ქონება — შენობაც და სტადიონებიც და ის ისევ ყოფილი აკადემიის შენობაში განთავსდება, სადაც ახლა გაცხარებული რემონტი მიმდინარეობს... ამ ეტაპზე ძირითადი აქცენტი გადატანილია პირველ-მეორე სართულზე, რადგან ჯერჯერობით მხოლოდ ამავე კურსებზეა ლაპარაკი. არც ის გამოირიცხება, 2015 წლის ზაფხულის ევროპის ახალგაზრდული ოლიმპიური ფესტივალის შემდეგ ადგილმდებარეობა შეიცვალოს და იმ თამაშებისთვის აგებულ რომელიმე ობიექტზე დაიდოს ბინა, თუმცა ეს საკითხი ჯერ გადაწყვეტილი არაა. უნივერსიტეტისთვის მთავარი პრობლემა აკრედიტაციაა, რომ მოასწროს ეროვნული გამოცდების ჩატარება და სექტემბერში პირველი კონტინგენტის მიღება. სასწავლებელმა 15 მარტამდე უნდა გაიაროს ავტორიზაცია, რაშიც, იმედია, ხელი არ შეეშლებათ — ეს წინაპირობა იქნება, რომ შემოდგომაზე პირველ კონტინგენტს მიიღებენ. სასწავლებლის 2014 წლის ბიუჯეტი ნახევარი მილიონი ლარია, რაც პირველი წლისთვის, როცა აკრედიტაციის გავლის შემთხვევაში მხოლოდ ერთი კურსი ეყოლებათ, არც ისე ცოტაა, თან ამას სწავლის საფასურიც დაემატება — 2250 ლარი.
უნივერსიტეტისთვის ერთ-ერთი მთავარი პრობლემა კადრებია. ამ სფეროს აუნაზღაურებელი დარტყმა გაუქმების წლებმაც მიაყენა. როგორც გურამ ძაგანია ამბობს, პროფესორ-მასწავლებელთა ნახევარი ნერვიულობას შეეწირა. შემოდგომაზე უნივერსიტეტმა გამოაცხადა კონკურსი, რომელში მონაწილეობის სურვილი 95-მა პირმა გამოთქვა. აქედან 78 მიიღეს, რომელთაგანაც 17 პროფესორია, 29 — ასოცირებული პროფესორი, 27 — ასისტენტ-პროფესორი, 4 — ასისტენტი. ეს არაა საკმარისი მთლიანი დაკომპლექტებისთვის, მაგრამ ამ ეტაზე საკმარისია, რადგან საუბარია მხოლოდ სტუდენტთა პირველ ნაკადზე. ცხადია, კონკურსანტთა შორის აკადემიის ძველი კადრებიც იყვნენ, თუმცა ყველამ ვერ გაიარა გამოცდა, მაგრამ ბლომად მოვიდნენ ახალი სპეციალისტებიც — 78-დან 32 ახალი კადრია. იყო ლაპარაკი, რომ ბრაზილიიდან სამშობლოში დაბრუნებულიყო ფეხბურთის ცნობილი მწვრთნელ-სპეციალისტი, სან პაულოს უნივერსიტეტის პროფესორი გოჩა ალადაშვილი, რომელიც ფეხბურთის სამშობლოში ფეხბურთს ასწავლის ბრაზილიელებს. თავად მწვრთნელმა ქართულ მედიასთან ინტერვიუში განაცხადა, რომ ამ უნივერსიტეტში იწყებს მუშაობას, მაგრამ, როგორც გავიგეთ, მას განაცხადი არ შეუტანია და არც კონკურსი გაუვლია. შესაძლოა, ამ საკითხმა გარკვეული პერიოდით გადაიწიოს, რადგან ალადაშვილს ბრაზილიაში ცოლ-შვილი ჰყავს, მეუღლე იქაურია და მისი სამსახურეობრივი ვალდებულებებიც გასათვალისწინებელია — ასე ხელაღებითაც ვერ წამოვა.
უნივერსიტეტის ერთ-ერთ მთავარ მიმართულებად უცხოურ ცენტრებთან თანამშრომლობა და მათი გამოცდილების გაზიარებაა მიჩნეული. გურამ ძაგანია გადაჭრით აცხადებს, რომ ამის გარეშე საქმის ნორმალურად წარმართვა შეუძლებელია და რომ მათთვის ამოსავალი წერტილი „ბოლონიის პროცესია“. მათი პროგრამებიც ამის მიხედვით მუშავდება. ჯერ კიდევ წელიწადნახევრის წინ, როცა უნივერსიტეტის აღდგენის განკარგულებაც არ არსებობდა, ქართულმა მხარემ კონსულტაციები გაიარა საქართველოში სტუმრად მყოფ შოტლანდიელ ექსპერტთან, უცხოეთშიც ბევრი ვიზიტი მოეწყო ამ თემაზე, პროცესი დღესაც გრძელდება. უნივერსიტეტის ხელმძღვანელობა მჭიდროდ მუშაობს კანადელ და ჰოლანდიელ ექსპერტებთან, რომლებიც სპორტის მენეჯმენტში საინტერესო პროგრამებს სთავაზობენ, თუმცა ვერ ვიტყვით, რომ ჩვენები, მაგალითად, რომელიმე მოდელს აკოპირებენ. განზრახულია იქაური სპეციალისტების მოწვევაც ლექციების წასაკითხად, რადგან ბატონი გურამ აზრით, ამის გარეშე განვითარება წარმოუდგენელია. ასევე იგეგმება ჩვენი სპეციალისტების საზღვარგარეთ მივლინებაც, თუმცა ეს ყველაფერი ფინანსებზეა დამოკიდებული.
|
