2016-03-31
სტიგმისა და სტერეოტიპების გარემოცვაში
აუტიზმი, უფრო ზუსტად აუტისტური სპექტრი, ადამიანის ნეიროგანვითარების შეფერხებაა, ეს ისეთი მდგომარეობაა, როცა ინდივიდს ახასიათებს ჩაკეტილი ცხოვრება. აუტიზმის მქონე ადამიანები საკუთარ თავზე არიან კონცენტრირებული, რადგანაც სხვებთან ინტეგრაცია და კომუნიკაცია არ შეუძლიათ. სტატისტიკის მიხედვით, ყოველ 68-ე ადამიანს აუტისტური სპექტრი აქვს, მისი წარმომავლობის შესახებ კი მედიცინა ჯერჯერობით ვერაფერს ამბობს. თუმცა, დიაგნოსტირება შესაძლებელია, მაგრამ, როგორც წესი, დიაგნოზზე მშობლები მძაფრად რეაგირებენ და ხშირად, ექიმებს ადანაშაულებენ, რომ მშობლისთვის დიაგნოზის გაცნობა არასწორი ფორმით ხდება.
„მინდა გავიხსენო ჩემს ცხოვრებაში ყველაზე მძიმე დღე, როდესაც ჩემს შვილს აუტიზმის დიაგნოზი დაუსვეს. მიუხედავად იმისა, რომ ექიმს ბავშვი 10 წუთის ნანახი ჰყავდა, მითხრა, რომ იგი მხოლოდ 8-9 წლის ასაკში თუ მივიდოდა პირველად სკოლაში და თან სპეციალურში. თან ეს ყველაფერი ისე დაუნდობლად მითხრა, ნერვიც არ შეტოკებია.“ — ეს სიტყვები ჩვენს რესპონდენტს მარი კორკოტაძეს ეკუთვნის, რომელიც უკვე რამდენიმე წელია, აუტიზმის სპექტრის მქონე შვილის უფლებებს იცავს და არა მხოლოდ დათას უფლებებს... შეიძლება ითქვას, რომ მან შექმნა პრეცედენტი იმისა, რომ მშობელთა დაჟინებული მოთხოვნით განათლების სამინისტრომ სკოლაში ამ ბავშვებისთვის ინტეგრირებული კლასი გახსნა. თუმცა, დათას დიაგნოზი მისთვისაც ისეთივე მტკივნეული და სტრესული აღმოჩნდა, როგორც დანარჩენი დედებისთვის, ვინც მსგავსი პრობლემის წინაშე დამდგარა. „კლინიკის ეზოდან რომ გამოვედი, თავის მოკვლა მინდოდა. სახლში რომ მივედი, დავიწყე ძებნა, თუ კიდევ სად სვამდნენ დიაგნოზს. რომ არა ის კეთილსინდისიერი ფსიქოლოგები, რომლებმაც ადამიანურად ამიხსნეს ეს ყველაფერი, რომლებმაც იმედის ნაპერწკალი ჩამისახეს, ძალა მომცეს და თან დამაკვალიანეს, თუ როგორ უნდა დამეწყო ბავშვთან მუშაობა, არც კი ვიცი დღეს ჩემი შვილი რა მდგომარეობაში იქნებოდა“.
ყველაზე მნიშვნელოვანი ამ ისტორიაში სწორედ ის მონაკვეთია, როცა 2015 წელს დათას სკოლაში წასვლის დრო მოვიდა, ქალბატონმა მარიმ შეძლო განეცხადებინა, რომ „ამჟამად, ჩემი შვილის ჳ჻ არის 93. იგი 6 წლის არის და მზად არის საჯარო სკოლაში პირველ კლასში მისასვლელად“. ეს ყველაფერი მხოლოდ იმით შეძლო, რომ ძალიან სწრაფად სძლია ემოციას და მიხვდა, რომ მხოლოდ დარდით და ვიშ-ვიშით შვილს ვერ დაეხმარებოდა. „რთულია, მაგრამ, უბრალოდ, უნდა ისწავლო ამ პრობლემასთან ერთად ცხოვრება. დღეს ეს ჩემთვის პრობლემა აღარ არის. ისე როგორც დიაგნოზამდე, დღესაც თავს ბედნიერად ვგრძნობ დათასთან ერთად“.
„სიმართლე გითხრათ, პირველად დიაგნოზს ვმალავდი, რომ ბავშვი არ დაეჩაგრათ. პირველ რიგში, მეშინოდა საზო გადოების, თუ როგორ მიიღებდა აუტიზმის მქონე დათას...“
ამის შემდეგ რამდენიმე წელი გავიდა, როგორია დღეს ჩვენს საზოგადოებაში შშმ პირის ბედი? — ამ თემაზე საუბრობს მარი კორკოტაძე, რომელიც ჩართულია შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირთა უფლებების დაცვაში და მშობელთა გაძლიერების პროცესში.
— რა წინააღმდეგობებს აწყდებით, როგორც მშობელი? როგორია საზოგადოების დამოკიდებულება?
— 4 წლის წინ დაუსვეს ჩემს შვილს დიაგნოზი და ვერც კი შევადარებ მაშინდელ დროს დღევანდელ დღეს. მართალია, ჯერ კიდევ ძლიერია სტიგმა და სტერეოტიპები საზოგადოებაში შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირების მიმართ, მაგრამ წინსვლა არის. წინსვლა გამოიხატება იმაში, რომ ჩვენი შვილები დადიან სკოლებსა და ბაღებში. ადრე ეგრეთ წოდებული „ჯანმრთელი“ ბავშვების მშობლები აპროტესტებდნენ, როდესაც მათი შვილების გვერდით სწავლობდნენ შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე მოსწავლეები. იმედს ვიტოვებ, რომ დღეს მსგავსი რამ აღარ ხდება. ჩვენი მთავარი პრობლემა უფრო სწავლის პროცესშია, ქუჩასა და საზოგადოებრივ ტრანსპორტში და ა.შ. ძალიან უარყოფითი დამოკიდებულება აქვთ მძღოლებს, როდესაც ბავშვი ხმაურობს ან ტირის, ასევე მგზავრებსაც, იძულებული ხარ აუხსნა მათ, რომ შენს შვილს აქვს აუტიზმი, რასაც მოჰყვება შეცოდება და ცრემლები. ეს ყველაფერი მშობლისთვის ძალიან მძიმეა.
— როგორ შეაფასებთ ინკლუზიურ განათლებას? რა მოთხოვნებს ვერ აკმაყოფილებს სკოლა?
— დღეს ყველა სკოლის კარი ღიაა შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე მოსწავლეებისთვის, მაგრამ აქ მთავარი ის არის, თუ რას სთავაზობს მათ სკოლა. სანამ ბავშვი სკოლაში მივა, მშობელს დიდი ბრძოლა უწევს იმისთვის, რომ იმ სკოლაში, სადაც არ არის დაშვებული სპეციალური მასწავლებლის შტატი, ეს პრობლემა მოაგვაროს. სკოლა და განათლების სამინისტრო მხოლოდ სწავლის დაწყების შემდეგ იწყებს კონკურსის გამოცხადებას და მასწავლებლის შერჩევას. გამოდის, რომ სსსმ მოსწავლე დისკრიმინაციულ მდომარეობაში იმყოფება, რადგან სკოლამ წინასწარ არ იზრუნა მასწავლებლით მის უზრონველყოფაზე. ამიტომ, ის იძულებულია სახლში დარჩეს, ან მშობელმა მისთვის პირადი ასისტენტი დაიქირაოს, ან თავად დაჯდეს კლასში ბავშვის გვერდით (სადაც მშობელი უდიდეს სტრესს იღებს). ეს ყველაფერი პირადად გადამხდა და მინდა ვთქვა, რომ ძალიან მძიმეა. ბევრი ვიბრძოლე, ჟურნალისტებიც ჩავრთე, იმისთვის, რომ სკოლას და სამინისტროს დროულად შეერჩია დათასთვის სპეცმასწავლებელი.
დღეს სკოლა 6 ბავშვზე 1 სპეციალურ მასწავლებელს გვთავაზობს. ამ დროს ვერანაირად ვერ მოხდება ინკლუზია, თუ ქცევის პრობლემების მქონე მოსწავლე უზრუნველყოფილი არ იქნება ინდივიდუალური ასისტენტით, რომელიც მას საგაკვეთილო პროცესში ჩართვაში დაეხმარება. სკოლები არ არის ადაპტირებული ეტლით მოსარგებლე მოსაწავლეებისთვის, იგულისხმება არა მხოლოდ სკოლაში შესასვლელი პანდუსი, არამედ სველი წერტილების ადაპტირება, ლიფტი და ა.შ. საჯარო სკოლებში არ არსებობს მსგავსი პირობები მენტალური შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე ბავშვებისთვის, რაც პირადად ჩემი ყველაზე დიდი ტკივილია.
ვეწინააღმდეგები სპეციალურ სკოლებს და სპეციალურ კლასებს, რადგან ბავშვები უფრო მეტად პროდუქტიულები სწორედ ჩვეულებრივ კლასში არიან, იქ გრძნობენ თავს პიროვნებებად და უფრო მეტად მოტივირებულები ხდებიან.
— უფრო კონკრეტულად რა საჭიროებებზე გაამახვილებთ ყურადღებას — ყველაზე მეტად რა სჭირდება თქვენს შვილს?
— ჩემს შვილს სჭირდება მეტი კვალიფიციური მასწავლებელი და უფრო მეტად ჩართვა ყველა აქტივობაში. კვალიფიციური კადრი კი დღეს ძალიან ცოტაა. დავიწყოთ სპეციალური მასწავლებლებით. მათი სტატუსი ჯერ კიდევ არ არის განსაზღვრული, ისინი არა პედაგოგებად, არამედ ადმინისტრაციის თანამშომლებად არიან დარეგისტრირებულნი. მათი ხელფასი, დაახლოებით, 230 ლარს შეადგენს. ძალიან ძნელია, ასეთი მცირე ხელფასით შეინარჩუნო კვალიფიციური კადრი. ამ დროს კი, ყველაზე მეტად ბავშვი ზარალდება და, შესაბამისად, სახელმწიფოც. ძალიან მნიშვნელოვანია განისაზღვროს სპეცპედაგოგის სტატუსი და გაიზარდოს მისი ხელფასი.
— ერთ-ერთ ინტერვიუში ამბობთ, რომ: „ჩვენ, მშობლებს, ყოველ ფეხის ნაბიჯზე გვჭირდება ბრძოლა შვილის უფლებების დასაცავად.“ რას გულისხმობთ? ალბათ, ეს გახდა მიზეზი, რომ ჩამოაყალიბეთ ორგანიზაცია შვილების უფლებების დასაცავად და გარშემო თქვენი მსგავსი მშობლები შემოიკრიბეთ.
— რა თქმა უნდა, ყოველ ნაბიჯზე და ყოველ პატარა დეტალზეც კი გვიწევს ბრძოლა. პირადად მე ძალიან შორი მანძილიდან დამყავს შვილი სკოლაში, რადგან ეს სკოლა მდებარეობს აუტიზმის იმ ცენტრის გვერდით, სადაც ჩემი შვილი დადის. ხანდახან შეიძლება დაგვაგვიანდეს ხოლმე. სკოლის დირექტორმა კი სპეცმასწავლებელი გააფრთხილა, დაგვიანების შემთხვევაში, ბავშვი გაკვეთილზე არ შეუშვას, ანუ პირველკლასელი მოსწავლე, რომელსაც აუტიზმი აქვს, არ უნდა შეუშვა გაკვეთილზე და მეორე გაკვეთილის დაწყებამდე ალოდინო? როგორ ფიქრობთ, ეს სწორი დამოკიდებულებაა? ჩემი აზრით, ეს ბავშვის წამებაა და სხვა არაფერი. სხვათა შორის, ამის გამო დირექტორთან შევედი და მოვთხოვე გამონაკლისის დაშვება, უარი მივიღე და როდესაც შევეწინააღმდეგე, მიყვირა კიდეც. არც მასწავლებელს და არც სკოლის დირექტორს არ აქვთ უფლება, მშობელს უყვირონ. მათ თმენის ვალდებულება აქვთ!
თუ გამონაკლისს ვერ დაუშვებენ, მაშინ სახელმწიფომ გამიკეთოს აუტიზმის ცენტრი სახლთან ახლოს, შესაბამისად, სკოლაშიც სახლთან ახლოს ვატარებ და აღარც დაგვაგვიანდება ხოლმე.
ასევე, აუტისტური სპექტრის მქონე ბავშვებისთვის არ არის საკმარისი თერაპიები. მხოლოდ 2015 წლის 1 ივლისიდან მოხდა აუტიზმის პროგრამის დაფინანსება თბილისის მერიის მიერ. ძალიან მძიმე მდგომარეობაა რეგიონებში, რადგანაც იქ მსგავსი სერვისიც კი არ არსებობს. მნიშვნელოვანია, რომ სახელმწიფომ იზრუნოს კადრების გადამზადებაზე, რომლებიც რეგიონებისთვის იმუშავებენ.
ჯერჯერობით, მარტო ზუგდიდში, მშობლების მიერ შეიქმნა აუტიზმის ცენტრი, სადაც ბავშვები აბა თერაპიას გადიან. ზუგდიდის მერის სახელზე დავწერეთ წერილი და გავაგზავნეთ მერიაში, რათა ზუგდიდის მერიამაც დააფინანსოს აბა თერაპია, ისევე როგორც თბილისის მერიამ დააფინანსა. აღსანიშნავია ის ფაქტი, რომ რაც უფრო პატარა ასაკიდან ხდება ჩართვა ამ თერაპიაში, მით მეტი შედეგი აქვთ ბავშვებს.
სწორედ ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, რამდენიმე მშობელმა ჩამოვაყალიბეთ ორგანიზაცია „ოჯახები დისკრიმინაციის წინააღმდეგ“ და აი, ასე ვიბრძვით ჩვენი შვილების უფლებებისთვის.
— უფრო კონკრეტულად, რა საქმიანობას ეწევა თქვენი ორგანიზაცია?
— ჩვენი ორგანიზაციის მისიაა, რომ ყველა ბავშვმა მიიღოს განათლება დისკრიმინაციის გარეშე. რამდენიმე შეხვედრა გვქონდა მერიის და განათლების სამინიტროს წარმომადგენლებთან იმისათვის, რომ სკოლებში დაიწყოს მასწავლებლების სუპერვიზია აბა მეთოდით, რომლის შედეგადაც მასწავლებლები შეისწავლიან მოსწავლეებთან მუშაობის ტექნიკას, რაც, თავისთავად, ხელს შეუწყობს ინკლუზიური განათლების განვითარებას. ეს ყველაფერი კარგი იქნება, როგორც სსსმ მოსწავლისთვის, ასევე ყველა დანარჩენისთვის, ვისაც რაიმე ტიპის ქცევის პრობლემა შეიძლება ჰქონდეს. გადამზადებული მასწავლებლები გაზრდიან თაობებს.
ამჟამად პროექტს ვწერთ, რომელსაც თბილისის მერიას წარვუდგენთ.
— 2 აპრილი აუტიზმის ცნობადობის ამაღლების საერთაშორისო დღეა. როგორ აღინიშნება ჩვენს ქვეყანაში?
— 2007 წლის 18 დეკემბერს, გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის გენერალურმა ასამბლეამ მიიღო ¹62/139 რეზოლუცია, რომლის მიხედვითაც, 2 აპრილი გამოცხადდა აუტიზმის შესახებ ინფორმაციის გავრცელების მსოფლიო დღედ. მას შემდეგ მთელ მსოფლიოში აღინიშნება. გამონაკლისი არც საქართველოა და მას, „საქართველოს აუტიზმის ასოციაციის ინიციატივით“, 2011 წლიდან აღვნიშნავთ.
ბოლო სტატისტიკური მონაცემების მიხედვით, აუტიზმის სპექტრის დარღვევა ყოველ მე-60 ბავშვს უფიქსირდება, სამწუხაროდ, მაჩვენებლები წლიდან წლამდე იზრდება. აქედან გამომდინარე, ჩვენ, მშობლები, დიდ მნიშვნელობას ვანიჭებთ 2 აპრილის სათანადოდ აღნიშვნას და დაგეგმილ ღონისძიებებში საზოგადოების სხვადასხვა ფენის ჩართვას. 2011 წლიდან, მართლაც აქტიურად და დიდი მონდომებით ერთვებიან სხვადასხვა უწყებები, ცნობილი სახეები და მასმედია. ჩვენთან აქტიურად თანამშრომლობს როგორც სამთავრობო, ისე არასამთავრობო სექტორი. უკვე ყოველწლიურ, ტრადიციად ქცეულ საქველმოქმედო კონცერტში, მონაწილეობენ ქართველი ვარსკლავები და ცნობილი ადამიანები.
2 წლის წინ თხოვნით მივმართე საგანგებო სიტუაციების მართვის სააგენტოს, რომ 2 აპრილს ჩვენი შვილებისთვის ემასპინძლათ. მათი თანადგომით, უკვე მეორე წელია, რაც თბილისის ზღვაზე იმართება „სახანძრო“ ღონისძიება. ბავშვებს აქვთ შესაძლებლობა ნახონ მთელი პროცესი, თუ როგორ მუშაობენ მეხანძრეები — როგორ აქრობენ ცეცხლს, როგორ ჩამოჰყავთ ადამიანები უსაფრთხოდ მაღალი კედლიდან, ბავშვები ათვალიერებენ სახანძრო მანქანებს და ა.შ.
ლურჯი ფერი აღიარებულია აუტიზმის ფერად. სწორედ ამიტომ, 2 აპრილს, მსოფლიოს შენობები თუ ისტორიული ძეგლები — ეიფელის კოშკი, ნიაგარას ჩანჩქერი, სიდნეის ოპერა და უამრავი სხვა — ლურჯად ნათდება. მშობლების ინიციატივით, გასულ წელს, საქართველოში „ქართლის დედა“ და ფილარმონიის საკონცერტო დარბაზი განათდა.
— როგორია საზოგადოება, რომელშიც ისურვებდით, რომ თქვენმა შვილმა იცხოვროს?
— მე მინდა ჩემმა შვილმა ისეთ საზოგადოებაში იცხოვროს, სადაც მას მიიღებენ ჩვეულებრივ ადამიანად და სადაც ხელშეწყობა ექნება მისი საჭიროებებიდან გამომდინარე!!!
ესაუბრა ლალი ჯელაძე
|
