2017-06-29 რა პერსპექტივა აქვს არაფორმალური განათლების განვითარებას საქართველოში ლალი ჯელაძე
22 ივნისს, არაფორმალური განათლების აღიარების საკითხის აქტუალიზაციისა და არაფორმალური განათლების აღიარებასთან დაკავშირებული საკითხებისა და პერსპექტივების განხილვის მიზნით, კონფერენცია ჩატარდა.
არაფორმალური განათლების (რომლის მიღება სწავლის ნებისმიერ მსურველს შეუძლია საგანმანათლებლო დაწესებულებებში ან მათ მიღმა) მიზანი ოფიციალური სერტიფიკატის ან დიპლომის მიღება არ არის. თუმცა, ამ ფორმატში მიღებული ცოდნისა და უნარების აღიარების მექანიზმების არსებობა ზრდის არაფორმალური განათლების მნიშვნელობას როგორც დასაქმებისთვის, ასევე სწავლის გაგრძელებისთვის ფორმალურ გარემოში და მას განსაკუთრებულ ადგილს ანიჭებს მთელი სიცოცხლის მანძილზე სწავლის კონტექსტში.
არაფორმალური განათლების აღიარების საკითხს დღის წესრიგში აყენებს არა მხოლოდ „პროფესიული განათლების შესახებ“ საქართველოს კანონის პროექტი, არამედ განათლების სფეროს თანამედროვე მიდგომები. მოსალოდნელია ცვლილებები — კვალიფიკაციების მინიჭება მხოლოდ ფორმალური განათლების გზით არ მოხდება.
არსებულ მდგომარეობაზე, მიღწევებსა და გამოწვევებზე ისაუბრა პროფესიული განათლების პოლიტიკის ექსპერტმა, ანასტასია ქიტიაშვილმა. მან წარმოადგინა აღიარების მეთოდოლოგია და პილოტირების შედეგები, რომელიც განხორციელდა ათასწლეულის გამოწვევის ფონდი — საქართველოს პროექტში „პროფესიული განათლება ეკონომიკის განვითარებისთვის“.
საქართველოში მიმდინარე პროფესიული განათლების რეფორმის ერთ-ერთი მიზანია პროფესიული განათლების სისტემის საუკეთესო საერთაშორისო გამოცდილებასთან შესაბამისობის უზრუნველყოფა. ამ მხრივ, რეფორმის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი მიმართულებაა არაფორმალური განათლების აღიარების სისტემის ჩამოყალიბება. არაფორმალური განათლების აღიარების კონცეფციისა და მიდგომების საერთო კონტექსტი გათვალისწინებულია საქართველოს კანონში „პროფესიული განათლების შესახებ“ და „პროფესიული განათლების რეფორმის სტრატეგიაში 2013-2020 წწ“.
თანამედროვე მიდგომის მიხედვით, კვალიფიკაციების მინიჭება მხოლოდ ფორმალური განათლების გზით არ ხდება. დღეისათვის, მეტი აქცენტი კეთდება „არაფორმალური განათლების აღიარებაზე (ვნფჳლ)“, რაც კვალიფიკაციებისადმი ფართო მიდგომას გულისხმობს; ეს სცილდება კვალიფიკაციის მოპოვების მიზნით, მხოლოდ ფორმალური განათლების გზით, მიღებული კრედიტების დაგროვებას.
e ფორმალური განათლება (formal education) — გულისხმობს პროგრამებსა და კვალიფიკაციებს, რომლებიც შეთავაზებულია ფორმალური განათლების სისტემის ფარგლებში, სკოლებში, კოლეჯებსა თუ უნივერსიტეტებში ზოგადი, საშუალო და უმაღლესი განათლების საფეხურზე.
e არაფორმალური განათლება (non-formal learning) — გულისხმობს ისეთ დაგეგმილ სასწავლო აქტივობებს, რომლებიც ორგანიზებულია ფორმალური განათლების სისტემის გარეთ, მათ შორისაა ზრდასრულთა განათლება და ტრენინგი (სამუშაოსთან დაკავშირებული ტრენინგკურსები, ონლაინ ან დისტანციური სწავლება, ან სათემო განათლება, რომელიც ორგანიზებულია სამოქალაქო საზოგადოების ორგანიზაციების მიერ).
e თვითსწავლა (informal learning) — გულისხმობს ისეთ სწავლას, რომელიც არ არის ორგანიზებული ან სტრუქტურირებული; პირი უნარებსა და ცოდნას იძენს დაუგეგმავად ან უნებლიედ, ცხოვრებისა და მუშაობის პროცესში.
არაფორმალური განათლების აღიარება კომპეტენტური ორგანოს მიერ იმის დადასტურებაა, რომ პირის მიერ ფორმალურ, არაფორმალურ გარემოში თუ თვითსწავლის გზით შეძენილი სწავლის შედეგები (ცოდნა, უნარები და კომპეტენციები) წინასწარ განსაზღვრული კრიტერიუმების საფუძველზე შეფასდა და ისინი აკმაყოფილებენ აღიარების სტანდარტების მოთხოვნებს. აღიარება, როგორც წესი, დასტურდება სერტიფიკატით.
არაფორმალური განათლების აღიარების პროცესი და პროცედურები მოიცავს ოთხ ეტაპს: კომპეტენციების (მაგ., სწავლის შედეგები) იდენტიფიცირება, რომელიც პირს შეძენილი აქვს არაფორმალური და თვითსწავლების გზით; პირის სწავლის შედეგების დამადასტურებელი დოკუმენტების შეგროვება, შესაბამის მტკიცებულებებთან ერთად; პირის სწავლის შედეგების შეფასება წარმოდგენილი მტკიცებულების საფუძველზე და კონკრეტული სწავლის შედეგების მიღწევების სერტიფიკატით დადასტურება.
„პროფესიული განათლების რეფორმის ფარგლებში, საქართველოში მთელი რიგი პროცესები მიმდინარეობს, რომლებიც შეიძლება არაფორმალური განათლების აღიარების სისტემის ჩამოყალიბების მნიშვნელოვან წინაპირობად განვიხილოთ“ — ამბობს ანასტასია ქიტიაშვილი და ამ პროცესებს ასახელებს:
e პროფესიული სტანდარტების შემუშავება, რომლებიც პროფესიული კვალიფიკაციის საფუძველია;
e პროფესიული კვალიფიკაციების მოდულური სტრუქტურა;
e აქცენტი სამუშაოზე დაფუძნებულ სწავლებაზე, რომელიც უკავშირდება კომპეტენციებზე დაფუძნებულ ტრენინგსა და შეფასებას;
e პროფესიული განათლების ხარისხის უზრუნველყოფის ჩარჩოს განვითარება, რომელიც შეფასების შიდა და გარეშემოწმებას (ვერიფიკაციას) მოიცავს.
„2013-17 წლების განმავლობაში მომზადდა კონცეფციის დოკუმენტი — „არაფორმალური განათლების აღიარების დანერგვა საქართველოში“, რომელიც განსაზღვრავს არაფორმალური განათლების აღიარების სისტემის ჩამოყალიბებისათვის საჭირო მიდგომებსა და ნაბიჯებს; შემუშავდა მეთოდოლოგიის დოკუმენტი და ჩატარდა მეთოდოლოგიური მიდგომების პილოტირება სოფლის მეურნეობისა და საინფორმაციო ტექნოლოგიების სფეროებში. მიმდინარეობს მუშაობა არაფორმალური განათლების აღიარების წესის განახლებაზე. არსებული წესის საფუძველზე (ბრძანება ¹8, 03.02.2011. განათლებისა და მეცნიერების სამინისტრო), აღიარების გარკვეული გამოცდილება არსებობს ზოგიერთ კოლეჯში. თუმცა, არაფორმალური განათლების აღიარების სისტემის ჩამოყალიბება მოითხოვს ინტეგრირებულ მიდგომას, შესაბამისი მეთოდოლოგიური და ადამიანური რესურსების განვითარებას, ფინანსური რესურსების ორგანიზებას, საუკეთესო პრაქტიკის გამოვლენასა და გაზიარებას, ინფორმირების შესაბამისი სისტემების ჩამოყალიბებას, სოციალური პარტნიორებისა და ზოგადად, დაინტერესებული მხარეების აქტიურ ჩართულობას.“ — ამბობს ანასტასია ქიტიაშვილი.
არაფორმალური განათლების კონცეფციაზე, რომელიც ძალიან პოპულარულია დასავლეთ ევროპისა და მსოფლიოს განვითარებულ ქვეყნებში, საუბრისას, ზრდასრულთა განათლების სპეციალისტი თეა გულუა აღნიშნავს, რომ მისი ჩამოყალიბების აუცილებლობა შრომის ბაზრის მოთხოვნებმა გააჩინა, რომელსაც ფორმალური განათლება ვეღარ პასუხობდა. „არაფორმალური განათლება, როგორც კონცეფცია, პირველად, გვიან 80-იანებში გაჩნდა, მაშინ როცა ცხადი გახდა, რომ ფორმალურ განათლებას დამოუკიდებლად აღარ შეეძლო საზოგადოების განვითარება და ვეღარც სწავლის საჭიროებებისა და შრომის ბაზრის მოთხოვნებს პასუხობდა.
არაფორმალური განათლების კონცეფცია კარგადაა ცნობილი და ძალიან პოპულარულია დასავლეთ ევროპისა და მსოფლიოს განვითარებულ ქვეყნებში. ბოლო ათწლეულებია ამ კონცეფციის ბუმის პირობებში ვცხოვრობთ. ასეთი ყურადღების მიზეზი იმის გაცნობიერებაა, რომ ფორმალურ განათლებას აღარ შეუძლია შემოგვთავაზოს ის, რაც პიროვნული და პროფესიული განვითარებისთვის გვჭირდება — ამბობს თეა გულუა, — მიუხედავად იმისა, რომ დღეს ჯერ კიდევ ფორმალური საგანმანათლებლო დაწესებულებების მონოპოლიის მოწმეები ვართ, არაფორმალური განათლება უფრო და უფრო მეტ ადგილს იკავებს მთელი სიცოცხლის მანძილზე სწავლისა და ადამიანური კაპიტალის განვითარების პროცესში.
საქართველოც, დამოუკიდებლობის მოპოვების შემდეგ, დიდი გამოწვევების წინაშე აღმოჩნდა. მიუხედავად იმისა, რომ სახელმწიფოს მხრიდან არ მომხდარა ამის პირდაპირი დეკლარირება, არაფორმალური განათლება ახალი ამოცანების გადაჭრის ვალდებულების წინაშე აღმოჩნდა. ძრავის ფუნქცია, ამ შემთხვევაში, საერთაშორისო თანამეგობრობის/დონორების დახმარებით, უპირველესად, სამოქალაქო საზოგადოებამ — საზოგადოებრივმა ორგანიზაციებმა ითავეს.
უკანასკნელი წლების განმავლობაში, არაფორმალური განათლების პოლიტიკის და მისი ელემენტების ფორმირების გზაზე გარკვეული ნაბიჯები გადაიდგა. ამასთან მიმართებაში, უნდა ვახსენოთ პროფესიული განათლების ახალი კანონპროექტი, რომელიც ითვალისწინებს მთელი სიცოცხლის მანძილზე სწავლის (ლifelong ლearning) პრინციპებს და ხელს უწყობს, ფორმალურ განათლებასთან ერთად, არაფორმალური, ანუ ინფორმალური განათლების განვითარებას, აღიარების მექანიზმებზე საუბრობს.
საქართველოშიც არაფორმალური განათლების პრიორიტეტი სწორედ მისი შემავსებელი ფუნქციაა, რაც გარემოსთან ადაპტაციასა და შრომის ბაზარზე კონკურენციის ამაღლებას ემსახურება (კომპიუტერული და ინგლისური ენის, ბუღალტერიის, მეწარმეობისა და მცირე ბიზნესის კურსები, ეთნიკური უმცირესობებისთვის — სახელმწიფო ენის შემსწავლელი კურსები და სხვ). ასეთი განათლების მიღება, საგანმანათლებლო დაწესებულებებში ან მათ მიღმა, შეგვიძლია ყველას, ვისაც სწავლა გვსურს. მიუხედავად იმისა, რომ შესაძლოა ჩვენი მიზანი არ იყოს ოფიციალური სერტიფიკატის ან დიპლომის მიღება, ამ ფორმატში მიღებული ცოდნისა და უნარების აღიარების მექანიზმების არსებობა ზრდის არაფორმალური განათლების მნიშვნელობას როგორც დასაქმებისათვის, ასევე შემდგომი სწავლის გაგრძელებისათვის უკვე ფორმალურ გარემოში.“
როგორია არაფორმალური განათლება უნივერსიტეტებში, როგორ თანამშრომლობს უნივერსიტეტი არაფორმალური განათლების მიმწოდებლებთან — ამ საკითხებს მოიცავდა აკაკი წერეთლის სახელმწიფო უნივერსიტეტის რექტორის გიორგი ღავთაძის პრეზენტაციის თემა.
კონფერენციის მონაწილეებს არაფორმალური განათლების სისტემის განვითარების ხედვა არაფორმალური განათლების მიმწოდებელმა, კონსულტაციისა და ტრენინგის ცენტრის აღმასრულებელმა დირექტორმა, ირინა ხანთაძემ გააცნო. მისი აზრით, მნიშვნელოვანია ხარისხის უზრუნველყოფის მკაფიო და გამჭვირვალე მექანიზმების არსებობა, აუცილებელიცაა განათლების ამ სექტორის მიმართ ნდობის ჩამოყალიბებისათვის. „მე, როგორც არაფორმალური განათლების მომწოდებელი, დავამატებ იმასაც, რომ ეს ინიციატივა, ასევე, ხელს შეუწყობს არაფორმალური განათლების მიმწოდებელთა გაძლიერებას და, ზოგადად, ხარისხის ზრდას“ — აღნიშნა მან.
არაფორმალური განათლების აღიარების სისტემის ჩამოსაყალიბებლად დაგეგმილ ცვლილებებზე, სისტემის დონეზე, ისაუბრა განათლების ხარისხის განვითარების ეროვნული ცენტრის კვალიფიკაციების განვითარების სამმართველოს უფროსმა, ნინო ბერელიძემ, ხოლო მუნიციპალიტეტის დონეზე არაფორმალური განათლების მხარდამჭერ ინიციატივებზე — თბილისის მერიის განათლების, სპორტის, ახალგაზრდულ საქმეთა სამსახურის წარმომადგენელმა, გოგი ჩიქოვანმა.
კონფერენცია დისკუსიით დასრულდა, რომელშიც მონაწილეობდნენ გადაწყვეტილების მიმღები პირები, არაფორმალური განათლების მიმწოდებლები, საერთაშორისო და ადგილობრივი განათლების ექსპერტები.
კონფერენცია ევროკავშირის მიერ დაფინანსებული „საქართველოს აგრობიზნესის ფორმალური, არაფორმალური და ინფორმალური პროფესიული განათლების განვითარების პროექტის“ ფარგლებში ჩატარდა. პროექტი ხორციელდება ჩეხური ორგანიზაციის „ადამიანი გაჭირვებაში“ — PIN (People in Need) მიერ, კონსულტაციისა და ტრენინგის ცენტრთან — CTC პარტნიორობით.
როგორც ორგანიზატორებმა აღნიშნეს, არაფორმალური განათლების აღიარების სისტემის ჩამოყალიბების გზაზე კონფერენციამ შესაძლებლობა მისცა მონაწილეებს ერთმანეთისთვის გაეზიარებინათ და შეეჯერებინათ პოზიციები. კონფერენციის მიზანიც სწორედ არაფორმალური განათლების აღიარების საკითხის აქტუალიზაცია და მასთან დაკავშირებული საკითხებისა და პერსპექტივების საჯარო განხილვა იყო.
|