გამოდის 1998 წლიდან
2017-09-28
გა­დარ­ჩე­ნი­ლი ამ­ბებ­ი


ლა­ლი ჯე­ლა­ძე  

ამ ზაფხულს რე­დაქ­ცი­ამ მი­სა­მარ­თი შე­იც­ვა­ლა და თა­ნამ­შ­რომ­ლე­ბი ჩვენს ნივ­თებს ვარ­ჩევ­დით გა­და­სა­ტა­ნად. უჯ­რა­ში, ერთ-ერთ სა­ქა­ღალ­დე­ში, აკინ­ძუ­ლ თა­ბა­ხის ფურ­ც­ლებს წა­ვაწყ­დი, წარ­წე­რით — „ეს ჩე­მია“. გა­დავ­შა­ლე და კითხ­ვა და­ვიწყე. უსი­ა­მოვ­ნო გრძნო­ბა და­­მე­უფ­ლა, ბო­ლო­ში რომ გა­ვე­დი — სი­ნა­ნუ­ლი. ეს ჩე­მი დღი­უ­რე­ბი­დან შე­მორ­ჩე­ნი­ლი ამ­ბე­ბი იყო, რო­მელ­საც წლე­ბის წინ ვწერ­დი, მე­რე ვხევ­დი და კომ­პი­უ­ტე­რი­და­ნაც ვშლი­დი, ამით რა­ღა­ცის­გან გან­თა­ვი­სუფ­ლე­ბას ვცდი­ლობ­დი. რო­გორც ჩანს, ამას ვე­რას­დ­როს შევ­ძ­ლებ, რად­გა­ნაც იმ­დე­ნად ძლი­ე­რი და ღრმა შთა­ბეჭ­დი­ლე­ბაა, რომ მის­გან გან­თა­ვი­სუფ­ლე­ბა შე­უძ­ლე­ბე­ლია მა­ნამ, ვიდ­რე ჩემს ცნო­ბი­ერ­ში სა­კუ­თა­რი იდენ­ტო­ბა იარ­სე­ბებს. „გა­დარ­ჩე­ნილ ამ­ბებ­ში“ ის გან­ც­დე­ბია, რაც ომის დროს და მის შემ­დ­გომ პე­რი­ოდს უკავ­შირ­დე­ბა. სა­ქა­ღალ­დე­დან ამო­ღე­ბუ­ლი ამ­ბე­ბი წელს, სო­ხუ­მის და­ცე­მის დღეს­თან და­კავ­ში­რე­ბით, ჩვენს გა­ზეთ­ში იბეჭ­დე­ბა, რად­გან ის, რაც „ჩე­მია“, უკ­ვე 19 წე­ლია, „ახალ გა­ნათ­ლე­ბას­თან“ ასო­ცირ­დე­ბა.

იასამ­ნის­ფე­რი ფეხ­საც­მე­ლე­ბი
უკან მო­ვი­ხე­დე, სა­ზა­რე­ლი სუ­რა­თია, ამაზ­რ­ზენ ქა­ოს­ში მან­ქა­ნე­ბის გრო­ვაა, თით­ქოს, რაც სამ­ყა­რო­ში ავ­ტო­მო­ბი­ლია, ყვე­ლას აქ მო­უყ­რია თა­ვი. ეს ბო­ლო გა­ჩე­რე­ბაა, აფხა­ზე­თის ბო­ლო გა­ჩე­რე­ბა, რად­გან ამის იქით ვერც ერ­თი მათ­გა­ნი წინ ვე­ღარ წა­ვა. იმე­დიც აქ ჩერ­დე­ბა? ალ­ბათ, არა, რად­გან ამის შემ­დეგ, გა­და­სარ­ჩე­ნად იწყე­ბა სა­ცალ­ფე­ხო გზა, რო­მე­ლიც, რო­გორც ამ­ბო­ბენ, ძა­ლი­ან სა­ხი­ფა­თოა. უღელ­ტე­ხი­ლი იწყე­ბა, დაღ­ლი­ლი ვარ და სა­ში­ნე­ლი შიმ­ში­ლის შეგ­რ­ძ­ნე­ბა არ მტო­ვებს.
უღელ­ტე­ხი­ლი აქამ­დე ჩემ­თ­ვის მხო­ლოდ გე­ოგ­რა­ფი­ულ ად­გილს ნიშ­ნავ­და, არა­სო­დეს ჰქო­ნია ამა­ზე მე­ტი დატ­ვირ­თ­ვა, ახ­ლა კი იქ­ცა ად­გი­ლად, რო­მე­ლიც სა­სი­ცოცხ­ლო მნიშ­ვ­ნე­ლო­ბას იძენს. ვი­ცი, ეს უნ­და შევ­ძ­ლოთ. რა თქმა უნ­და, შევ­ძ­ლებთ, აქამ­დე მო­ვე­დით და ახ­ლაც შევ­ძ­ლებთ. ამა­ღამ აქ უნ­და გა­ვა­თე­ნოთ ღა­მე, ამას უთ­ქ­მე­ლად ვხვდე­ბი, ზედ­მეტ კითხ­ვებს აღარც ვსვამ, რად­გან ვხე­დავ, რომ მთელ­მა ოჯახ­მა აქ მო­ი­ყა­რა თა­ვი, ახ­ლობ­ლე­ბიც შე­მოგ­ვი­ერ­თ­დ­ნენ. ბინ­დ­დე­ბა, მზა­დე­ბა იწყე­ბა, სა­ღა­მოს კო­ცო­ნი უნ­და და­ვან­თოთ, ამი­ტომ, ყვე­ლა ცდი­ლობს, სა­დაც რა­მეს ვი­პო­ვით — შე­შას, ტოტს, ფიჩხს, ფო­თოლს, აქ მო­ვი­ტა­ნოთ, მთა­ვა­რია მშრა­ლი იყოს, რომ ცეცხ­ლი და­ვან­თოთ.
ხის ჯარ­გ­ვა­ლე­ბით გა­კე­თე­ბუ­ლი სად­გო­მე­ბია, მი­ხა­რია, მგო­ნი ამა­ღამ ღია ცის ქვეშ არ მო­მი­წევს და­წო­ლა და ეს იქ­ნე­ბა 23-ე ღა­მე უღელ­ტე­ხილ­ზე თუ 22-ე, სათ­ვა­ლა­ვი მე­რე­ვა. ვერ ვიხ­სე­ნებ, თავ­საც არ ვიღ­ლი, 24-ე იყოს, ამით არა­ფე­რი იც­ვ­ლე­ბა.
ხის ორი პა­ტა­რა სახ­ლი დგას, არა, ეს სახ­ლი არ არის, მე და­ვარ­ქ­ვი სახ­ლი, თო­რემ ისე თხის სად­გო­მე­ბია, სა­დაც ღა­მეს მწყემ­სე­ბიც ათე­ვენ. შიგ­ნით შე­ვი­ხე­დე. არა­უ­შავს, ღა­მის გა­სა­თე­ვად გა­მოდ­გე­ბა, ერთ კე­დელ­ზე სა­წო­ლის მსგავ­სი ხის მოწყო­ბი­ლო­ბაა გა­კე­თე­ბუ­ლი და ზედ ქვე­შა­გე­ბად რა­ღაც რუ­ხი ფე­რის სქე­ლი პლე­დი აფა­რია, ერ­თი ყა­ვის­ფე­რი კუ­ბოკ­რუ­ლი პლე­დიც იქ­ვე აგ­დია. სას­წ­რა­ფოდ ვი­ღებ, გა­რეთ გა­მოვ­დი­ვარ და ვფერ­თხავ, ღა­მე და­ვი­ფა­რებთ და გავ­თ­ბე­ბით. არ ვი­ცი, ვინ სად დაწ­ვე­ბა ამა­ღამ, მაგ­რამ მა­ინც ვი­ჭერ თა­და­რიგს, იქ­ნებ მეც მო­მი­წი­ოს ამ ლო­გინ­ზე და­ძი­ნე­ბა. წი­ნა ორი ღა­მე გან­სა­კუთ­რე­ბით მძი­მე იყო, რად­გან ღა­მის გა­თე­ვა ძა­ლი­ან სველ და ნეს­ტი­ან მი­წა­ზე მოგვი­წია, ცეცხ­ლი ძლივს აან­თეს, სვე­ლი და ხავ­ს­მო­დე­ბუ­ლი ხის ნაჭ­რე­ბი არ იწ­ვო­და, ბო­ლავ­და და ლა­მის შიგ ვყოფ­დით ფე­ხებს გა­სათ­ბო­ბად. ბა­ბუ 82 წლი­საა, ძა­ლი­ან სცი­ვა, მარ­თ­ლა ცეცხ­ლ­ში ყოფს ფე­ხებს, გა­თო­ში­ლია. სხვე­ბის­გან გან­ს­ხ­ვა­ვე­ბით, მე შე­და­რე­ბით კარ­გად ვგრძნობ­დი ხოლ­მე თავს, რად­გან მა­მა თა­ვის ფე­ხებ­ზე მიწ­ვენ­და, მეც რაც შე­იძ­ლე­ბა ვპა­ტა­რავ­დე­ბო­დი, ისე ვი­კუნ­ტე­ბო­დი, რომ მთლი­ა­ნად მის ფე­ხებ­ზე მოვ­თავ­სე­ბუ­ლი­ყა­ვი, სველ მი­წას აღარ ვე­ხე­ბო­დი. მი­უ­ხე­და­ვად ყვე­ლაფ­რი­სა, ისე­თი დაღ­ლი­ლი ვარ, მა­ინც მე­ძი­ნე­ბა. არ ვი­ცი, და­ნარ­ჩე­ნებს სძი­ნავთ? თა­ვიც აღარ მაქვს, რომ გა­ვარ­კ­ვიო.
23-ე თუ 22-ე დღეს გა­მი­მარ­თ­ლა. მი­ხა­რია, რომ სა­კენ­ში ვართ. ამ­ბო­ბენ, ამის შემ­დეგ ერ­თი დღის გზაა, ამ უღელ­ტე­ხილ­საც გა­და­ვივ­ლით და უკ­ვე სამ­შ­ვი­დო­ბოს ვართ, რად­გან უღელ­ტე­ხი­ლის იქეთ ჭუ­ბე­რია. გა­თენ­და, ჩემს შეთ­ვალ­თ­ვა­ლე­ბულ ლო­გინ­ზე მძი­ნავს და ად­გო­მა მე­ზა­რე­ბა, ძა­ლი­ან ად­რეა, მაგ­რამ მაღ­ვი­ძე­ბენ, გზა უნ­და გა­ვაგ­რ­ძე­ლოთ. დი­ლა იმა­ვე შეგ­რ­ძ­ნე­ბით იწყე­ბა — მშია.
ვერ­ტ­მ­ფ­რე­ნის ხმა ის­მის, ჩვენ გვი­ახ­ლოვ­დე­ბა. შევ­შინ­დი, ბომ­ბი რომ ჩა­მო­აგ­დოს? მაგ­რამ ფიქ­რ­საც ვერ ვას­წ­რებ, რომ ვერ­ტ­მ­ფ­რენ­მა ცხვი­რი ძირს, ჩვე­ნი მი­ამ­რ­თუ­ლე­ბით და­უშ­ვა და ზუს­ტად თხის სად­გო­მებ­თან დაჯ­და. სა­ში­ნე­ლი ხმა­უ­რია, იქ­ვე, კო­ცო­ნის ად­გი­ლას, დარ­ჩე­ნი­ლი ნა­ცა­რი ააფ­რი­ა­ლა და სა­ხე­ში შე­მოგ­ვა­ყა­რა. მოკ­ლედ დი­დი აურ­ზა­უ­რია. ამ დროს ის­მის ავ­ტო­მა­ტი­ა­ნი კა­ცის ხმა, თუ გინ­დათ, რამ­დე­ნი­მე ადა­მი­ანს წა­ვიყ­ვანთ ჭუ­ბე­რამ­დე, ოღონდ ძა­ლი­ან სწრა­ფად უნ­და ამოხ­ვი­დეთ. ჩვენ, გუ­შინ რომ ვერ­ტ­მ­ფ­რე­ნი ჩა­მო­ვარ­და, მათ და­სახ­მა­რებ­ლად ჩა­მოვ­ფ­რინ­დი­თო, მაგ­რამ სა­ში­ნე­ლე­ბა დაგ­ვ­ხ­ვ­და, ყვე­ლა­ფე­რი დამ­წ­ვა­რია, ვერ­ტ­მ­ფ­რე­ნი ფეხ­მ­ძი­მე ქა­ლე­ბით და ბავ­შ­ვე­ბით იყო სავ­სე...
ძა­ლი­ან სწრა­ფად მოქ­მე­დე­ბენ, ბა­ბუ და ბი­ძაშ­ვი­ლის ბავ­შ­ვე­ბი ას­ვეს ვერ­ტ­მ­ფ­რენ­ში, შემ­დეგ ქა­ლე­ბი — დე­ი­და­ჩე­მი, ბი­ცო­ლა­ჩე­მი, ფეხ­მ­ძი­მე რძა­ლი. იმა­ვე კა­ცის ხმა ის­მის — მე­ტი აღარ ამოხ­ვი­დეთ, თო­რემ ვერ აფ­რინ­დე­ბა, სა­ში­შია, გუ­შინ­დე­ლი­ვით არ ჩა­მო­ვარ­დეთ. მა­მა სთხოვს — მხო­ლოდ ერ­თიც რაა და ჩემ­ს­კენ მო­დის, ხელ­ში ავ­ყა­ვარ და წა­მებ­ში მეც ვერ­ტ­მ­ფ­რენ­ში ვარ. ნელ-ნე­ლა მაღ­ლა იწევს ამ­დე­ნი ადა­მი­ა­ნის გა­დამ­რ­ჩე­ნე­ლი ვერ­ტ­მ­ფ­რე­ნი. კა­რი არ აქვს, კა­რის ად­გი­ლას ავ­ტო­მა­ტი­ა­ნი ჯა­რის­კა­ცი დგას, რომ არა­ვინ გა­და­ვარ­დეს. დაბ­ლა ვი­ხე­დე­ბი და უცებ დე­დას თვა­ლებ­ში ვუ­ყუ­რებ, გუ­ლი კი­დევ უფ­რო მიჩ­ქარ­დე­ბა, რა­ღაც ყელ­ში მებ­ჯი­ნე­ბა. მა­მა და ბი­ჭე­ბი იქ­ვე დგა­ნან, არც ერ­თი ზე­მოთ არ იხე­დე­ბა. არ ვი­ცი, შე­იძ­ლე­ბა ვერ ვამ­ჩ­ნევ, მხო­ლოდ დე­დას თვა­ლებს ვხე­დავ. უცებ, ჯა­რის­კა­ცის ხელს ვწევ და ვარ­ღ­ვევ ერ­თა­დერთ წი­ნა­ღო­ბას ჩემ­სა და ვერ­ტ­მ­ფერ­ნის გა­რეთ დარ­ჩე­ნილ სამ­ყა­როს შო­რის. წი­ნა­აღ­მ­დე­გო­ბას არც კი მი­წევს, რად­გან ჩემს გან­ზ­რახ­ვას ვერ ხვდე­ბა. მო­უ­ლოდ­ნე­ლად ძირს ვხტე­ბი, კუნ­ძი­ვით, მუხ­ლე­ბით ვე­ნარ­ცხე­ბი მი­წას. დაბ­ლა მინ­დო­რია, არც ისე მეტ­კი­ნა, ში­შით სა­ერ­თოდ არ შემ­ში­ნე­ბია. მა­მას გან­წი­რუ­ლი ხმა ის­მის — რას აკე­თებ? მე ძა­ლი­ან კმა­ყო­ფი­ლი ვპა­სუ­ხობ — თქვენ­თან მინ­და. ხომ გითხა­რით, იმ დღეს გა­მი­მარ­თ­ლა.

ამის შემ­დეგ იწყე­ბა ყვე­ლა­ზე მძი­მე დღე.
და­ვა­ზუს­ტე, ეს 24-ე დღეა. არც წვიმს და არც თოვს, მაგ­რამ ამ­ბო­ბენ, უღელ­ტე­ხილ­ზე, იმ მო­ნაკ­ვეთ­ზე, რო­მე­ლიც უნ­და გა­ვი­ა­როთ, მო­თო­ვა და ღა­მით ყი­ნავს. ვინც ვერ შეძ­ლებს ერთ დღე­ში ჭუ­ბე­რამ­დე ჩას­ვ­ლას, გა­ი­ყი­ნე­ბაო. ღა­მეს იქ ვე­რა­ვინ ათევს. მოკ­ლედ, კა­ცე­ბი არა­ფერს იმ­ჩ­ნე­ვენ, მაგ­რამ აშ­კა­რად ღე­ლა­ვენ. გზა უნ­და გა­ვაგ­რ­ძე­ლოთ. მე ისევ ოჯახ­თან ვარ. და­ვი­ძა­რით. და­საწყის­ში არც თუ ისე ცუ­დი გზაა. ნე­ტა ბო­ლომ­დე ასე გაგ­რ­ძელ­დეს. მაგ­რამ, რამ­დე­ნი­მე კი­ლო­მეტ­რ­ში ყვე­ლა­ფე­რი იც­ვ­ლე­ბა. შო­რი­დან ჩანს აღ­მარ­თი, და­კი­დე­ბუ­ლი გზაა, თა­ვი­დან მგო­ნია, რომ რუ მო­დის, მაგ­რამ მი­ვუ­ახ­ლოვ­დი და ვხე­დავ, რომ ეს ტა­ლა­ხის მა­საა. წარ­მო­უდ­გე­ნე­ლია, აქ რო­გორ უნ­და გა­დავ­დ­გა ნა­ბი­ჯი, მაგ­რამ თავს ვიმ­შ­ვი­დებ, ხალ­ხი ხომ მი­დის, ალ­ბათ, მეც შევ­ძ­ლებ. მაგ­რამ ერ­თი პრობ­ლე­მა მაქვს მო­საგ­ვა­რე­ბე­ლი, ფეხ­ზე ნაჭ­რის „ეს­პად­რი­ლე­ბი“ მაც­ვია. თეთ­რი ეს­პად­რი­ლე­ბია, რო­მე­ლიც დე­ი­და­ჩემ­მა მი­ყი­და, ძა­ლი­ან მომ­წონ­და, მაგ­რამ ახ­ლა ვერც კი მიხ­ვ­დე­ბი, რომ ოდეს­მე თეთ­რი ფე­რის იყო. ეს არა­ფე­რია, ძი­რი ორი­ვეს შე­მოხ­ს­ნი­ლი აქვს, 24 დღე გა­უხ­დე­ლად მაც­ვია. ფეხ­ზე ალუ­მი­ნის მავ­თუ­ლე­ბით მი­მა­მაგ­რა ჩემ­მა ძმამ. ის ად­გი­ლე­ბი, რო­მელ­ზეც მავ­თუ­ლი მე­ხე­ბა, სულ მო­ხე­ხი­ლი მაქვს, მაგ­რამ ტკი­ვილს შე­ვეჩ­ვიე, აბა, ფეხ­შიშ­ვე­ლა ხომ ვერ ვივ­ლი, რა­მე შე­მერ­ჭო­ბა. მაგ­რამ ახ­ლა რო­გორ უნ­და მო­ვიქ­ცე, ტა­ლახ­ში გამ­ძ­ვ­რე­ბა ფე­ხი­დან, დავ­კარ­გავ. არა­უ­შავს, რა­ღა­ცას მო­ვიფ­იქ­რებ.
ზედ­მე­ტად აღა­რა­ფერ­ზე ვფიქ­რობ, ასე უფ­რო იოლია, თან ძა­ლი­ან მშია. საჭ­მე­ლი წი­ნა დღე­ებ­ში უფ­რო გვქონ­და, ვიდ­რე სა­კე­ნამ­დე მო­ვი­დო­დით. ჩვენ­თან ერ­თად, ჯა­რიც მო­დი­ო­და, ჩე­მი ძმის ნაც­ნო­ბე­ბი „ბეტე­ე­რით“ მო­დი­ოდ­ნენ. ხში­რად მათ მოჰ­ქონ­დათ ჩვენ­თ­ვის პუ­რის ნა­ტე­ხი ან რა­საც იშო­ვიდ­ნენ, მო­ხუცს აჭა­მე­თო — მა­თაც იცოდ­ნენ, რომ ბა­ბუ სულ პურს ითხოვ­და. ერ­თხელ, ერთ-ერთ სო­ფელ­ში, ყვე­ლი ვი­ყი­დეთ, პრო­დუქ­ტი, ძი­რი­თა­დად, რა­მე ნივ­თ­ზე იც­ვ­ლე­ბო­და იმი­ტომ, რომ ფუ­ლი აღა­რა­ვის ჰქონ­და, ოქ­რო კი ყველ­გან და ყო­ველ­თ­ვის ჭრის. ჰო­და, ვი­საც ან ოქ­როს სა­ყუ­რე, ან ყელ­სა­ბა­მი, ან ბე­ჭე­დი გვეკე­თა, ასე ნელ-ნე­ლა საჭ­მელ­ში და­ვა­რი­გეთ. ჩვე­ნი ქო­ნე­ბის ბო­ლო ნარ­ჩე­ნე­ბიც ამ გზა­ზე გა­ი­ფან­ტა და ყვე­ლა­ფე­რი ჭუ­ბერს იქით დარ­ჩა.
ერ­თხელ ვერ­ტ­მ­ფ­რე­ნი­დან პუ­რი ჩა­მო­ყა­რეს, აგუ­რის ფორ­მის პუ­რე­ბი ისე ცვი­ო­და ზე­მო­დან, გე­გო­ნე­ბო­და ჩვენს ჩა­სა­ქო­ლად ყრიდ­ნენ. ესეც ერ­თხელ მოხ­და და მა­ში­ნაც, ვერ­ტ­მ­ფ­რე­ნი წი­ნა დღეს აფეთ­ქე­ბულ ვერ­ტ­მ­ფ­რენს ეძებ­და, რო­მელ­საც ფეხ­მ­ძი­მე ქა­ლე­ბი და ბავ­შ­ვე­ბი გა­დაჰ­ყავ­და. ეტყო­ბა თან წა­მო­ი­ღეს პუ­რი და ასე ქვე­ბი­ვით გვეს­როდ­ნენ, დაბ­ლა მყოფთ. „ყო­ჩა­ღებ­მა“, ვინც მო­ას­წ­რო, აიღო, ჩვენ არ შეგ­ვ­ხ­ვ­და, მარ­თა­ლი გითხ­რათ, დი­დად არც არა­ვის შე­უ­წუ­ხე­ბია თა­ვი — ალ­ბათ, ძა­ლი­ან დაღ­ლი­ლე­ბი ვი­ყა­ვით და ბრძო­ლის თა­ვი აღარ გვქონ­და. ერ­თხელ სი­მინ­დი მო­ვი­პა­რეთ, მო­უ­ხარ­შა­ვი სი­მინ­დის ტა­რო მა­შინ და­ვა­გე­მოვ­ნე, არ მო­მე­წო­ნა, მაგ­რამ ერ­თი მა­ინც შევ­ჭა­მე, თან ისე­თი შე­ში­ნე­ბუ­ლი ვი­ყა­ვი, ჩემ­მა ძმამ ყა­ნი­დან ძლივს გა­მო­ას­წ­რო, პატ­რო­ნი ყვი­რო­და — იცო­დე გეს­ვ­რი, სი­მინდს თა­ვი და­ა­ნე­ბეო, მან კი რი­სი მო­ტეხ­ვაც მო­ას­წ­რო მა­ინც მოგ­ვი­ტა­ნა. არა­სა­სი­ა­მოვ­ნო გე­მო ჰქონ­და. იმის მე­რე არ გა­მი­სინ­ჯავს, იქ­ნე­ბა მა­შინ ში­შის გა­მო მო­მეჩ­ვე­ნა, რომ სა­ში­ნე­ლი საჭ­მე­ლი იყო. მაგ­რამ რა დროს და­წუ­ნე­ბაა, რო­ცა არც საჭ­მე­ლი გაქვს, არც ოქ­რო და არც ფუ­ლი, რო­მე­ლიც აქ კი­დევ უფ­რო ფა­სობს. არ­ჩე­ვა­ნიც მცირ­დე­ბა. არა­და, ოქ­როს მუშ­ტა­რი ბევ­რია, არც წარ­თ­მე­ვა­ზე ამ­ბო­ბენ უარს. ერთ დღეს ჩა­მოვ­რ­ჩი ახ­ლობ­ლებს. არ ვი­ცი, და­ვი­ღა­ლე ალ­ბათ. მა­მამ ამიწყო ფე­ხი და მოვ­დი­ვართ ერ­თად. გზა­ზე ხალ­ხი თო­კი­ვით გაბ­მუ­ლი მი­დი­ო­და, მაგ­რამ გზის ერთ მო­ნაკ­ვეთ­ზე, არ ვი­ცი რა­ტომ, მარ­ტო მე და მა­მა აღ­მოვ­ჩ­ნ­დით. ლა­მა­ზი ად­გი­ლია, გო­რა­კე­ბი­ა­ნი მინ­დო­რია, ერთ-ერთ პა­ტა­რა ბორ­ც­ვის ძირს ღე­ლე კვეთს, წყალ­ზე ფიც­რის ხი­დია გა­დე­ბუ­ლი. ეს ხი­დი უნ­და გა­ვი­ა­როთ. მე პირ­ვე­ლი გა­ვე­დი, უკან მო­ვი­ხე­დე და ვე­ლო­დე­ბი მა­მას გად­მოს­ვ­ლას, ხი­დი სულ ოთხი ან ხუ­თი ნა­ბი­ჯის სიგ­რ­ძი­საა. უცებ თით­ქოს მი­წი­დან ამო­ი­მარ­თა შა­ვებ­ში ჩაც­მუ­ლი, თავ­ზე შავ „ბენ­დე­ნა“ წაკ­რუ­ლი, მკაც­რი შე­სა­ხე­და­ო­ბის მა­მა­კა­ცი. შა­ო­სა­ნი კა­ცი პირ­და­პირ ჩემ წინ დგას, ხელ­ში ავ­ტო­მა­ტი უჭი­რავს. და­ნახ­ვის­თა­ნა­ვე დავ­ფ­რ­თხი, ისე­თი მზე­რა აქვს, არ მე­სი­ა­მოვ­ნა. მა­ინც ვფიქ­რობ, რომ დახ­მა­რე­ბას გვთა­ვა­ზობს ან უბ­რა­ლოდ მე­ო­მა­რია და ისიც ჩვენ­სა­ვით მი­დის. სი­ჩუ­მეა, მა­მა ჯერ ისევ ხი­დის თავ­ში დგას და ელო­დე­ბა, არ ვი­ცი რას. დუ­მილს შა­ო­სა­ნი არ­ღ­ვევს — ოქ­რო მოგ­ვე­ცით და არა­ფერს და­გი­შა­ვებთ. მა­მა მე მი­ყუ­რებს, ფე­რი არ ადევს, ხე­ლით მა­ნიშ­ნებს, რომ ხმა არ ამო­ვი­ღო. რო­გორც იქ­ნა, ხიდ­ზე გად­მო­ვი­და და ჩემ წინ დად­გა, თით­ქ­მის მი­სი თვალ­თა­ხედ­ვი­დან დამ­ფა­რა. ამო­ვი­სუნ­თ­ქე, მა­მას ავე­კა­რი და ვე­ლო­დე­ბი, რა მოხ­დე­ბა. ისევ გა­ი­მე­ო­რა — ოქ­რო მო­მე­ცით და არა­ფერს და­გი­შა­ვებთ. ოქ­რო არ გვაქვს — პა­სუ­ხობს მა­მა, — მარ­თ­ლა არ გვაქვს. უცებ ავ­ტო­მა­ტი­ა­ნი მა­მა­კა­ცი და­ი­ხა­რა, ფეხ­საც­მე­ლი გა­ი­ხა­და, ვერ ვხვდე­ბი, ახ­ლა რა უნ­და ქნას? ფეხ­საც­მე­ლი საკ­მა­ოდ დი­დი ზო­მი­საა, ვაკ­ვირ­დე­ბი, თვი­თო­ნაც ზორ­ბა ტა­ნის მა­ღა­ლი კა­ცია, მა­მას თავ­ზე დაჰ­ყუ­რებს. წარ­მო­უდ­გე­ნე­ლი რამ ხდე­ბა — მა­მას ფეხ­საც­მელს გა­მე­ტე­ბით ურ­ტყამს შუბ­ლ­ში, სამ­ჯერ მო­იქ­ნია ხე­ლი. ელ­ვის სის­წ­რა­ფით კი­დევ ორი ავ­ტო­მა­ტი­ა­ნი, ზუს­ტად ისე­თი­ვე ჩაც­მუ­ლი „მე­ო­მა­რი“ ჩნდე­ბა. რო­გორც ჩანს, მძარ­ც­ვე­ლე­ბის ჯგუ­ფია. თა­ნა­გუნ­დელს აწყ­ნა­რე­ბენ, კარ­გი, და­ა­ნე­ბე თა­ვი, ალ­ბათ, არ აქვს ოქ­რო. ხმას არ ვი­ღებთ, მხო­ლოდ მა­მას ხში­რი სუნ­თ­ქ­ვის ხმა მეს­მის, სა­ხე­ზე სულ სვე­ლია. შეგ­ვეშ­ვნენ. მდუ­მა­რედ ვაგ­რ­ძე­ლებთ გზას. არც ვი­ცი, რა ვუთხ­რა მა­მას, ვგრძნობ, რომ თავ­მოყ­ვა­რე­ო­ბა შე­ე­ლა­ხა, თან თავს დამ­ნა­შა­ვედ ვგრძნობ, ეს ხომ ჩემ გა­მო მოხ­და, სწრა­ფად ვერ ვი­ა­რე. სა­ღა­მოს და­ვე­წი­ეთ ოჯა­ხის და­ნარ­ჩენ წევ­რებს, მი­ხა­რია, რომ ისევ ერ­თად ვართ. ამ ამ­ბავ­ზე არც ერ­თი ხმას არ ვი­ღებთ. არა­და, ეს დღე იმ 25-დან ერთ-ერ­თი ყვე­ლა­ზე მძი­მე დღეა.
***
ფეხ­საც­მე­ლე­ბი უნ­და ვი­შო­ვო, მაგ­რამ სად? არ ვი­ცი, რო­გორ შე­ვუდ­გე ასეთ ტა­ლა­ხი­ან გზას ფეხ­შიშ­ვე­ლა. დე­დამ მითხ­რა, რომ ჟა­კეტს გა­იხ­დის, დავ­ხი­ოთ და შე­მო­იხ­ვიე ფე­ხებ­ზე, ცო­ტას მა­ინც და­გი­ცავ­სო. მე გავ­ჯი­უტ­დი, არ ვი­ცი, მგო­ნი მრცხვე­ნია, რო­გორ ვი­ა­რო ასე, ვინ­მე ნაც­ნობ­მა რომ და­მი­ნა­ხოს? მაგ­რამ ტა­ლახ­ში ვერც კი გა­არ­ჩევს, ფეხ­ზე მაც­ვია თუ ჭინ­ჭე­ბი მაქვს შე­მოხ­ვე­უ­ლი. მოკ­ლედ, დე­დას ვთან­ხ­მ­დე­ბი. ამ დროს მეს­მის, ვი­ღაც მე­ძა­ხის. ჩე­მი ძმის ხმას ვარ­ჩევ — მო­დი, რა­ღაც ვი­პო­ვე. გავ­რ­ბი­ვარ, ჯუ­ჯა ხეს­თან, უფ­რო ბუჩქს ჰგავს, დგას და თი­თით მაჩ­ვე­ნებს — ნა­ხე. ხის ძირ­ში შა­ვი ფეხ­საც­მე­ლე­ბი აწყ­ვია. მე­უბ­ნე­ბა, მგო­ნი კარ­გად გექ­ნე­ბა. 24-ე დღეს კი­დევ ერ­თხელ გა­მი­მარ­თ­ლა. ეს ყვე­ლა­ზე ძვირ­ფა­სი ფეხ­საც­მე­ლია, რაც კი მქო­ნია ცხოვ­რე­ბა­ში, იმა­ზე ძვირ­ფა­სიც კი, თბი­ლის­ში ყოფ­ნის დროს ჩვე­ნი მას­პინ­ძ­ლის მე­გო­ბარ­მა რომ მა­ჩუ­ქა — იასამ­ნის­ფე­რი ფეხ­საც­მე­ლი. მის­მა სი­ლა­მა­ზემ მხო­ლოდ ერ­თხელ გა­და­ფა­რა ხის ძირ­ში ნა­პოვ­ნი ფეხ­საც­მე­ლე­ბის­გან მოგ­ვ­რი­ლი სი­ხა­რუ­ლი. მარ­თ­ლა ძა­ლი­ან ლა­მა­ზი იყო. ცო­ტა პა­ტა­რა მქონ­და, მაგ­რამ, რა თქმა უნ­და, მა­ინც მეც­ვა. მეტ­რო­ში, ხში­რად, მა­ტა­რე­ბელ­ში რომ ვერ შევ­დი­ო­დი ბევ­რი მგზავ­რის გა­მო, დიდ­ხანს მი­წევ­და სად­გურ­ში მა­ტა­რებ­ლის ლო­დი­ნი. ჰო­და, ამ ლო­დინ­ში, სულ ჩემს იასამ­ნის­ფერ ფეხ­საც­მე­ლებს დავ­ყუ­რებ­დი, რომ­ლე­ბიც ძა­ლი­ან მი­ჭერ­და და თან ვუფ­რ­თხილ­დე­ბო­დი, ფე­ხი არა­ვის და­ედ­გა, მაგ­რამ ეს შე­უძ­ლე­ბე­ლი იყო, რად­გან ხალ­ხის მა­სას ისე შეჰ­ყავ­დი და გა­მოჰ­ყავ­დი ვა­გო­ნი­დან, რომ ფეხ­საც­მელს კი არა, თავს არა­ვინ უფ­რ­თხილ­დე­ბო­და. არა­და, ეს ჩე­მი პირ­ვე­ლი ფეხ­საც­მე­ლი იყო, რაც თბი­ლის­ში ჩა­მოს­ვ­ლის შემ­დეგ ქე­თომ მა­ჩუ­ქა. თან ამით, ვერ წარ­მო­იდ­გენთ, ოჯახს რამ­ხე­ლა პრობ­ლე­მა გა­და­უჭ­რა, უკ­ვე შე­მეძ­ლო უნი­ვერ­სი­ტეტ­ში წას­ვ­ლა, რად­გან იასამ­ნის­ფე­რი ფეხ­საც­მე­ლი მქონ­და.

უ­ლა­ხი
სარ­კე­ში ჩა­ვი­ხე­დე. თვა­ლე­ბი ჩაც­ვე­ნი­ლი მაქვს, ძა­ლი­ან გავ­მ­ხ­დარ­ვარ, თმე­ბიც მომ­ზ­რ­დია. ონ­კა­ნი მო­ვუშ­ვი და ცხე­ლი წყლის ოთ­რ­ქ­ლი სა­ა­მოდ მე­ცა სა­ხე­ში. ღმერ­თო, 25 დღის შემ­დეგ ცხე­ლი შხა­პის ქვეშ უნ­და ვი­ბა­ნაო. ონ­კანს ვკე­ტავ, ცხელ წყალს ვუფ­რ­თხილ­დე­ბი, ალ­ბათ, წყალს შე­შის გა­მაცხე­ლებ­ლით ათ­ბო­ბენ. ისევ სარ­კეს ვუბ­რუნ­დე­ბი, თმე­ბი თვა­ლებ­ში მეფხა­ტე­ბა, მინ­და ბა­ნა­ო­ბამ­დე „ჩოლ­კა“ შე­ვი­მოკ­ლო. ვათ­ვა­ლი­ე­რებ, ალ­ბათ, აქ სად­მე მაკ­რა­ტე­ლიც იქ­ნე­ბა. ვპო­უ­ლობ. „ჩოლ­კა“ შე­ვი­ჭე­რი. კმა­ყო­ფი­ლი ვარ. ხვალ გა­ვიპ­რან­ჭე­ბი. თან ვფიქ­რობ,  არა­ვინ შე­მამ­ჩ­ნი­ოს, მე­უ­ხერ­ხუ­ლე­ბა უცხო ოჯახ­ში, სა­დაც კე­თილ­მა ადა­მი­ა­ნებ­მა ღა­მის გა­სა­თე­ვად წაგ­ვიყ­ვა­ნეს, მე თმას ვიჭ­რი, რა დროს ესაა. აბა­ზა­ნის შემ­დეგ დი­ა­სახ­ლისს მე­ო­რე სარ­თულ­ზე, საძი­ნებელ ოთახ­ში მივ­ყა­ვარ და მშვი­დო­ბი­ან ღა­მეს მი­სურ­ვებს. სა­ო­ცა­რი შეგ­რ­ძ­ნე­ბაა — ფუმ­ფუ­ლა ლო­გინ­ში ვწვე­ბი და სა­ერ­თოდ მა­ვიწყ­დე­ბა ის 25 ღა­მე, რო­ცა ლო­გი­ნად მი­წა გაქვს ან, სა­უ­კე­თე­სო შემ­თხ­ვე­ვა­ში, მა­მის კალ­თა და მუხ­ლე­ბი. ფიქ­რ­საც ვერ ვას­წ­რებ, ძი­ლი ისე მარ­თ­მევს თავს. დი­ლით ისევ დი­ა­სახ­ლი­სი მაღ­ვი­ძებს, ძა­ლი­ან ფრთხი­ლად და მოკ­რ­ძა­ლე­ბით. შე­ში­ნე­ბუ­ლი ვდგე­ბი, მგო­ნია, ისევ ტყე­ში ვართ და რა­მე საფ­რ­თხეა. ფან­ჯა­რას­თან მივ­დი­ვარ და სა­ო­ცა­რე­ბა იშ­ლე­ბა თვალ­წინ — მუ­ლა­ხი.
აქამ­დე მო­სას­ვ­ლე­ლად რამ­დე­ნი სირ­თუ­ლე გა­დავ­ლა­ხეთ. პირ­ვე­ლი ოჯა­ხი, სა­დაც საჭ­მე­ლი იმ­დე­ნია, რამ­დენ­საც შე­ჭამ და პირ­ვე­ლი ღა­მე, რო­ცა ლო­გინ­ში თბი­ლად დაგ­ვა­ძი­ნეს, მუ­ლახ­ში ცხოვ­რობს. გზა­ში სვა­ნე­ბი გვხვდე­ბოდ­ნენ დიდ ქვაბ­ში მო­ხარ­შუ­ლი კარ­ტო­ფი­ლით, სახ­ლ­ში გა­მომ­ცხ­ვა­რი პუ­რით, ყვე­ლით და ღა­მის გა­სა­თევს გვთა­ვა­ზობ­დ­ნენ და თან ისე გულ­წ­რ­ფე­ლად გვე­პა­ტი­ჟე­ბოდ­ნენ, რომ ღა­მე მათ­თან გაგ­ვე­თია, ფიქ­რობ­დი, რო­მელ ოჯახს გავ­ყ­ვე, რომ მე­ო­რეს გუ­ლი არ დავ­წყ­ვი­ტოო. მუ­ლა­ხის ორ­ღო­ო­ბებ­ში სა­ო­ცა­რი სით­ბო და თა­ნად­გო­მა ტრი­ა­ლებ­და. მე, მა­მა და ჩე­მი ძმა ონი­ა­ნე­ბის ოჯახ­ში წაგ­ვიყ­ვა­ნა სახ­ლის უფ­როს­მა. დი­ა­სახ­ლი­სი გრძელ მა­გი­და­ზე ცომს დინ­ჯად აგუნ­და­ვებ­და. მორ­ცხ­ვად შე­ვე­დი, თავს მაღ­ლა ვერ ვწევ, არ ვი­ცი, ასე რა­ტომ მრცხვე­ნია, რომ თავ­შე­სა­ფარს ვე­ძებთ, ღა­მის გა­სა­თე­ვად უც­ნობს შე­ვე­კედ­ლეთ. თუმ­ცა, მი­პა­ტი­ჟე­ბუ­ლი ნამ­დ­ვი­ლად ვართ. სვა­ნი ქალ­ბა­ტო­ნი მი­ღი­მის და სა­ხელს მე­კითხე­ბა. მე­უბ­ნე­ბა, რომ ჩე­მი თა­ნა­ტო­ლი შვი­ლე­ბი ჰყავს. მა­ლე მოვ­ლენ, სადღაც იქ­ვე, უბან­ში არი­ან მე­ზო­ბელ­თან. ამა­სო­ბა­ში გზა­ში გა­დახ­დე­ნილ ამ­ბებს მე­კითხე­ბა. მეც ავ­ლა­პა­რაკ­დი. კარ­ტო­ფი­ლი­ან და ყვე­ლი­ან პუ­რებს აცხობს, ხა­ჭა­პურს არ ჰგავს, თავ­ზე პა­ტა­რა, შავ მარ­ც­ვ­ლებს აყ­რის. სუფ­რა გა­შა­ლეს, ვი­ვახ­შ­მეთ, უგემ­რი­ე­ლე­სი ვახ­შა­მია. გვე­კითხე­ბი­ან, სად ვა­პი­რებთ წას­ვ­ლას, ნა­თე­სა­ვე­ბი სად გვყავს, ვის უნ­და შე­ვე­კედ­ლოთ. მა­მა პა­სუ­ხობს, რომ თბი­ლის­ში ძა­ლი­ან ახ­ლო­ბე­ლი ოჯა­ხი ცხოვ­რობს, ალ­ბათ, გვე­ლო­დე­ბი­ან კი­დეც. მათ­თან მი­ვალთ და გვი­პატ­რო­ნე­ბენ. მე­რე უფ­რო დაწ­ვ­რი­ლე­ბით ჰყვე­ბა ჩვე­ნი ახ­ლობ­ლე­ბის შე­სა­ხებ. და­უ­ჯე­რე­ბე­ლია, ოჯა­ხის ერთ-ერ­თი წევ­რი, მათ იც­ნობს. აღ­მოჩ­ნ­და, რომ ერთ-ერ­თი გა­ზე­თის რე­დაქ­ცი­ა­ში ჩვენს ნა­თე­სავს მას­თან ერ­თად უმუ­შა­ვი­ათ. სა­ო­ცა­რი გრძნო­ბა მე­უფ­ლე­ბა, თით­ქოს, შო­რე­ულ ნა­თე­სა­ვებ­თან ვარ სტუმ­რად. ერ­თი სუ­ლი მაქვს, რო­დის გა­თენ­დე­ბა, რომ დე­დას და დე­ი­დას ვუთხ­რა ამის შე­სა­ხებ, მა­თაც გა­ე­ხარ­დე­ბათ, რად­გან ჩვე­ნი თბი­ლი­სე­ლი მას­პინ­ძ­ლე­ბი სწო­რედ მა­თი ნა­თე­სა­ვე­ბი არი­ან.
ამ სი­კე­თით სავ­სე ოჯა­ხის წყა­ლო­ბით, იმ სა­ღა­მოს, მუ­ლა­ხამ­დე გან­ვ­ლი­ლი დღე­ე­ბი თით­ქ­მის უკ­ვე და­ვი­ვიწყე, თვა­ლე­ბი მე­ხუ­ჭე­ბა, ისე მე­ძი­ნე­ბა. თან, რაც მთა­ვა­რია, მშვი­დად და­ვი­ძი­ნებ, აღარ ვფიქ­რობ, ხვალ რო­გო­რი გზა გვექ­ნე­ბა გა­სავ­ლე­ლი ფე­ხით, იწ­ვი­მებს თუ არა, ბა­ბუს­თ­ვის საჭ­მელს ვი­შო­ვით თუ არა... სიზ­მარ­შიც მუ­ლა­ხის ქუ­ჩებს ვხე­დავ, ხალ­ხი ირე­ვა, ოჯა­ხის უფ­რო­სი მა­მა­კა­ცე­ბი გვე­პა­ტი­ჟე­ბი­ან, შევ­ჩერ­დეთ და საჭ­მე­ლი მი­ვირთვათ... ჩვენ მორ­ცხ­ვად ვუ­ყუ­რებთ და თა­ვა­ზი­ა­ნად უარს ვამ­ბობთ. მე­რე მა­ინც ვთანხ­მ­დე­ბით, სა­ო­ცა­რი კარ­ტო­ფი­ლია, ყვით­ლად გა­მო­ი­ყუ­რე­ბა გახ­ლე­ჩი­ლი მუნ­დი­რი­დან. მა­რი­ლი დიდ თეფ­შ­ზე ყრია, გაფ­ც­ქ­ვ­ნილ კარ­ტო­ფილს მა­რილს მო­აყ­რი და მი­ირ­თ­მევ. მა­მა­კა­ცებს ჟი­პი­ტა­უ­რი­თაც უმას­პინ­ძ­ლ­დე­ბი­ან, გა­დაჰ­კა­რით, შე­ცივ­ნუ­ლი იქ­ნე­ბი­თო. ფიქ­რობ, რომ ეს ადა­მი­ა­ნე­ბი ღმერ­თ­მა რწმე­ნის და­საბ­რუ­ნებ­ლად მოგ­ვივ­ლი­ნა...
დი­ლით ოჯა­ხის წევ­რებს ვხვდე­ბი, თმის შეჭ­რას ვე­რა­ვინ მამ­ჩ­ნევს, მი­ხა­რია. სა­მა­გი­ე­როდ, ყვე­ლა მატყობს, რომ ენერ­გი­ით სავ­სე და უფ­რო მხი­ა­რუ­ლი ვარ. ვი­ცი, რომ დღეს რო­მე­ლი­მე მო­ხა­ლი­სე, თა­ვი­სი მან­ქა­ნით, თბი­ლის­ში წაგ­ვიყ­ვანს. იქ კი, გვე­ლო­დე­ბა ოჯა­ხი, რო­მე­ლიც ჩვენს მო­მა­ვალ ცხოვ­რე­ბას გა­და­არ­ჩენს. ვტო­ვებ მუ­ლახს და ვფიქ­რობ, ოდეს­მე თუ დავ­ბ­რუნ­დე­ბი ამ ულა­მა­ზეს სო­ფელ­ში, აუცი­ლებ­ლად ვი­პო­ვი ოჯახს, რო­მელ­მაც ჩემს ბნელ და ცივ ღა­მე­ებ­ში იმე­დის პირ­ვე­ლი ნა­პერ­წ­კა­ლი გა­ა­ჩი­ნა.

ვხე­დავ სამ­ყა­როს არც თუ ისე ფე­რადს და არც თუ ისე მშვიდს...
არ მიკ­ვირს, რად­გან ჩემ­მა ქვეც­ნო­ბი­ერ­მა უკ­ვე იცის ქვე­მე­ხე­ბის ქუ­ხი­ლი, ტყვი­ე­ბის ზუ­ზუ­ნი, სიკ­დი­ლის ში­ში და ომით მი­ყე­ნე­ბუ­ლი ტკი­ვი­ლი... და, რაც მთა­ვა­რია, იცის სამ­ყა­როს გა­ნაც­რის­ფე­რე­ბის მი­ზე­ზი — რუ­სუ­ლი აგ­რე­სია, რო­მე­ლიც სულ ახა­ლი მი­ძი­ნე­ბუ­ლია. ჰო­და, მეც სამ­ყა­როს შეც­ნო­ბას სწო­რედ ამ აგ­რე­სი­ის ნარ­ჩე­ნე­ბის თან­ხ­ლე­ბით ვიწყებ: უშუ­ქო­ბა, უწყ­ლო­ბა, უგა­ზო­ბა, უპუ­რო­ბა.
...კარ­გი რა ხდე­ბა? კარ­გიც ხდე­ბა, ჩემ გარ­შე­მო იკ­რი­ბე­ბა ოჯა­ხი, რო­მე­ლიც რუ­სუ­ლი აგ­რე­სი­ის „დამ­სა­ხუ­რე­ბით“ ხიზ­ნად იქ­ცა, კე­თი­ლი ნა­თე­სა­ვის ოჯახ­ში ცხოვ­რობს და, სულ რამ­დე­ნი­მე თვის შემ­დეგ, ხა­რობს ახა­ლი სი­ცოცხ­ლის და­საწყი­სით, რო­მე­ლიც ლი­ზას და­ბა­დე­ბას უკავ­შირ­დე­ბა. თუმ­ცა, ერ­თი წლის შემ­დე­გაც, ჩვენს ოჯახ­ში ჯერ კი­დევ სამ­ხედ­რო ფორ­მა­ში ჩაც­მუ­ლი მე­გობ­რე­ბი იკ­რი­ბე­ბი­ან, ხან­და­ხან ვიბ­ნე­ვი, ისევ ომია? ნელ-ნე­ლა ვაც­ნო­ბი­ე­რებ, რომ ქვე­ყა­ნა­ში აფხა­ზე­თის ომის შემ­დ­გო­მი მძი­მე წლე­ბია. დე­დას თვა­ლებ­ზე მა­ლულ ცრემლს მა­ინც ვამ­ჩ­ნევ ხოლ­მე, იმა­საც ვამ­ჩ­ნევ, რო­გორ სწრა­ფად გა­და­ურ­ბენს ხოლ­მე ბავ­შ­ვის და­ნახ­ვა­ზე სი­ხა­რუ­ლის ღი­მი­ლი სა­ხე­ზე, ლი­ზაც არ აყოვ­ნებს და იწყებს ტი­ტინს, კის­კისს და ბე­ბოც მხი­ა­რულ­დე­ბა.

დაბ­რუ­ნე­ბუ­ლი ომი
წლე­ბის შემ­დეგ, ნელ-ნე­ლა, ვა­ლა­გებ აზ­რებს — 13-თვი­ა­ნი ომის შემ­დ­გო­მი ქვე­ყა­ნა, 30 ათა­სი და­ღუ­პუ­ლი ეთ­ნი­კუ­რი ქარ­თ­ვე­ლი, 250 ათას­ზე მე­ტი ლტოლ­ვი­ლი, ჰო, ეს სიტყ­ვა ჩემ­თ­ვის იმ­დე­ნი ხნი­საა, რამ­დე­ნი წე­ლიც თბი­ლის­ში ვცხოვ­რობ.
სამ­წუ­ხა­როდ, მა­თი რიცხ­ვი 2008 წლის აგ­ვის­ტო­ში კი­დევ უფ­რო იზ­რ­დე­ბა, ისევ იმ მი­ზე­ზით, ომი დაბ­რუნ­და. თუმ­ცა, სულ ცო­ტა ხნით უკან დავ­ბ­რუნ­დე­ბი. იმ ზაფხულს მთე­ლი ოჯა­ხი გუ­რი­ის ერთ-ერთ ულა­მა­ზეს სო­ფელ ერ­კეთ­ში ვი­ყა­ვით, სა­დაც ომის შემ­დეგ სახ­ლი შე­ვი­ძი­ნეთ და ზაფხუ­ლო­ბით მთელ „არ­და­დე­გებს“ იქ ვა­ტა­რებთ ხოლ­მე, ჩვენს ბავ­შ­ვებ­თან და სტუმ­რებ­თან ერ­თად. იქ ცხოვ­რე­ბა ისე­თი სა­ინ­ტე­რე­სო და ლა­ღი მეჩ­ვე­ნე­ბა, ამა­ზე რომ დავ­წე­რო, ალ­ბათ, არც დრო მე­ყო­ფა და არც სიტყ­ვე­ბი. მოკ­ლედ, ბევ­რი სა­ინ­ტე­რე­სო თავ­გა­და­სა­ვა­ლი დავ­გეგ­მეთ... მაგ­რამ ჩვენს სიმ­შ­ვი­დეს ისევ რუ­სუ­ლი სამ­ხედ­რო ვერ­ტ­მ­ფ­რე­ნე­ბის ხმა არ­ღ­ვევს. ისევ მეს­მის სა­ზა­რე­ლი სიტყ­ვე­ბი: ომი და­იწყო. აკი გითხა­რით, ეს გან­ც­და ჩემს ქვეც­ნო­ბი­ერს არა­სო­დეს ტო­ვებს, მაგ­რამ, წლე­ბის შემ­დეგ, კი­დევ უფ­რო რთუ­ლი აღ­მოჩ­ნ­და ამის გა­გე­ბა. სა­კუ­თა­რი თვა­ლით ხე­დავ კად­რებს, თუ რო­გორ ბომ­ბა­ვენ სულ რამ­დე­ნი­მე კი­ლო­მეტ­რით და­შო­რე­ბულ ქარ­თ­ლის სოფ­ლებს, რო­გორ იწ­ვის სკო­ლის შე­ნო­ბე­ბი, რო­გორ კვდე­ბი­ან ადა­მი­ა­ნე­ბი, თა­ნა­ტო­ლე­ბი, მშვი­დო­ბი­ა­ნი მო­სახ­ლე­ო­ბა, რო­გორ იზ­რ­დე­ბა ძმა­თა სა­საფ­ლაო... მოკ­ლედ, ახ­ლა ვი­აზ­რებ კი­დეც, რომ 16 წლის შემ­დეგ რუ­სუ­ლი აგ­რე­სია ისევ დაბ­რუნ­და, დაბ­რუნ­და ტყვი­ე­ბით, ცეცხ­ლით, ქვე­მე­ხე­ბით, კა­სე­ტუ­რი ბომ­ბე­ბით... 2008 წლის აგ­ვის­ტო ჩემს ცნო­ბი­ე­რე­ბა­ში ყვე­ლა­ზე მძი­მე და წა­რუშ­ლე­ლი თა­რი­ღია, იმის შემ­დე­გაც კი, რაც აფხა­ზე­თის ომს გა­და­ვურ­ჩით, ში­შიც უფ­რო მე­ტად მო­მე­ძა­ლა, ვფიქ­რობ ამას და­სას­რუ­ლი არ აქვს!
სექ­ტემ­ბე­რის და­საწყის­ში თბი­ლის­ში ვბრუნ­დე­ბი, გორს ვუ­ახ­ლოვ­დე­ბი და გუ­ლი აჩ­ქა­რე­ბით მი­ცემს, გზი­დან მო­ჩანს გა­დამ­წ­ვა­რი ად­გი­ლე­ბი, დან­გ­რე­უ­ლი შე­ნო­ბე­ბი... სამ­სა­ხურ­ში გა­ვე­დი. ვერ ვის­ვე­ნებ. მინ­და ჩა­ვი­დე და უფ­რო ახ­ლოს ვნა­ხო რუ­სუ­ლი აგ­რე­სი­ის ნაკ­ვა­ლე­ვი. გორ­ში რე­პორ­ტა­ჟის გა­სა­კე­თებ­ლად წა­ვე­დით მე და ლა­ლი, ჩე­მი თა­ნამ­შ­რო­მე­ლი. „Здесь были мы“ — ეს წარ­წე­რა აგ­რე­სო­რებ­მა ერთ-ერ­თი გა­დამ­წ­ვა­რი სკო­ლის და­ფა­ზე დაგ­ვი­ტო­ვეს, თით­ქოს ისე ვერ მივ­ხ­ვ­დე­ბო­დით მათ ნაკ­ვა­ლევს, რო­მელ­მაც მხო­ლოდ ჩვენ კი არა, მთე­ლი  მსოფ­ლიო შეძ­რა და მას რუ­სუ­ლი აგ­რე­სია ეწო­და. სა­მა­ჩაბ­ლო­ში სა­ო­მა­რი მოქ­მე­დე­ბე­ბი, დი­დი მცდე­ლო­ბის შემ­დ­გომ, შე­ა­ჩე­რა მსოფ­ლი­ომ, და­ბომ­ბ­ვა შეწყ­და, მაგ­რამ აგ­რე­სია, სხვა­დას­ხ­ვა სა­ხით, დღემ­დე გრძელ­დე­ბა. ჯერ კი­დევ ისე­თი­ვე აქ­ტუ­ა­ლუ­რია სიტყ­ვე­ბი: „ფსო­უმ­დე!“ და „რო­კამ­დე!“, რად­გან და­კარ­გულ მე­ო­მარ­თა საფ­ლა­ვებ­ზე მის­ვ­ლის სურ­ვი­ლი ჯე­რაც არ გა­ნე­ლე­ბუ­ლა, რად­გან ჯერ კი­დევ აკ­ვა­რე­ლით ვხა­ტავთ მო­ნატ­რე­ბულ ზღვას და ჩვენს მეხ­სი­ე­რე­ბა­ში შე­მორ­ჩე­ნილ ეზო-კარს, ჯერ კი­დევ მე­ნატ­რე­ბა ჩე­მი მი­წის სურ­ნე­ლი... რად­გან ჯერ კი­დევ არ­სე­ბობს აქ­ვე, მცხე­თას­თან ახ­ლოს, წე­რო­ვან­ში, ახა­ლი და­სახ­ლე­ბა, რო­მელ­საც დევ­ნილ­თა სო­ფე­ლი და­ერ­ქ­ვა. იქ კი, ათა­სო­ბით ადა­მი­ა­ნი ელო­დე­ბა თით­ქოს ხაზ­გას­მუ­ლი ერ­თ­ფე­როვ­ნე­ბით გა­რინ­დუ­ლი დრო­ის წინ­ს­ვ­ლას, დრო­ის გა­ნახ­ლე­ბა კი, ალ­ბათ, მხო­ლოდ და მხო­ლოდ, სა­კუ­თარ მა­მა­პა­პი­სე­ულ კე­რი­ებ­ზე წარ­მო­უდ­გე­ნი­ათ ისე­ვე, რო­გორც ჩვენ — და­ნარ­ჩე­ნებს.

25-28(942)N