2017-09-28 გადარჩენილი ამბები
ლალი ჯელაძე
ამ ზაფხულს რედაქციამ მისამართი შეიცვალა და თანამშრომლები ჩვენს ნივთებს ვარჩევდით გადასატანად. უჯრაში, ერთ-ერთ საქაღალდეში, აკინძულ თაბახის ფურცლებს წავაწყდი, წარწერით — „ეს ჩემია“. გადავშალე და კითხვა დავიწყე. უსიამოვნო გრძნობა დამეუფლა, ბოლოში რომ გავედი — სინანული. ეს ჩემი დღიურებიდან შემორჩენილი ამბები იყო, რომელსაც წლების წინ ვწერდი, მერე ვხევდი და კომპიუტერიდანაც ვშლიდი, ამით რაღაცისგან განთავისუფლებას ვცდილობდი. როგორც ჩანს, ამას ვერასდროს შევძლებ, რადგანაც იმდენად ძლიერი და ღრმა შთაბეჭდილებაა, რომ მისგან განთავისუფლება შეუძლებელია მანამ, ვიდრე ჩემს ცნობიერში საკუთარი იდენტობა იარსებებს. „გადარჩენილ ამბებში“ ის განცდებია, რაც ომის დროს და მის შემდგომ პერიოდს უკავშირდება. საქაღალდედან ამოღებული ამბები წელს, სოხუმის დაცემის დღესთან დაკავშირებით, ჩვენს გაზეთში იბეჭდება, რადგან ის, რაც „ჩემია“, უკვე 19 წელია, „ახალ განათლებასთან“ ასოცირდება.
იასამნისფერი ფეხსაცმელები
უკან მოვიხედე, საზარელი სურათია, ამაზრზენ ქაოსში მანქანების გროვაა, თითქოს, რაც სამყაროში ავტომობილია, ყველას აქ მოუყრია თავი. ეს ბოლო გაჩერებაა, აფხაზეთის ბოლო გაჩერება, რადგან ამის იქით ვერც ერთი მათგანი წინ ვეღარ წავა. იმედიც აქ ჩერდება? ალბათ, არა, რადგან ამის შემდეგ, გადასარჩენად იწყება საცალფეხო გზა, რომელიც, როგორც ამბობენ, ძალიან სახიფათოა. უღელტეხილი იწყება, დაღლილი ვარ და საშინელი შიმშილის შეგრძნება არ მტოვებს.
უღელტეხილი აქამდე ჩემთვის მხოლოდ გეოგრაფიულ ადგილს ნიშნავდა, არასოდეს ჰქონია ამაზე მეტი დატვირთვა, ახლა კი იქცა ადგილად, რომელიც სასიცოცხლო მნიშვნელობას იძენს. ვიცი, ეს უნდა შევძლოთ. რა თქმა უნდა, შევძლებთ, აქამდე მოვედით და ახლაც შევძლებთ. ამაღამ აქ უნდა გავათენოთ ღამე, ამას უთქმელად ვხვდები, ზედმეტ კითხვებს აღარც ვსვამ, რადგან ვხედავ, რომ მთელმა ოჯახმა აქ მოიყარა თავი, ახლობლებიც შემოგვიერთდნენ. ბინდდება, მზადება იწყება, საღამოს კოცონი უნდა დავანთოთ, ამიტომ, ყველა ცდილობს, სადაც რამეს ვიპოვით — შეშას, ტოტს, ფიჩხს, ფოთოლს, აქ მოვიტანოთ, მთავარია მშრალი იყოს, რომ ცეცხლი დავანთოთ.
ხის ჯარგვალებით გაკეთებული სადგომებია, მიხარია, მგონი ამაღამ ღია ცის ქვეშ არ მომიწევს დაწოლა და ეს იქნება 23-ე ღამე უღელტეხილზე თუ 22-ე, სათვალავი მერევა. ვერ ვიხსენებ, თავსაც არ ვიღლი, 24-ე იყოს, ამით არაფერი იცვლება.
ხის ორი პატარა სახლი დგას, არა, ეს სახლი არ არის, მე დავარქვი სახლი, თორემ ისე თხის სადგომებია, სადაც ღამეს მწყემსებიც ათევენ. შიგნით შევიხედე. არაუშავს, ღამის გასათევად გამოდგება, ერთ კედელზე საწოლის მსგავსი ხის მოწყობილობაა გაკეთებული და ზედ ქვეშაგებად რაღაც რუხი ფერის სქელი პლედი აფარია, ერთი ყავისფერი კუბოკრული პლედიც იქვე აგდია. სასწრაფოდ ვიღებ, გარეთ გამოვდივარ და ვფერთხავ, ღამე დავიფარებთ და გავთბებით. არ ვიცი, ვინ სად დაწვება ამაღამ, მაგრამ მაინც ვიჭერ თადარიგს, იქნებ მეც მომიწიოს ამ ლოგინზე დაძინება. წინა ორი ღამე განსაკუთრებით მძიმე იყო, რადგან ღამის გათევა ძალიან სველ და ნესტიან მიწაზე მოგვიწია, ცეცხლი ძლივს აანთეს, სველი და ხავსმოდებული ხის ნაჭრები არ იწვოდა, ბოლავდა და ლამის შიგ ვყოფდით ფეხებს გასათბობად. ბაბუ 82 წლისაა, ძალიან სცივა, მართლა ცეცხლში ყოფს ფეხებს, გათოშილია. სხვებისგან განსხვავებით, მე შედარებით კარგად ვგრძნობდი ხოლმე თავს, რადგან მამა თავის ფეხებზე მიწვენდა, მეც რაც შეიძლება ვპატარავდებოდი, ისე ვიკუნტებოდი, რომ მთლიანად მის ფეხებზე მოვთავსებულიყავი, სველ მიწას აღარ ვეხებოდი. მიუხედავად ყველაფრისა, ისეთი დაღლილი ვარ, მაინც მეძინება. არ ვიცი, დანარჩენებს სძინავთ? თავიც აღარ მაქვს, რომ გავარკვიო.
23-ე თუ 22-ე დღეს გამიმართლა. მიხარია, რომ საკენში ვართ. ამბობენ, ამის შემდეგ ერთი დღის გზაა, ამ უღელტეხილსაც გადავივლით და უკვე სამშვიდობოს ვართ, რადგან უღელტეხილის იქეთ ჭუბერია. გათენდა, ჩემს შეთვალთვალებულ ლოგინზე მძინავს და ადგომა მეზარება, ძალიან ადრეა, მაგრამ მაღვიძებენ, გზა უნდა გავაგრძელოთ. დილა იმავე შეგრძნებით იწყება — მშია.
ვერტმფრენის ხმა ისმის, ჩვენ გვიახლოვდება. შევშინდი, ბომბი რომ ჩამოაგდოს? მაგრამ ფიქრსაც ვერ ვასწრებ, რომ ვერტმფრენმა ცხვირი ძირს, ჩვენი მიამრთულებით დაუშვა და ზუსტად თხის სადგომებთან დაჯდა. საშინელი ხმაურია, იქვე, კოცონის ადგილას, დარჩენილი ნაცარი ააფრიალა და სახეში შემოგვაყარა. მოკლედ დიდი აურზაურია. ამ დროს ისმის ავტომატიანი კაცის ხმა, თუ გინდათ, რამდენიმე ადამიანს წავიყვანთ ჭუბერამდე, ოღონდ ძალიან სწრაფად უნდა ამოხვიდეთ. ჩვენ, გუშინ რომ ვერტმფრენი ჩამოვარდა, მათ დასახმარებლად ჩამოვფრინდითო, მაგრამ საშინელება დაგვხვდა, ყველაფერი დამწვარია, ვერტმფრენი ფეხმძიმე ქალებით და ბავშვებით იყო სავსე...
ძალიან სწრაფად მოქმედებენ, ბაბუ და ბიძაშვილის ბავშვები ასვეს ვერტმფრენში, შემდეგ ქალები — დეიდაჩემი, ბიცოლაჩემი, ფეხმძიმე რძალი. იმავე კაცის ხმა ისმის — მეტი აღარ ამოხვიდეთ, თორემ ვერ აფრინდება, საშიშია, გუშინდელივით არ ჩამოვარდეთ. მამა სთხოვს — მხოლოდ ერთიც რაა და ჩემსკენ მოდის, ხელში ავყავარ და წამებში მეც ვერტმფრენში ვარ. ნელ-ნელა მაღლა იწევს ამდენი ადამიანის გადამრჩენელი ვერტმფრენი. კარი არ აქვს, კარის ადგილას ავტომატიანი ჯარისკაცი დგას, რომ არავინ გადავარდეს. დაბლა ვიხედები და უცებ დედას თვალებში ვუყურებ, გული კიდევ უფრო მიჩქარდება, რაღაც ყელში მებჯინება. მამა და ბიჭები იქვე დგანან, არც ერთი ზემოთ არ იხედება. არ ვიცი, შეიძლება ვერ ვამჩნევ, მხოლოდ დედას თვალებს ვხედავ. უცებ, ჯარისკაცის ხელს ვწევ და ვარღვევ ერთადერთ წინაღობას ჩემსა და ვერტმფერნის გარეთ დარჩენილ სამყაროს შორის. წინააღმდეგობას არც კი მიწევს, რადგან ჩემს განზრახვას ვერ ხვდება. მოულოდნელად ძირს ვხტები, კუნძივით, მუხლებით ვენარცხები მიწას. დაბლა მინდორია, არც ისე მეტკინა, შიშით საერთოდ არ შემშინებია. მამას განწირული ხმა ისმის — რას აკეთებ? მე ძალიან კმაყოფილი ვპასუხობ — თქვენთან მინდა. ხომ გითხარით, იმ დღეს გამიმართლა.
ამის შემდეგ იწყება ყველაზე მძიმე დღე.
დავაზუსტე, ეს 24-ე დღეა. არც წვიმს და არც თოვს, მაგრამ ამბობენ, უღელტეხილზე, იმ მონაკვეთზე, რომელიც უნდა გავიაროთ, მოთოვა და ღამით ყინავს. ვინც ვერ შეძლებს ერთ დღეში ჭუბერამდე ჩასვლას, გაიყინებაო. ღამეს იქ ვერავინ ათევს. მოკლედ, კაცები არაფერს იმჩნევენ, მაგრამ აშკარად ღელავენ. გზა უნდა გავაგრძელოთ. მე ისევ ოჯახთან ვარ. დავიძარით. დასაწყისში არც თუ ისე ცუდი გზაა. ნეტა ბოლომდე ასე გაგრძელდეს. მაგრამ, რამდენიმე კილომეტრში ყველაფერი იცვლება. შორიდან ჩანს აღმართი, დაკიდებული გზაა, თავიდან მგონია, რომ რუ მოდის, მაგრამ მივუახლოვდი და ვხედავ, რომ ეს ტალახის მასაა. წარმოუდგენელია, აქ როგორ უნდა გადავდგა ნაბიჯი, მაგრამ თავს ვიმშვიდებ, ხალხი ხომ მიდის, ალბათ, მეც შევძლებ. მაგრამ ერთი პრობლემა მაქვს მოსაგვარებელი, ფეხზე ნაჭრის „ესპადრილები“ მაცვია. თეთრი ესპადრილებია, რომელიც დეიდაჩემმა მიყიდა, ძალიან მომწონდა, მაგრამ ახლა ვერც კი მიხვდები, რომ ოდესმე თეთრი ფერის იყო. ეს არაფერია, ძირი ორივეს შემოხსნილი აქვს, 24 დღე გაუხდელად მაცვია. ფეხზე ალუმინის მავთულებით მიმამაგრა ჩემმა ძმამ. ის ადგილები, რომელზეც მავთული მეხება, სულ მოხეხილი მაქვს, მაგრამ ტკივილს შევეჩვიე, აბა, ფეხშიშველა ხომ ვერ ვივლი, რამე შემერჭობა. მაგრამ ახლა როგორ უნდა მოვიქცე, ტალახში გამძვრება ფეხიდან, დავკარგავ. არაუშავს, რაღაცას მოვიფიქრებ.
ზედმეტად აღარაფერზე ვფიქრობ, ასე უფრო იოლია, თან ძალიან მშია. საჭმელი წინა დღეებში უფრო გვქონდა, ვიდრე საკენამდე მოვიდოდით. ჩვენთან ერთად, ჯარიც მოდიოდა, ჩემი ძმის ნაცნობები „ბეტეერით“ მოდიოდნენ. ხშირად მათ მოჰქონდათ ჩვენთვის პურის ნატეხი ან რასაც იშოვიდნენ, მოხუცს აჭამეთო — მათაც იცოდნენ, რომ ბაბუ სულ პურს ითხოვდა. ერთხელ, ერთ-ერთ სოფელში, ყველი ვიყიდეთ, პროდუქტი, ძირითადად, რამე ნივთზე იცვლებოდა იმიტომ, რომ ფული აღარავის ჰქონდა, ოქრო კი ყველგან და ყოველთვის ჭრის. ჰოდა, ვისაც ან ოქროს საყურე, ან ყელსაბამი, ან ბეჭედი გვეკეთა, ასე ნელ-ნელა საჭმელში დავარიგეთ. ჩვენი ქონების ბოლო ნარჩენებიც ამ გზაზე გაიფანტა და ყველაფერი ჭუბერს იქით დარჩა.
ერთხელ ვერტმფრენიდან პური ჩამოყარეს, აგურის ფორმის პურები ისე ცვიოდა ზემოდან, გეგონებოდა ჩვენს ჩასაქოლად ყრიდნენ. ესეც ერთხელ მოხდა და მაშინაც, ვერტმფრენი წინა დღეს აფეთქებულ ვერტმფრენს ეძებდა, რომელსაც ფეხმძიმე ქალები და ბავშვები გადაჰყავდა. ეტყობა თან წამოიღეს პური და ასე ქვებივით გვესროდნენ, დაბლა მყოფთ. „ყოჩაღებმა“, ვინც მოასწრო, აიღო, ჩვენ არ შეგვხვდა, მართალი გითხრათ, დიდად არც არავის შეუწუხებია თავი — ალბათ, ძალიან დაღლილები ვიყავით და ბრძოლის თავი აღარ გვქონდა. ერთხელ სიმინდი მოვიპარეთ, მოუხარშავი სიმინდის ტარო მაშინ დავაგემოვნე, არ მომეწონა, მაგრამ ერთი მაინც შევჭამე, თან ისეთი შეშინებული ვიყავი, ჩემმა ძმამ ყანიდან ძლივს გამოასწრო, პატრონი ყვიროდა — იცოდე გესვრი, სიმინდს თავი დაანებეო, მან კი რისი მოტეხვაც მოასწრო მაინც მოგვიტანა. არასასიამოვნო გემო ჰქონდა. იმის მერე არ გამისინჯავს, იქნება მაშინ შიშის გამო მომეჩვენა, რომ საშინელი საჭმელი იყო. მაგრამ რა დროს დაწუნებაა, როცა არც საჭმელი გაქვს, არც ოქრო და არც ფული, რომელიც აქ კიდევ უფრო ფასობს. არჩევანიც მცირდება. არადა, ოქროს მუშტარი ბევრია, არც წართმევაზე ამბობენ უარს. ერთ დღეს ჩამოვრჩი ახლობლებს. არ ვიცი, დავიღალე ალბათ. მამამ ამიწყო ფეხი და მოვდივართ ერთად. გზაზე ხალხი თოკივით გაბმული მიდიოდა, მაგრამ გზის ერთ მონაკვეთზე, არ ვიცი რატომ, მარტო მე და მამა აღმოვჩნდით. ლამაზი ადგილია, გორაკებიანი მინდორია, ერთ-ერთ პატარა ბორცვის ძირს ღელე კვეთს, წყალზე ფიცრის ხიდია გადებული. ეს ხიდი უნდა გავიაროთ. მე პირველი გავედი, უკან მოვიხედე და ველოდები მამას გადმოსვლას, ხიდი სულ ოთხი ან ხუთი ნაბიჯის სიგრძისაა. უცებ თითქოს მიწიდან ამოიმართა შავებში ჩაცმული, თავზე შავ „ბენდენა“ წაკრული, მკაცრი შესახედაობის მამაკაცი. შაოსანი კაცი პირდაპირ ჩემ წინ დგას, ხელში ავტომატი უჭირავს. დანახვისთანავე დავფრთხი, ისეთი მზერა აქვს, არ მესიამოვნა. მაინც ვფიქრობ, რომ დახმარებას გვთავაზობს ან უბრალოდ მეომარია და ისიც ჩვენსავით მიდის. სიჩუმეა, მამა ჯერ ისევ ხიდის თავში დგას და ელოდება, არ ვიცი რას. დუმილს შაოსანი არღვევს — ოქრო მოგვეცით და არაფერს დაგიშავებთ. მამა მე მიყურებს, ფერი არ ადევს, ხელით მანიშნებს, რომ ხმა არ ამოვიღო. როგორც იქნა, ხიდზე გადმოვიდა და ჩემ წინ დადგა, თითქმის მისი თვალთახედვიდან დამფარა. ამოვისუნთქე, მამას ავეკარი და ველოდები, რა მოხდება. ისევ გაიმეორა — ოქრო მომეცით და არაფერს დაგიშავებთ. ოქრო არ გვაქვს — პასუხობს მამა, — მართლა არ გვაქვს. უცებ ავტომატიანი მამაკაცი დაიხარა, ფეხსაცმელი გაიხადა, ვერ ვხვდები, ახლა რა უნდა ქნას? ფეხსაცმელი საკმაოდ დიდი ზომისაა, ვაკვირდები, თვითონაც ზორბა ტანის მაღალი კაცია, მამას თავზე დაჰყურებს. წარმოუდგენელი რამ ხდება — მამას ფეხსაცმელს გამეტებით ურტყამს შუბლში, სამჯერ მოიქნია ხელი. ელვის სისწრაფით კიდევ ორი ავტომატიანი, ზუსტად ისეთივე ჩაცმული „მეომარი“ ჩნდება. როგორც ჩანს, მძარცველების ჯგუფია. თანაგუნდელს აწყნარებენ, კარგი, დაანებე თავი, ალბათ, არ აქვს ოქრო. ხმას არ ვიღებთ, მხოლოდ მამას ხშირი სუნთქვის ხმა მესმის, სახეზე სულ სველია. შეგვეშვნენ. მდუმარედ ვაგრძელებთ გზას. არც ვიცი, რა ვუთხრა მამას, ვგრძნობ, რომ თავმოყვარეობა შეელახა, თან თავს დამნაშავედ ვგრძნობ, ეს ხომ ჩემ გამო მოხდა, სწრაფად ვერ ვიარე. საღამოს დავეწიეთ ოჯახის დანარჩენ წევრებს, მიხარია, რომ ისევ ერთად ვართ. ამ ამბავზე არც ერთი ხმას არ ვიღებთ. არადა, ეს დღე იმ 25-დან ერთ-ერთი ყველაზე მძიმე დღეა.
***
ფეხსაცმელები უნდა ვიშოვო, მაგრამ სად? არ ვიცი, როგორ შევუდგე ასეთ ტალახიან გზას ფეხშიშველა. დედამ მითხრა, რომ ჟაკეტს გაიხდის, დავხიოთ და შემოიხვიე ფეხებზე, ცოტას მაინც დაგიცავსო. მე გავჯიუტდი, არ ვიცი, მგონი მრცხვენია, როგორ ვიარო ასე, ვინმე ნაცნობმა რომ დამინახოს? მაგრამ ტალახში ვერც კი გაარჩევს, ფეხზე მაცვია თუ ჭინჭები მაქვს შემოხვეული. მოკლედ, დედას ვთანხმდები. ამ დროს მესმის, ვიღაც მეძახის. ჩემი ძმის ხმას ვარჩევ — მოდი, რაღაც ვიპოვე. გავრბივარ, ჯუჯა ხესთან, უფრო ბუჩქს ჰგავს, დგას და თითით მაჩვენებს — ნახე. ხის ძირში შავი ფეხსაცმელები აწყვია. მეუბნება, მგონი კარგად გექნება. 24-ე დღეს კიდევ ერთხელ გამიმართლა. ეს ყველაზე ძვირფასი ფეხსაცმელია, რაც კი მქონია ცხოვრებაში, იმაზე ძვირფასიც კი, თბილისში ყოფნის დროს ჩვენი მასპინძლის მეგობარმა რომ მაჩუქა — იასამნისფერი ფეხსაცმელი. მისმა სილამაზემ მხოლოდ ერთხელ გადაფარა ხის ძირში ნაპოვნი ფეხსაცმელებისგან მოგვრილი სიხარული. მართლა ძალიან ლამაზი იყო. ცოტა პატარა მქონდა, მაგრამ, რა თქმა უნდა, მაინც მეცვა. მეტროში, ხშირად, მატარებელში რომ ვერ შევდიოდი ბევრი მგზავრის გამო, დიდხანს მიწევდა სადგურში მატარებლის ლოდინი. ჰოდა, ამ ლოდინში, სულ ჩემს იასამნისფერ ფეხსაცმელებს დავყურებდი, რომლებიც ძალიან მიჭერდა და თან ვუფრთხილდებოდი, ფეხი არავის დაედგა, მაგრამ ეს შეუძლებელი იყო, რადგან ხალხის მასას ისე შეჰყავდი და გამოჰყავდი ვაგონიდან, რომ ფეხსაცმელს კი არა, თავს არავინ უფრთხილდებოდა. არადა, ეს ჩემი პირველი ფეხსაცმელი იყო, რაც თბილისში ჩამოსვლის შემდეგ ქეთომ მაჩუქა. თან ამით, ვერ წარმოიდგენთ, ოჯახს რამხელა პრობლემა გადაუჭრა, უკვე შემეძლო უნივერსიტეტში წასვლა, რადგან იასამნისფერი ფეხსაცმელი მქონდა.
მულახი
სარკეში ჩავიხედე. თვალები ჩაცვენილი მაქვს, ძალიან გავმხდარვარ, თმებიც მომზრდია. ონკანი მოვუშვი და ცხელი წყლის ოთრქლი საამოდ მეცა სახეში. ღმერთო, 25 დღის შემდეგ ცხელი შხაპის ქვეშ უნდა ვიბანაო. ონკანს ვკეტავ, ცხელ წყალს ვუფრთხილდები, ალბათ, წყალს შეშის გამაცხელებლით ათბობენ. ისევ სარკეს ვუბრუნდები, თმები თვალებში მეფხატება, მინდა ბანაობამდე „ჩოლკა“ შევიმოკლო. ვათვალიერებ, ალბათ, აქ სადმე მაკრატელიც იქნება. ვპოულობ. „ჩოლკა“ შევიჭერი. კმაყოფილი ვარ. ხვალ გავიპრანჭები. თან ვფიქრობ, არავინ შემამჩნიოს, მეუხერხულება უცხო ოჯახში, სადაც კეთილმა ადამიანებმა ღამის გასათევად წაგვიყვანეს, მე თმას ვიჭრი, რა დროს ესაა. აბაზანის შემდეგ დიასახლისს მეორე სართულზე, საძინებელ ოთახში მივყავარ და მშვიდობიან ღამეს მისურვებს. საოცარი შეგრძნებაა — ფუმფულა ლოგინში ვწვები და საერთოდ მავიწყდება ის 25 ღამე, როცა ლოგინად მიწა გაქვს ან, საუკეთესო შემთხვევაში, მამის კალთა და მუხლები. ფიქრსაც ვერ ვასწრებ, ძილი ისე მართმევს თავს. დილით ისევ დიასახლისი მაღვიძებს, ძალიან ფრთხილად და მოკრძალებით. შეშინებული ვდგები, მგონია, ისევ ტყეში ვართ და რამე საფრთხეა. ფანჯარასთან მივდივარ და საოცარება იშლება თვალწინ — მულახი.
აქამდე მოსასვლელად რამდენი სირთულე გადავლახეთ. პირველი ოჯახი, სადაც საჭმელი იმდენია, რამდენსაც შეჭამ და პირველი ღამე, როცა ლოგინში თბილად დაგვაძინეს, მულახში ცხოვრობს. გზაში სვანები გვხვდებოდნენ დიდ ქვაბში მოხარშული კარტოფილით, სახლში გამომცხვარი პურით, ყველით და ღამის გასათევს გვთავაზობდნენ და თან ისე გულწრფელად გვეპატიჟებოდნენ, რომ ღამე მათთან გაგვეთია, ფიქრობდი, რომელ ოჯახს გავყვე, რომ მეორეს გული არ დავწყვიტოო. მულახის ორღოობებში საოცარი სითბო და თანადგომა ტრიალებდა. მე, მამა და ჩემი ძმა ონიანების ოჯახში წაგვიყვანა სახლის უფროსმა. დიასახლისი გრძელ მაგიდაზე ცომს დინჯად აგუნდავებდა. მორცხვად შევედი, თავს მაღლა ვერ ვწევ, არ ვიცი, ასე რატომ მრცხვენია, რომ თავშესაფარს ვეძებთ, ღამის გასათევად უცნობს შევეკედლეთ. თუმცა, მიპატიჟებული ნამდვილად ვართ. სვანი ქალბატონი მიღიმის და სახელს მეკითხება. მეუბნება, რომ ჩემი თანატოლი შვილები ჰყავს. მალე მოვლენ, სადღაც იქვე, უბანში არიან მეზობელთან. ამასობაში გზაში გადახდენილ ამბებს მეკითხება. მეც ავლაპარაკდი. კარტოფილიან და ყველიან პურებს აცხობს, ხაჭაპურს არ ჰგავს, თავზე პატარა, შავ მარცვლებს აყრის. სუფრა გაშალეს, ვივახშმეთ, უგემრიელესი ვახშამია. გვეკითხებიან, სად ვაპირებთ წასვლას, ნათესავები სად გვყავს, ვის უნდა შევეკედლოთ. მამა პასუხობს, რომ თბილისში ძალიან ახლობელი ოჯახი ცხოვრობს, ალბათ, გველოდებიან კიდეც. მათთან მივალთ და გვიპატრონებენ. მერე უფრო დაწვრილებით ჰყვება ჩვენი ახლობლების შესახებ. დაუჯერებელია, ოჯახის ერთ-ერთი წევრი, მათ იცნობს. აღმოჩნდა, რომ ერთ-ერთი გაზეთის რედაქციაში ჩვენს ნათესავს მასთან ერთად უმუშავიათ. საოცარი გრძნობა მეუფლება, თითქოს, შორეულ ნათესავებთან ვარ სტუმრად. ერთი სული მაქვს, როდის გათენდება, რომ დედას და დეიდას ვუთხრა ამის შესახებ, მათაც გაეხარდებათ, რადგან ჩვენი თბილისელი მასპინძლები სწორედ მათი ნათესავები არიან.
ამ სიკეთით სავსე ოჯახის წყალობით, იმ საღამოს, მულახამდე განვლილი დღეები თითქმის უკვე დავივიწყე, თვალები მეხუჭება, ისე მეძინება. თან, რაც მთავარია, მშვიდად დავიძინებ, აღარ ვფიქრობ, ხვალ როგორი გზა გვექნება გასავლელი ფეხით, იწვიმებს თუ არა, ბაბუსთვის საჭმელს ვიშოვით თუ არა... სიზმარშიც მულახის ქუჩებს ვხედავ, ხალხი ირევა, ოჯახის უფროსი მამაკაცები გვეპატიჟებიან, შევჩერდეთ და საჭმელი მივირთვათ... ჩვენ მორცხვად ვუყურებთ და თავაზიანად უარს ვამბობთ. მერე მაინც ვთანხმდებით, საოცარი კარტოფილია, ყვითლად გამოიყურება გახლეჩილი მუნდირიდან. მარილი დიდ თეფშზე ყრია, გაფცქვნილ კარტოფილს მარილს მოაყრი და მიირთმევ. მამაკაცებს ჟიპიტაურითაც უმასპინძლდებიან, გადაჰკარით, შეცივნული იქნებითო. ფიქრობ, რომ ეს ადამიანები ღმერთმა რწმენის დასაბრუნებლად მოგვივლინა...
დილით ოჯახის წევრებს ვხვდები, თმის შეჭრას ვერავინ მამჩნევს, მიხარია. სამაგიეროდ, ყველა მატყობს, რომ ენერგიით სავსე და უფრო მხიარული ვარ. ვიცი, რომ დღეს რომელიმე მოხალისე, თავისი მანქანით, თბილისში წაგვიყვანს. იქ კი, გველოდება ოჯახი, რომელიც ჩვენს მომავალ ცხოვრებას გადაარჩენს. ვტოვებ მულახს და ვფიქრობ, ოდესმე თუ დავბრუნდები ამ ულამაზეს სოფელში, აუცილებლად ვიპოვი ოჯახს, რომელმაც ჩემს ბნელ და ცივ ღამეებში იმედის პირველი ნაპერწკალი გააჩინა.
ვხედავ სამყაროს არც თუ ისე ფერადს და არც თუ ისე მშვიდს...
არ მიკვირს, რადგან ჩემმა ქვეცნობიერმა უკვე იცის ქვემეხების ქუხილი, ტყვიების ზუზუნი, სიკდილის შიში და ომით მიყენებული ტკივილი... და, რაც მთავარია, იცის სამყაროს განაცრისფერების მიზეზი — რუსული აგრესია, რომელიც სულ ახალი მიძინებულია. ჰოდა, მეც სამყაროს შეცნობას სწორედ ამ აგრესიის ნარჩენების თანხლებით ვიწყებ: უშუქობა, უწყლობა, უგაზობა, უპურობა.
...კარგი რა ხდება? კარგიც ხდება, ჩემ გარშემო იკრიბება ოჯახი, რომელიც რუსული აგრესიის „დამსახურებით“ ხიზნად იქცა, კეთილი ნათესავის ოჯახში ცხოვრობს და, სულ რამდენიმე თვის შემდეგ, ხარობს ახალი სიცოცხლის დასაწყისით, რომელიც ლიზას დაბადებას უკავშირდება. თუმცა, ერთი წლის შემდეგაც, ჩვენს ოჯახში ჯერ კიდევ სამხედრო ფორმაში ჩაცმული მეგობრები იკრიბებიან, ხანდახან ვიბნევი, ისევ ომია? ნელ-ნელა ვაცნობიერებ, რომ ქვეყანაში აფხაზეთის ომის შემდგომი მძიმე წლებია. დედას თვალებზე მალულ ცრემლს მაინც ვამჩნევ ხოლმე, იმასაც ვამჩნევ, როგორ სწრაფად გადაურბენს ხოლმე ბავშვის დანახვაზე სიხარულის ღიმილი სახეზე, ლიზაც არ აყოვნებს და იწყებს ტიტინს, კისკისს და ბებოც მხიარულდება.
დაბრუნებული ომი
წლების შემდეგ, ნელ-ნელა, ვალაგებ აზრებს — 13-თვიანი ომის შემდგომი ქვეყანა, 30 ათასი დაღუპული ეთნიკური ქართველი, 250 ათასზე მეტი ლტოლვილი, ჰო, ეს სიტყვა ჩემთვის იმდენი ხნისაა, რამდენი წელიც თბილისში ვცხოვრობ.
სამწუხაროდ, მათი რიცხვი 2008 წლის აგვისტოში კიდევ უფრო იზრდება, ისევ იმ მიზეზით, ომი დაბრუნდა. თუმცა, სულ ცოტა ხნით უკან დავბრუნდები. იმ ზაფხულს მთელი ოჯახი გურიის ერთ-ერთ ულამაზეს სოფელ ერკეთში ვიყავით, სადაც ომის შემდეგ სახლი შევიძინეთ და ზაფხულობით მთელ „არდადეგებს“ იქ ვატარებთ ხოლმე, ჩვენს ბავშვებთან და სტუმრებთან ერთად. იქ ცხოვრება ისეთი საინტერესო და ლაღი მეჩვენება, ამაზე რომ დავწერო, ალბათ, არც დრო მეყოფა და არც სიტყვები. მოკლედ, ბევრი საინტერესო თავგადასავალი დავგეგმეთ... მაგრამ ჩვენს სიმშვიდეს ისევ რუსული სამხედრო ვერტმფრენების ხმა არღვევს. ისევ მესმის საზარელი სიტყვები: ომი დაიწყო. აკი გითხარით, ეს განცდა ჩემს ქვეცნობიერს არასოდეს ტოვებს, მაგრამ, წლების შემდეგ, კიდევ უფრო რთული აღმოჩნდა ამის გაგება. საკუთარი თვალით ხედავ კადრებს, თუ როგორ ბომბავენ სულ რამდენიმე კილომეტრით დაშორებულ ქართლის სოფლებს, როგორ იწვის სკოლის შენობები, როგორ კვდებიან ადამიანები, თანატოლები, მშვიდობიანი მოსახლეობა, როგორ იზრდება ძმათა სასაფლაო... მოკლედ, ახლა ვიაზრებ კიდეც, რომ 16 წლის შემდეგ რუსული აგრესია ისევ დაბრუნდა, დაბრუნდა ტყვიებით, ცეცხლით, ქვემეხებით, კასეტური ბომბებით... 2008 წლის აგვისტო ჩემს ცნობიერებაში ყველაზე მძიმე და წარუშლელი თარიღია, იმის შემდეგაც კი, რაც აფხაზეთის ომს გადავურჩით, შიშიც უფრო მეტად მომეძალა, ვფიქრობ ამას დასასრული არ აქვს!
სექტემბერის დასაწყისში თბილისში ვბრუნდები, გორს ვუახლოვდები და გული აჩქარებით მიცემს, გზიდან მოჩანს გადამწვარი ადგილები, დანგრეული შენობები... სამსახურში გავედი. ვერ ვისვენებ. მინდა ჩავიდე და უფრო ახლოს ვნახო რუსული აგრესიის ნაკვალევი. გორში რეპორტაჟის გასაკეთებლად წავედით მე და ლალი, ჩემი თანამშრომელი. „Здесь были мы“ — ეს წარწერა აგრესორებმა ერთ-ერთი გადამწვარი სკოლის დაფაზე დაგვიტოვეს, თითქოს ისე ვერ მივხვდებოდით მათ ნაკვალევს, რომელმაც მხოლოდ ჩვენ კი არა, მთელი მსოფლიო შეძრა და მას რუსული აგრესია ეწოდა. სამაჩაბლოში საომარი მოქმედებები, დიდი მცდელობის შემდგომ, შეაჩერა მსოფლიომ, დაბომბვა შეწყდა, მაგრამ აგრესია, სხვადასხვა სახით, დღემდე გრძელდება. ჯერ კიდევ ისეთივე აქტუალურია სიტყვები: „ფსოუმდე!“ და „როკამდე!“, რადგან დაკარგულ მეომართა საფლავებზე მისვლის სურვილი ჯერაც არ განელებულა, რადგან ჯერ კიდევ აკვარელით ვხატავთ მონატრებულ ზღვას და ჩვენს მეხსიერებაში შემორჩენილ ეზო-კარს, ჯერ კიდევ მენატრება ჩემი მიწის სურნელი... რადგან ჯერ კიდევ არსებობს აქვე, მცხეთასთან ახლოს, წეროვანში, ახალი დასახლება, რომელსაც დევნილთა სოფელი დაერქვა. იქ კი, ათასობით ადამიანი ელოდება თითქოს ხაზგასმული ერთფეროვნებით გარინდული დროის წინსვლას, დროის განახლება კი, ალბათ, მხოლოდ და მხოლოდ, საკუთარ მამაპაპისეულ კერიებზე წარმოუდგენიათ ისევე, როგორც ჩვენ — დანარჩენებს.
|