2018-03-15
ცვლილება, რომელიც ქართულ უნივერსიტეტებს ევროპული საგანმანათლებლო სივრცის ნაწილს გახდის
ლალი თვალაბეიშვილი
საქართველოს კანონში „უმაღლესი განათლების შესახებ“ ცვლილებები შედის — განისაზღვრება იმ მიმართულებებისა და სფეროების ჩამონათვალი, სადაც შესაძლებელი იქნება სამ წელიწადში ბაკალავრისათვის საჭირო სწავლის შედეგის მიღწევა და გაიცემა შესაბამისი კვალიფიკაციის დიპლომი. დაგეგმილია, ასევე, მაგისტრატურაში სწავლის პერიოდის ერთ წლამდე ან წელიწად-ნახევრამდე შემცირება. თუმცა, განათლებისა და მეცნიერების მინისტრის მოადგილე ალექსანდრე თევზაძე ამბობს, რომ კრედიტების რაოდენობა კი არ შემცირდება, გაჩნდება ახალი შესაძლებლობა, რომ იყოს, ასევე, 180-კრედიტიანი საბაკალავრო პროგრამა, რადგან ჩვენ გვინდა ვიყოთ ევროპული საგანმანათლებლო სივრცის ნაწილი, სადაც შესაძლებელია 180-დან 240 კრედიტამდე სხვადასხვა პროგრამების განხორციელება. ეს დამოკიდებულია პროგრამაზე. ჩვენთან იყო შაბლონი, რომ შესაძლებელია მხოლოდ 240 კრედიტი.
„ყველაფერი ხდება ევოლუციის გზით, შეუძლებელია თავიდანვე ძალიან განვითარებულ სისტემაში აღმოჩნდე. ამისკენ მივდივართ ნაბიჯ-ნაბიჯ. ახლა შესაძლებელი გახდება, რომ შემუშავდეს და დამტკიცდეს 180-კრედიტიანი პროგრამები.
ძალიან ფრთხილად უნდა ვიყოთ და, რა თქმა უნდა, საჭირო იქნება ხარისხის უმკაცრესი კონტროლი იმისათვის, რომ საბაკალავრო და სამაგისტრო ხარისხები შეესაბამებოდეს გარკვეულ კვალიფიკაციას. ეს უნდა გააკეთონ შესაბამისმა სპეციალისტებმა, უცხოელი ექსპერტების ჩართულობით.“
ხარისხის განვითარების ეროვნული ცენტრის კვალიფიკაციების განვითარების სამმართველოს უფროსი ნინო ბერელიძე აცხადებს, რომ ბაკალავრიატისა და მაგისტრატურის პროგრამებზე სწავლების ვადის შემცირება უნივერსიტეტების ინტერნაციონალიზაციას შეუწყობს ხელს. მისივე განმარტებით, სტუდენტებმა 3-წლიანი ბაკალავრიატის პროგრამებზე სწავლა შესაძლებელია 2018 წლის სექტემბრიდან დაიწყონ.
„როგორც იცით, არ გვაქვს 3-წლიანი ბაკალავრიატი, მაგრამ ამერიკის და ევროპის წამყვანი უნივერსიტეტების დიდი ნაწილი 3-წლიან საბაკალავრო პროგრამებს ახორციელებს. რაკი მასიურად ვერ გადავდივართ 3-წლიან საბაკალავრო პროგრამებზე, გასული წლის დეკემბერში მოვამზადეთ კანონში ცვლილებები ახალი კვალიფიკაციების ჩარჩოს დამტკიცების მიზნით და იქ ჩაიწერა, რომ მინისტრის ბრძანებით განისაზღვრება 180-კრედიტიანი ბაკალავრიატის და 90-კრედიტიანი მაგისტრატურის სამაგისტრო პროგრამების შემუშავების წესი, პირობები, კრედიტები და შინაარსი. ასევე, იმ მიმართულებების და სფეროების ჩამონათვალი, სადაც შესაძლებელია 3 წელიწადში მიიღწეს ბაკალავრიატისთვის საჭირო სწავლის შედეგი და გაიცეს შესაბამისი კვალიფიკაცია. ახლა კანონი პარლამენტშია, გავლილი აქვს საკომიტეტო მოსმენები და ცოტა ხანში განხილვებსაც დაიწყებენ.“
უცხოურ უნივერსიტეტებს არაერთხელ გამოუთქვამთ საქართველოში სხვადასხვა პროგრამების ჩამოტანის ან ფილიალების გახსნის სურვილი, მაგრამ გარკვეული ბიუროკრატიული მექანიზმები ამაში ხელს უშლიდათ. ახალი, 180-კრედიტიანი პროგრამების შემოღება, ამ წინააღმდეგობის დაძლევის მცდელობადაც შეიძლება მივიჩნიოთ.
„240-იანი საკრედიტო სისტემა ხანდახან ხელს უშლიდა ინტეგრაციას, ერთობლივი საგანმანათლებლო პროგრამების შემთხვევაში. ვთქვათ, უცხოურ უნივერსიტეტს (ძირითადად ევროპულ უნივერსიტეტებზეა საუბარი) აქვს 180-კრედიტიანი პროგრამა და მას უნდა ერთობლივი პროგრამის განხორციელება საქართველოს მხარესთან, მაგრამ ჩვენ არ გვაქვს სათანადო საკანონმდებლო ბაზა, რომელშიც ეს განხორციელდებოდა. მართალია, ახლა იქმნება საკანონმდებლო ბაზა, მაგრამ ამას ჯერ კიდევ სჭირდება მუშაობა და დახვეწა, ე.წ. კანონქვემდებარე აქტები. მომავალი ექვსი თვიდან ერთი წლის განმავლობაში დეტალურად უნდა გაიწეროს, რა პირობებს უნდა აკმაყოფილებდეს საგანმანათლებლო პროგრამა, რომ დაიწყოს მისი განხორციელება. ეს პროგრამები უნივერსიტეტებში უნდა შემუშავდეს, აკადემიური პერსონალის, პროგრამების ხელმძღვანელების თაოსნობით, შემდეგ უნდა წარადგინონ აკრედიტაციაზე და მხოლოდ აკრედიტაციის გავლის შემდეგ იქნება შესაძლებელი ამ პროგრამებზე სტუდენტების მიღება.
შემსუბუქდება ბიუროკრატიული ან სამართლებრივი ბარიერები, რომ ეს სისტემა თავსებადი გახდეს საქართველოში არსებულ საგანმანათლებლო სისტემასთან, რაც იმას ნიშნავს, რომ ჩვენი საგანმანათლებლო სისტემა უფრო მოქნილი გახდება.“ — ამბობს ალექსანდრე თევზაძე და აზუსტებს, რომ მოქმედი ოთხწლიანი საბაკალავრო პროგრამები გააგრძელებენ მუშაობას და ალბათ საბაკალავრო მიმართულებების უმრავლესობა მაინც ოთხწლიანი იქნება, მაგრამ ეს 180 კრედიტი შეიძლება განხორციელდეს როგორც უკვე არსებულ ოთხწლიან რეჟიმში, ასევე სამნახევრიანში ან სამწლიანში, ეს დამოკიდებული იქნება იმაზე, თუ როგორ მიაღწევს პროგრამის ხელმძღვანელი იმ მიზნებს, რომლებიც საჭიროა ამ კვალიფიკაციის მინიჭებისთვის.
თუ სწავლას ერთი წელი მოაკლდება, დროის ეკონომიასთან ერთად, რა თქმა უნდა, ეს ფინანსური ეკონომიაც იქნება. საუბარია დაფინანსების სისტემის გადახედვაზეც. დღესდღეობით დაფინანსების სისტემა მიბმულია სტუდენტზე და იმ კრედიტებზე, რომელსაც ის იღებს. მიმდინარეობს მუშაობა ამ სისტემის გაუმჯობესებაზე, ევოლუციაზე. მაგალითისთვის, დღეს არსებული სტუდენტური გრანტი არ არის დამოკიდებული იმაზე, თუ რას სწავლობს სტუდენტი, რა მიმართულებით იღებს განათლებას. მეორე მხრივ, სწავლა სხვადასხვა სპეციალობაზე სხვადასხვა თანხა უჯდება უნივერსიტეტს — ტექნიკური და საბუნებისმეტყველო, ან სამედიცინო მიმართულებით ერთი სტუდენტის განათლებისთვის შესაძლოა მეტი თანხა დაიხარჯოს, ხოლო, მაგალითად, ჰუმანიტარული უფრო იაფი ჯდებოდეს. დღემდე ეს საკითხი უნივერსიტეტის შიგნით რეგულირდებოდა, თანხებს უნივერსიტეტი ანაწილებდა, რაც, გარკვეულწილად, შესაძლოა, პრობლემურიც იყო. განათლების მინისტრის მოადგილე ამბობს, რომ, სასურველია, ეს სხვაობა დაფინანსების სისტემაში აისახოს. „რა თქმა უნდა, თუ ეს მოვახერხეთ და კანონში ავსახეთ, უნივერსიტეტებთან შეთანხმებით, კონსულტაციებით და არასამთავრობო სექტორის ჩართულობით, შემდეგ შეიძლება დადგეს საკითხი, თუ რა დაფინანსების სისტემა განვახორციელოთ, ვთქვათ, იმავე 180-კრედიტიან პროგრამაზე.
კერძო უნივერსიტეტის მოდელი და სახელმწიფო უნივერსიტეტის მოდელი ერთმანეთისგან ძალიან განსხვავებულია. კერძო უნივერსიტეტებს გაცილებით მეტი თავისუფლების ხარისხი აქვთ, მათ შეუძლიათ არსებულ გადასახადზე გაცილებით მეტი ან ნაკლები დააწესონ. ეს ნიშნავს, რომ მათ უნდა აირჩიონ, რა ტიპის სექტორზე მუშაობენ ისინი — იღებენ ვიწრო სპეციალიზაციას, გაცილებით მეტს ხარჯავენ სტუდენტის მომზადებაში, ვიდრე, ვთქვათ, იგივე სახელმწიფო უნივერსიტეტი და უფრო მაღალ კვალიფიკაციას აძლევენ ან პირიქით — ცდილობენ, უფრო ფართოდ იმუშაონ და უფრო ეკონომიურ სექტორში იყვნენ, ეს მათი არჩევანია.“
საინტერესოა, როდის გახდება ცნობილი იმ მიმართულებების და სფეროების ჩამონათვალი, რომლებსაც ეს ცვლილება შეეხება და როდიდან დაინერგება სიახლე? განათლებისა და მეცნიერების სამინისტროში აცხადებენ, რომ კანონის მიღების შემდეგ (განხილვის პროცესშია საქართველოს პარლამენტში), ექნებათ გარკვეული პერიოდი — ექვსი თვიდან ერთ წლამდე — დეტალებზე სამუშაოდ და, როგორც ყოველთვის, ყველაზე მნიშვნელოვანი სწორედ ეს დეტალები იქნება ხარისხის უზრუნველყოფის თვალსაზრისით. კანონში ცვლილებების შემდეგ უნდა განხორციელდეს იმ პროგრამების ანალიზი, რომელსაც ქართული უნივერსიტეტები ახორციელებენ და დადგინდეს მათი თავსებადობა საერთაშორისო უნივერსიტეტების პროგრამებთან.
„კანონის ძალაში შესვლის შემდეგ, 6 თვის განმავლობაში დადგინდება, რომელ სფეროში იქნება შესაძლებელი 180-კრედიტიანი საბაკალავრო პროგრამების განხორციელება, კრედიტების მოცულობა და შინაარსი. ეს მნიშვნელოვანია, რადგან ხელს შეუწყობს ჩვენი პროგრამების ინტერნაციონალიზაციას. კანონით შესაძლებელია, რომ ჩვენმა და უცხოურმა უნივერსიტეტებმა განახორციელონ ერთობლივი პროგრამები და გასცენ ერთობლივი აკადემიური ხარისხები. აქამდე ხელი ეშლებოდა ასეთი პროგრამების შემუშავებასა და განხორციელებას, რადგან მათ სამწლიან და ჩვენს ოთხწლიან პროგრამებს შორის განსხვავებული ხანგრძლივობა იყო. არადა, კანონით შესაძლებლობა გვაქვს, რომ სტუდენტმა, ერთობლივი პროგრამის ფარგლებში, სწავლის ნაწილი საქართველოში, ხოლო ნაწილი უცხოეთში გაიაროს. ამ შემთხვევაში გაიცემა ერთობლივი აკადემიური ხარისხები, შეიძლება ეს იყოს როგორც ორმაგი, ასევე სამმაგი ხარისხის,“ — განაცხადა ნინო ბერელიძემ.
რაც შეეხება სამაგისტრო პროგრამებს, ვადის დაწევა აქაც შესაძლებელია, რადგან სამაგისტრო პროგრამების ნაწილი 90 კრედიტზე ჩამოდის, რაც აღნიშნულის საშუალებას იძლევა. დღეს მაგისტრატურის ყველა პროგრამა, მინიმუმ, 120-კრედიტიანია. შესაძლოა, პროგრამების ნაწილი 90 კრედიტზე ჩამოვიდეს, შესაბამისად, 1 წელიწადში ან წელიწადნახევარში სამაგისტრო პროგრამების ნაწილის დაძლევა სავსებით შესაძლებელი იქნება.
კვალიფიკაციების განვითარების სამმართველოს უფროსი იმაზეც ამახვილებს ყურადღებას, რომ უცხოეთში ორი ტიპის მიმართულება არსებობს — თეორიული და პროფესიული პროფილის ბაკალავრიატიც, მაგისტრატურაც და დოქტორანტურაც. ამასთან, არსებობს კონკრეტული სფეროები, სად შეიძლება 90-კრედიტიანი მაგისტრატურა იყოს იმიტომ, რომ შინაარსს აქვს მნიშვნელობა. „ამერიკაში 3-წლიანი ბაკალავრიატი ნორმაა, რაც შეეხება ევროპის ქვეყნებს, ინგლისს და გერმანიას, ძირითადად, ჰუმანიტარულ და ზოგ შემთხვევაში — ტექნიკურ მიმართულებებზე აქვთ. მაგალითად, ბიზნესის ადმინისტრირებაში არის ორი ტიპის პროგრამა, ერთი რომელიც კვლევაზეა ორიენტირებული ბიზნესის სფეროში, ხარ თეორეტიკოსი და ანალიტიკოსი, ეს არის აკადემიური პროფილის მიმართულება და მოიცავს ხანგრძლივი სწავლის პროცესს, მაგრამ არის მეორეც, შესაბამისი თეორიული ცოდნა და პრაქტიკული კომპონენტის შემოტანაც. ეს შინაარსი და წყობა განსაზღვრავს პროგრამის მოცულობასაც. ყველაზე მთავარია აბიტურიენტების მომზადების დონე, რომლებიც ამ პროგრამებზე ირიცხებიან. მაგალითად, ამერიკაში არ არის სკოლა მთლად მაღალ დონეზე განვითარებული, ამიტომ ფედერალურ დონეზე დგას საკითხი, რომ ერთწლიანი ზოგადი მომზადების კურსი კურიკულუმებში სავალდებულოა, შემდეგ ორ წელში კი ძირითად სპეციალობას სწავლობენ. თუ ჩვენს პროგრამებს შევხედავთ, სავალდებულო მოსამზადებელი ბაკალავრიატში მოქმედი 240 კრედიტიდან, სავალდებულო, მინიმუმ, 120 კრედიტი უნდა იყოს, რაც სპეციალობის საგანს ეხება, დანარჩენი შესაძლებელია იყოს დამატებითი კომპონენტები ან დამატებითი სპეციალობა.
გარდა ამისა, არსებობს 60-კრედიტიანი მაგისტრატურაც, მაგრამ თუ ის არ მოიცავს კვლევის კომპონენტს სრულყოფილად, სტუდენტებს დოქტორანტურაში დაშვების ბარიერი ბევრ ქვეყანაში ექნებათ. ამიტომ აქვს შინაარსს მნიშვნელობა, რომ ბაკალავრის დიპლომი იყოს სრულყოფილი, რომ შეძლოს სტუდენტმა სწავლის გაგრძელება ჯერ მაგისტრატურაში, შემდეგ დოქტორანტურაში, ასევე სრულყოფილი მაგისტრატურის პროგრამის გავლის შემდეგ.“
აღნიშული ცვლილებების შემდეგ, შესაძლებელია, 2018 წლიდან, სტუდენტებმა სწავლა სამწლიანი ბაკალავრიატის პროგრამებზე დაიწყონ. ეს დამოკიდებულია წესის ამოქმედებაზე და იმაზე, რამდენად სწრაფად შეიმუშავებენ უნივერსიტეტები პროგრამებს, რომ ბაკალავრიატზე სწავლა სამ წლამდე შეამცირონ, გაივლიან ავტორიზაციას ან აკრედიტაციით დაიმატებენ ამ პროგრამებს, ეს უკვე სასწავლებლების უფლებამოსილებაა. რაც შეეხება უკვე არსებულ პროგრამებს, მათ 3-წლამდე ბაკალავრიატის შემცირება არ შეეხება, თუმცა, სტუდენტებს, რომლებიც აღნიშნულ პროგრამებზე სწავლობენ, მობილობით შეეძლებათ სამწლიანი ბაკალავრიატის პროგრამებზე გადასვლა.
|
